Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 163 zımdır. İvanuşkadan ötrü o, xarici ölkə casusudur, tarix professoru Berliozdan ötrü ağlını itirmiş sərsəri, yabançıdır, Styopa Lixodeyevdən ötrü cadugərdir, Masterdən ötrü isə ədəbi personaj. Lakin əslində Vo- land İblisin özüdür". 108 "Cəhənnəm" romanında isə Bünyad bəy 1906-cı ildə Zeynalabdin Tağıyevi, Doktor Nərimanı zəhər- ləyən, Həmid Sultanovu, Baba Əliyevi, Səməd Vur- ğunu, Mehdi Hüseyni, Muğannanını zəhərləmək is- təyən iblisdir ki, birincisi "Qızıl ilandı", ikincisi “Çax- çuxdu” (alverçi), üçüncüsü – “hökmdar". "İblis" pye- sində isə İblis gah xidmətçi, gah abid, gah zahid, gah da elə iblis kimi fəaliyyət göstərib öz kirli əməllərini həyata keçirir. "Qərb və Rus ədəbiyyatlarında da orta əsrlərdən bəri Dantenin “İlahi komediya”, Belmontun “Təbliğ- çi İblis”, Kalderonun “Ecazkar sehrbaz”, Bel Conso- nun “Şeytan”, Marlonun “Doktor Faust”, Miltonun “Qeyb edilmiş cənnət”, Hötenin “Faust”, Bayronun “Qabil”, Lermontovun “Demon” əsərlərində İblis öz müxtəlif, çoxcəhətli təzahürləri ilə şər qüvvə kimi təsvir olunmuşdur". 109 "Cəhənnəm" romanının finalı müəllifin dilindən verilmiş: "-Cəhənnəm məkanını tap, ey "ins", o fan- tastikasız fantastika sənin özündə deyilmi?! "cümləsi ilə yekunlaşır. Burda Hüseyn Cavidin "İblis" pyesin- dəki İblisin son monoloqu diqqətimizi çəkməyə bil- məz: 108 kult.az/az/6947/bulqakovun-staline-mesaj 6. bulqakovun-staline-mesaj 109 İsmayılov Ə, Dünya romantizm ənənələri və H.Cavid. Bakı:Yazıçı ,1983, s 33. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 164 – Mən tərk edirəm sizləri əlan nəmə lazım? Heçdən gələrək heçliyə olmaqdayım azim. İblis nədir? – Cümlə xəyanətlərə bais… Ya hər kəsə xain olan insan nədir? – İblis!.. 110 Hər iki müəllifin qənaətinə görə, əgər dünyanı bu qədər iblisləşmiş insan bürümüşsə və onlar dinc dövrdə belə hər kəsin xoşbəxtliyinə mane olub, mü- haribə dövründə milyonları məhvə məhkum edə bi- lirlərsə, onda mövhumi İblisə, cəhənnəmə daha ehti- yac yoxdur. Bünyad bəydən fərqli olaraq Arif içindəki iblislə mübarizəyə qalxdı, amma o, bunun fərqinə varmadı, çünki Arif, İblisi içində yox, göylərdə təsəvvür edir- di. İblisin yaranmasının da günahını Allahda görür- dü və son nəticədə öz daxili aləmini təmizləyə, saf- laşdıra bilməyən Arif qəlbindəki iblisə uydu. "Cəhənnəm" əsərindən verilmiş "ömrü onsuz da işgəncələr içində keçən insanı bir daha, özü də daima əzaba salmağa hansı vicdansız yaradıcıya lazım olub?" sualını müəllif özü vermişdir, amma Hüseyn Caviddə Arif İblislə mübarizəyə qalxmışdı. Nəzərə alsaq ki, obrazları dindirən də müəllifdir, deməli həm Hüseyn Cavid, həm də isa Muğanna bəşər övla- dının iblis xofunu yalnız öz bətnindən təmizləməyi tövsiyə etmişdi. İsa Muğannanın digər bir əsərində – "GurÜn" da müəllifin dilindən verilən şərhdə yazılır: "Mehdi", 110 Hüseyn Cavid, Seçilmiş əsərləri III cild. Bakı: Elm. 2007. s 119. