Selçuk iletiŞİM

Radyo ve Televizyonda Röportajın Sistematiği (184-195)
195
Chenuaud B (1998) Radyoda Röportaj ve Yu-
varlak Masa Teknikleri, Aslı Yapar (çev), İs-
tanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını,
İstanbul.
Çakır H (2005) Tüm Yönleriyle Radyo, Siyasal
Kitabevi, Ankara.
Erdamar B (2006) Spiker Olabilir miyim?,
Arıkan Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
Gökçe G (1997) Televizyon Program Yapımcı-
lığı ve Yönetmenliği, Der Yayınları, İstanbul.
Hatiboğlu N A (2000) Üniversitede Türk Dili
Dersleri Yazılı ve Sözlü Anlatım, Seçkin Ya-
yıncılık, Ankara.
Kaptan A (1999) Radyo Televizyon Habercili-
ği, Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi
Yayını, İstanbul.
Kavgar C, Oğuzhan F ve Aksoy Ö (2003) Ya-
zılı ve Sözlü Anlatım, Anı Yayıncılık, Ankara.
Korkmaz Z, Zülfikar H, Akalın M, Ercilasun A
B, Parlatır İ, Gülensoy T ve Birinci N (2001)
Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, Yargı
Yayınevi, Ankara.
Sarıca S ve Gündüz M (1995) Güzel Konuşma
Yazma, Fil Yayınevi, İstanbul.
Schlapp H (2000) Gazeteciliğe Giriş, Işık
Aygün (çev), Konrad Adenauer Vakfı,  Anka-
ra.
Schneider W ve Raue J P (2000) Gazetecinin
El Kitabı, Işık Aygün (çev),  Konrad Adenauer
Vakfı, Ankara.
Tokgöz O (2006) Temel Gazetecilik, İmge
Yayıncılık, Ankara.
tr.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6portaj, Erişim
tarihi:15.06.2008.
www.1forum.net/uyelerle-roportajlar/ roportaj-
nedir-73971.htm Erişim tarihi: 13.06.2008.
www.bilgicik.com/yazi/turk-edebiyatinda-
röportaj-turu-tarihi-gelisimi-ve-onemli-
temsilcileri/, Erişim tarihi:16.06.2008.
www.forumstar.net/roportaj nedir?Erişim tari-
hi: 8.6.2007.
www.ntaaol.com/forum/showthread.php?mode
=linear&tid=785&pid= Röportaj Nedir? Erişim
tarihi: 23.06.2008.
www.sanalda1numara.com/forums/uyelerle-
roportaj/15509-roportaj-nedir.html,
Erişim
tarihi:16.06.2008.
www.sensizliksokagi.org/diger-bilgiler/88154-
roportaj-nedir-nasil-yapilmalidir.html, Erişim
tarihi: 12.06.2008.
www.turkceciler.com/yazi_turleri/roportaj.html
Erişim tarihi: 10.06.2008.
Yavuz K, Yetiş K ve Birinci N (2001) Üniver-
site Türk Dili ve Kompozisyon Dersleri, Bay-
rak Basım Yayım, İstanbul.

---

DÜŞÜNCE Mİ, EĞLENCE Mİ? TÜRKİYE’DE TELEVİZYON BELGESELLERİNE
ELEŞTİREL BİR BAKIŞ
Ahmet Oktan
*
ÖZET
Bugün belgesel sinema, varlığını sürdürebilmek için büyük ölçüde televizyona bağımlı hale gel-
miştir. Ancak ticari kaygıları ön plana alan televizyon yayıncılığı ile toplumsal sorumlulukları
ağır basan belgesel sinemanın ilişkisi oldukça sorunlu bir ortaklık görünümü sergilemektedir. Bu
çalışma Türkiye’de televizyon ve belgesel sinema ilişkilerini konu almakta, ekranlarda varlık gös-
teren belgeseller aracılığıyla, televizyonun belgesel sinemaya bakışını sorgulamayı ve anlamayı
amaçlamaktadır. Bu çerçevede ulusal yayın yapan 16 televizyon kanalı bir hafta süreyle izlenmiş
ve bu sürede yayınlanan belgesel programlar, süre, tür, içerik, anlatım gibi özellikleri bakımından
incelenmiştir. Elde edilen bulgular, çalışmanın kuramsal bölümünde yer verilen tartışmalar ışı-
ğında yorumlanmaya çalışılmıştır.
Anahtar sözcükler: “Belgesel film”, “televizyon belgeselleri”
THOUGHT OR ENTERTAINMENT? A CRITICAL APPROACH TO THE TELEVISION
DOCUMENTARIES IN TURKEY
ABSTRACT
Today, documentary film depends mostly on television to be able to keep its living. On the other
hand the relationship between tv broadcast, that gives importance to the commercial concerns,
and documentary cinema, that overpowers the social responsibilities, displays a rather problem-
atic partnership outlook. This work is about the relationship between tv and documentary cinema
in Turkey and aims at examining and understanding the tv’s point of view to the documentary
cinema, through the documentaries that take place in the screens. In this frame, 16 TV channels
that make national broadcast had been observed for one week period and the documentaries that
broadcasted during this time had been examined in the regards of duration, genre, content and
expression. The obtained findings were tried to be commended in the light of the discussions that
took place in the theoretical part of the work.
Keywords: “Documentary film”, “TV documentaries”
*
Arş. Gör., Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi
GİRİŞ
TRT’nin yayın tekelinin kırıldığı ve özel tele-
vizyon kanallarının hızlı bir şekilde yayın ha-
yatına katıldığı 1990’lı yılların ilk yarısında,
belgesel sinema alanında çalışan araştırmacılar
ve uygulayıcılar için kilit sorulardan birisi, bu
yeni yayın organlarının belgesel sinema açısın-
dan önemli getiriler sunup sunmayacağıydı. Bu
soruyu olumlu yanıtlayanlar çoğunluktaydı
çünkü özel kanalların, ayıracakları bütçelerle
hem belgesel filmlerin üretim aşamasına katkı
sağlayacakları hem de ortaya çıkan eserlerin
halka ulaştırılmasında yeni bir mecra olarak
kullanılacağı yönünde umutlar besliyorlardı.
Böylece belgesel sinema hep ihtiyaç duyduğu
ama bir türlü kalıcı hale getirilemeyen kurum-
sal desteklere de kavuşabilecek, devletin yerine
getirmediği sorumluluğu özel televizyonlar
üstlenecekti. Nitekim devlet, belgesel sinema-
yı, çok sınırlı örnekler dışında, desteklemediği
gibi uyguladığı sansür nedeniyle gelişmeme-
sinde etken olmuştur. Bu çerçevede özel kanal-
ların yaygınlaşması, belgesel sinemanın yeni
olanaklara kavuşacağı ve canlanacağı yönünde
bir umudu yeşertmiştir.
Bu çalışmada, ilk özel kanal olan Star Box’ın
yayına başladığı 1989 yılından bu yana geçen
yaklaşık 20 yılın sonunda Türk televizyonla-
rında yer alan belgesel filmlerin ulaştığı durum
incelenerek, televizyonun belgesel sinemaya
nasıl baktığı, belgesel sinema için gerçekten de

---