Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 156 mamışdan öncə bu iddiada olmuşlar.Bütün yaradıl- mışlar eynidir deyib, insanlıq deyərək hakimiyyət, imperiya quran peyğəmbərlərin sonrakı davamçıları təkəbbür və kibrdən insanların onlarla eyni düşün- mədiyini Allahı tanımadıqları kimi qiymətlənidirb qılıncdan keçirmiş və ideyaları istədikləri kimi də- yişdirmişlər. "İdeal" əsərinin başqa bir yerində isə İlahi səs İsa Muğannaya deyir: "Oxuma o tərcümələri. Nizami yox dərəcəsindədi o zər cildlərin içində. "Xəmsə"də (Nizami Gəncəvinin "Xəmsə"si nəzərdə tutulur. İsa Muğanna görə bu gün bizə təqdim edilən "Xəmsə" təhrif olunmuşdur.), yenə deyirəm "Allah" yoxdur. "Peyğəmbər" var. 101 "Xəmsə"nin köynəyini cırıb atacam: "İslam" adla- nanı da, "Xristianlıq", "Büdpərəstlik" adlananları da cırıb atacam! Mifləri, əfsanələri məhv edəcəm!" Bu məqamda yenə Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" əsərin- dəki Dərvişini yenə xatırlayırıq: Əvət, Quran, Zəbur, İncilü, Tevrat Birər röya bütün əlvahi-aləm, Birər əfsanə, cənnət, ya cəhənnəm. 102 Bəli, maskalar nə qədər qəşəng görünsə də, yenə maska olaraq qalır və insan onun altındakı həqiqəti görmək arzusu ilə yaşayır. İnsanın dini, milli köynə- yini soyundursan altında saf insanı görmüş olarıq. İnsan ruhu var: tərbiyəli, tərbiyəsiz. O insanın ruhu- nun tərbiyəsi ilə məşğul olmanın nəticəsidir ki, mən- 101 İsa Muğanna, İdeal, Bakı: Hədəf Nəşrləri, 2013 s 551. 102 Hüseyn Cavid. Seçilmiş əsərləri II. “Şeyx Sənan” pyesi. Bakı: Elm. 2007 s. 172 İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 157 fi və müsbət olur, aqil və cahil olur, vicdanlı və vic- dansız olur. İstər kilsədə, istər sinaqoqda, istər mə- bəddə, istərsə də məsciddə olub ən mömin insan kimi görünsün, bircə dəfə Cavidin "İblis" pyesindəki Elxanın ədalət sınağından keçirildikdə onun varlığı olduğu kimi ya ayaqlar altına töküləcək, ya da göy- lərə uçacaq ki, toxunulmasın. Cavid bu səhnəni islaholunmazların gərəkli cə- zalarına yetişən bir məqamı kimi çox ustalıqla ya- ratmışdır. Bu islaholunmazlar və ölümü vacib olan- lar kimdir; İbn Yəmin və Zənci çavuş, bir papas, bir xaxam, bir iranlı şeyx, pis xəstəliyə tutulmuş qara çarşaflı bir qadın və özü kimi sağalmaz dərdə düş- müş on yaşlı bir cocuq. Səhnənin gedişində məlum olur ki, papas İncil adı ilə Ermənistana milli davanı qızışdırmaq üçün si- lah daşıyırmış, əldə Tövrat tutub fransız casusu olan xaxam Ərəbistanda çaxnaşmalar yaradırmış, müsəl- manların əli Quranlı şeyxi isə ingilislərə pul naminə casusluq edirmiş. Burnu quruyub düşmüş qara çar- şaflı qadın isə özü kimi xəstə cocuğu ilə Kərbəlaya gedib şəfa tapmaq ümidi ilə öz zöhrəvi azarını min- lərlə sağlam adam arasında yayacaqmış. Bu sağal- maz, islaholunmazların bir çarəsi var. O da Elxanın haydutları tərəfindən həyata keçirilən ölüm hökmü- dür. Böyük Cavidin bu hökmü indi də qüvvədə olsa idi, cəmiyyət nə qədər saflaşıb paklaşa bilərdi. İblis məhz Elxanın məhkəməsini görəndən sonra mənən az da olsa, sarsılır və iblisləşmiş insanları ittiham İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 158 edən son monoloqunu söyləyir. Cavidin yaratdığı