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 165 "Məhəd" – BağOd "Həmid" – HəmOd, "Məhəmməd" -BağHəmOd və sair rütbələr – adlar Sahib-zaman EySara, həm də EySarın "GurÜn"nü yazan BağHəm- Oda aiddir. Odur ki, Eysarın özü ilə birlikdə Bağ- HəmOda aiddir. Odur ki, EySarın özü ilə birlikdə BağHəmOdu da Sahibi-Zaman sayır". 111 Bu mətndən aydın görünür ki, Muğanna Mə- həmməd peyğəmbəri də, İsa peyğəmbəri də zamanın sahibi hesab edir. Bu gün şiələrin zühurunu göz- lədiyi, dünyanın hökmdarı hesab etdikləri Sahib- zamana da hörmət edir. Onların ideallarını, başlat- dıqları yolları bir-birindən fərqləndirmir. Bu mövqe- ni biz sonuncu din olan İslamda da görürük. Bütün mənbələr də Məhəmməd peyğəmbərin İsanı qəbul etdiyini, onun yolunu davam etdirdiyini yazır. De- məli, Muğanna bədii təfəkkürdən çıxış edərək keçilmiş tarixi öz yozumlarında ifadə edir. İnsanlıq haqqı və ədaləti daima axtardığı üçün bütün din- lərdə haqq sahibinin, tanrı elçisinin bir gün yer üzünə yenə qayıdacağı inancı var. Xristianlar İsanın, müsəlmanlar imam Sahib-zamanın, Buddistlər Bud- danın, onlardan daha qədim olan qədim türklər Gök Tanrı dinində Tanrı Xaqanın oğlunun qayıdacağını gözləyirlər. "GurÜn" əsərindən digər bir məqama diqqət edək: SafAğ alimləri deyir: "Quranın bətni var. O bətnin də bətni var. Cəmi altı bətn var. Həqiqət yed- dinci bətnddir." Ərəb Xəlifəsi Müstədbillah deyib: "Altı bətn varsa, həqiqət necə yeddincidə ola bilər?! 111 İsa Muğanna, GurÜn. Bakı: Hədəf Nəşrləri. 2013 s 49. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 166 Alimlərimiz deyiblər: "Yeddinci bətn Xəlifənin sey- findəki "GurÜn"dədir, onun da üstünə qan tökülüb, oxunmur!" Bu nümunədən aydındır ki, İsa Muğanna bütün dini kitablar kimi Quranın da bugünkü varinatının tam olmadığı qənaətindədir. Bu qənaətə isə İsa Mu- ğanna geniş mütailəsinin sayəsində gəlmişdir. Çünki dini kitabların təhrif olunduğu qənaətində olan bir çox alimlər var ki, fundamental əsərlərlə çıxış edib- lər. İsa Muğanna yaradıcılığının manifesti, bəyan- naməsi olan bu bir səhifəlik yazı ilə bəşəri sevdiyini, dünyanı sevdiyini və bunları yaradanı sevdiyini uca səslə elan etdi. Dini, milli ayrıseçkilik qoymadan, təri- qətlərə bölmədən sevdi və kainatın bir həqiqətdən ibarət olduğunu elan etdi: Tanrı, insan, söz həqiqəti idi bu vahid həqiqət. Yazını İsa Muğannanın son əlyaz- ması olan "Mənim məhəbbətim" romanı ilə bitirirəm. Əminəm ki bu bir səhifəlik yazı İsa Muğannanın ideal işığında həqiqəti göstərməkdə bizə yardım edəcəkdir. "Məhəmməd peyğəmbərə – BağHəmOd BağÜnEyərə, Həzrət Əliyə, imamlara – EyMənlərə məhəbbətim heç bir məhəbbətlə müqayisə oluna bilməz. Vətənim Muğan düzündən sürülmüş Muğannalara – BağÜnlərə məhəb- bətim heç bir məhəbbətlə müqayisə oluna bilməz. Muğan- nalara məhəbbətim kamilliyə doğru gedən Yer – EyƏr bəşəriyyətinə məhəbbətdir. Yer bəşəriyyətinə məhəbbətim kainatın planetlərində yaşayan nəhəng OdƏr bəşəriyyə- tinə məhəbbətdir. OdƏr bəşəriyyətinə məhəbbətim Günə- şin daxilindəki “Yadro” – EyOdƏr planetinin sahibi EyOdƏr EyƏsÜn babamıza məhəbbətdir. OdƏrcə Ey – Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|