Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 171 məsləhət bildiyin bir yerdə yayımlayaq. Mən bilirəm, sən Muğannaya ən böyük dəyər verənlərdənsən." Bu fikirlər ruhumu oxşadı. Birinci ona görə ki, ustad hesab etdiyim fikir adamının yaradıcılığına bə- ləd olduğumu bilən, dostluğumuzdan agah olan Xalq şairi Zəlimxan Yaqub mənə etimad edirdi, ikin- ci isə İsa Muğanna haqqında bədii əsər yazılırdı. Hə- min əsərin məhz qeybdən gələn səsin təkidi ilə yazıl- ması isə Muğanna həqiqətinin yenidən təzahürü idi. Zəlimxan müəllimin lirik poeması "Ün"ü birnəfəsə oxuya bilmədim. Çünki hər cümlə, hər misra bir əsəri xatırladır, elminin ağırlığı ilə beyni dondurur- du. Bitirdikdən sonra, əlbəttə ki, heç bir təklif etmə- dim. Zəlimxan müəllim təvazökarlıq edib göndərib, axı mənim onun qələmindən çıxan hər hansı bir cümləni redaktə etmək kimi ixtiyarım yox idi. Açığı buna heç gərək də yox idi. Çünki poema o qədər sə- mimi, ürəklə, ruhla və ilhamla yazılıb ki, hər hansı bir sözün artıq olduğunu düşünmək mümkün deyil. Poemada müəllifin gözləntisi, təmənnası sadəcə ürə- yinin rahatlaması ola bilərdi... Bu mövzuda ilk dəfə Böyük şairimiz Xəlil Rza Ulutürkün İsa Muğannanın "İdeal" romanını oxuyar- kən yazdığı "Sən mənə bir silah verdin" şeirini oxu- muş və heyrətlənmişdim. Çünki bir bədii əsəri digər bir bədii əsərlə təhlilə çəkmək və tərənnüm etmək o qədər də asan məsələ deyildi. Əlbəttə ki, Xəlil Rzanın milli ruhu dərk etməsi və çılğıncasına vətən eşqi ilə yazdığı şeir "İdeal" romanındakı simvolikanı oxucu- lara bir də bədii yolla təqdim etmişdir. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 172 "Uzaqda yox, bu dünyada verdin mənə cənnətimi, Kəşf elədim cahan boyda qürurumu, millətimi 115 . İsa Muğanna Xəlil Rza Ulutürkün bu şeirinə Zəlimxan Yaqub haqqındakı məqaləsində münasibə- tini bu cür bildirmişdir: " Bəli, canım-ciyərim!.. On il bundan əvvəl Xəlil Rza Ulu Türk şeirimizin tarixində ilk dəfə "Bağ Ata", "OdƏr yurdu" deyəndə "Türk"ün – "OdƏr"in özünə qayıdan yolundakı səddə parça- lanma başlandığını hiss etdim. Səni oxuyanda isə düşündüm ki, səddin parçalanması nə mənim OdƏr mədəniyyətinə, Bağday tarixinə aid yazdıqlarımdan başlanıb, nə də Xəlilin "Bağ Ata", "OdƏr" yurdu inqilabından". 116 "İdeal" romanı 80-ci illərdə böyüməkdə və güc- lənməkdə olan azadlıq ideyalarına ideoloji dəstək olan ən böyük və dünya səviyyəli əsərlərimizdəndir. Həmin dövrün gəncliyi məhz "İdeal"la əfsunun ger- çəkliyə çevriləcəyinə inandılar və bu inancdan qüv- vət aldılar. Millət eşqi ilə döyünən böyük ürək sahibi, Caviddən sonra ədəbiyyatımızda millət şairi kimi tanınan Xəlil Rza Ulutürkün "İdeal" əsərində təqdim etdiyi konsepsiyanı, fəlsəfəni yeni gəncliyin özünüdərki üçün böyük silah hesab edirdi. Sən mənə bir yaraq verdin, raketlərdən güclü yaraq. Bir cüt sönməz çıraq verdin, əziz şair, gözüm-çıraq. Bəxş elədin elə müdrik, elə bir qüdsi kitabı, Öpdüm, sıxdım ürəyimə kitab adlı inqilabı. 117 115 X.Ulutürk, Mən Onsuz da əbədiyəm, Bakı: Gənclik 2003, s 92. 116 İsa Muğanna Seçilmiş əsərləri. VI cild. Bakı: Avrasiya press 2009. s 77. 117 Yenə orda, s 237. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 173 "İdeal" romanı İsa Hüseynovu İsa Muğanna etdiyi kimi, artıq oxucuları EySara, BağOda, OdƏrə çevirmişdi. İdealdan sonra bir müddət susan yazıçı sonradan "Cəhənnəm", "GurÜn", "Qəbiristanlıq", "İsahəq, Musahəq" kimi romanlarını, "İlan dərəsi və ya Peyğəmbərin taleyi", "Qırx kisə qızıl", "Söz yarası" kimi povestləri, məqalələri, açıqlamaları ilə yeni yetişməkdə olan Azərbaycan oxucusunun könlündə özünə tac qurdu. Sonrakı əsərləri və fikirləri sanki "İdeal" romanında qoyulan konsepsiyanın, fəlsəfə- nin, əfsunun, gerçəkliyin şərhi və təfsirləri idi. Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun "Ün" poeması İsa Hüseynovdan İsa Muğannaya keçilən yolun həyat fəlsəfəsini özündə ehtiva edən dəyərli poemadır. Kredo qəzetinin 31 oktyabr sayında Əli Rza Xələfli "Zəlimxan Yaqubun "Ün" poeması üzərində düşün- cələr" məqaləsində doğru olaraq qeyd edir ki, "Ün" bizə deyir: ...poetik şərhin gücü hər misranın ilha- mında və siqlətində Zəlimxan Yaqub imzasını təs- diqləyir. Bəli, bizim üçün adi olan, hamımızın anla- dığı, anamızın dilinin şəhdi-şəkəri ilə təbii balı, şirəsilə süslənmiş sözləri ancaq Zəlimxan Yaqub bu qədər ustalıqla İsa Muğanna zamanının və məkanı- nın sonsuzluğunu özündə ehtiva edərək göstərə bi- lərdi..." 118 Böyük ustad İsa Muğanna ilə söhbətlərimizin birində məndən soruşdu ki, Şəmil, "OdƏrlər"in ikin- cisini yazırsanmı? Dedim, İsa müəllim, nəsə yaza bilmirəm hələ. Dedi: “tələsmə özləri deyəcəklər, on- 118 Kredo qəzeti. N44 (799) 31 oktyabr, 2014 Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|