El- xanın divanı olan yerdə İblisə yer yoxdur. Çünki onun tora saldıqları ya tövbə edib haqq yoluna qa- yıtmalı, ya da islaholunmaz məqamında məhkum olunub məhv edilməlidir. Cavid romantikasının məhsulu olsa da, Elxan divanı Tanrının qiyaməti kimi yoldan azmışlara xəbərdarlıqdır. İsa Muğannanın konsepsiyasını özündə daşıyan birinci nümunəyə diqqət edək. Əlbəttə ki, Allahın – Bağ Atanın oğulları kimi təqdim edilənlər İsa Mu- ğannanın icadı deyil. Dördü də dinlərin müqəddəs bir insan kimi təqdim etdiyi peyğəmbərlərdir. Mu- ğanna onları bir olan Allahın oğlu kimi təqdim edir. Bu isə insanları qardaşlığa, birliyə sasləməkdir. Matthev Slik "Tanrının oğlu ola bilməzmi?" mə- qaləsində müsəlmanların Tanrının oğlu ifadəsinə ya- naşmasını izah edərkən yazır: Bəzi müslamanlara görə "Tanrı oğlu" termini bir növ uşaq doğan, tanrıça arvadı olan bir Tanrı fikrini ağıllarına gətirməkdir. Xristianlar "Tanrı oğlu" ifadəsini İsaya aid etdiklərin- də müsəlmanlar anında Xristianların Tanrının Tan- rıça arvadı ilə birlikdə bir cinsi əlaqəyə girdiyini ifa- də etdiklərini zənn edib Xristianların Tanrıya layiq olmayan bir əməlini qəbul etmirlər. 103 Tamamilə doğru yanaşmadır. İsa Muğanna da Tanrının oğlu dedikdə, heç də onun bir arvadı oldu- ğunu demək istəməmişdir. "İnsanı insana, Yer plane- tini kainata bağlayan Bağ Ata adlanır. Təkdir, 103 Şəmil Sadiq, "İsa Muğanna Həqiqəti Hüseyn Cavid İşığında", 525.az (07.07.14) İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 159 lailahəilləllahdır" deyirdi İsa Muğanna. Bu ifadəni isə bütün dini kitablar deyirlər. Allahın oğlu ifadəsi simvolikasının batininə enən Nəsimi isə "Ənəlhəq" deyirdi. Və bu "ənəlhəq" – "mənəm allah" və "allah məndədir" deyən Nəsimi "Allahın oğlu İsadır" deyən Xristianlardan daha cəsarətli addım atmışdır. Bu in- sanın Tanrısına olan sevgisi və humanizmindən irəli gəlir. Əlbəttə ki, yaradan yaratdıqlarına öz nurunu, öz ruhunu qatmışdır. Dinlərin Allahın yerdəki elçisi, sözçüsü kimi təqdim etdiyi müqəddəslərə Tanrının oğlu demək isə heç bir qəbahətli iş deyil. Məgər hər bir insan yaratdığı əsərinə məcazi mənada öz övladı demirmi? Tanrının yaratdığı mükəmməl insan da onun övladı hesab edilməlidir. Məcazi mənada pey- ğəmbərləri Tanrının oğlanları hesab etmək isə dinə heç bir ziddiyyət təşkil etmir. Əksinə dinin mövqe- yini təsdiqləyir. İsa Muğanna da Tanrının oğulları deyərək təqdim etdiyi peyğəmbərlərə ilahi qüvvə kimi baxır, onları və onların ideologiyalarını məkirli insanların bulaşdırdığı çirkabdan təmizləyib, saflaş- dırıb öz dərk etdiyi kimi bəşəriyyətə təqdim edir. Bu təqdimatda modern yanaşma var. Bu modern yanaş- ma insan oğlunun yaşadığı bu böyük dünyada qan- sız, müharibəsiz, hiyləsiz, Nizaminin, Nəiminin, Nə- siminin, Hötenin, Cavidin axtarışında olduğu kamil insan modelini xatırladır. İsa Muğanna bütün əsərlərində demək olar ki, bə- şəriyyətin qəbul etdiyi peyğəmbərlərə hörmətlə yanaşır və adını çəkib öz yozumunu verir. Hətta bəzi din alim- lərinin söylədiyi "bütün peyğəmbərlər bir nəsildəndir" fikrini bədii yolla ifadə edir deyə bilərik. "İdeal" əsərində Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|