Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.3. Postmodern Azərbaycan romanında “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı və təhrif edilmiş tarix
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 182 sı boş-boş şeylərdir.) Din bizimdir... Amma ərəb döv- lətçiliyi tarixi bizim deyil. Din bizimdir... Amma İran şiəliyi bizim deyil. Mən İmadəddin Nəsiminin təq- dim etdiyi Həzrəti Mühəmmədi sevirəm! O. Hərra mağarasında "Hu" deyərək, özündən gedən aşiqdir. Mən Xətayinin vəsf etdiyi Əlini sevirəm! O Əli ki, mənə 4-cü xəlifə olaraq lazım deyil". 124 Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun "Ün" lirik poeması bütövlükdə İsa Hüseynov – İsa Muğanna yaradıcı- lığını özündə ehtiva edən dəyərli bir əsərdir. Poema yaradıclığının demək olar ki, olmadığı dövrdə bu cür bir əsərin yazılması istər nəzmin, istərsə də tərənnü- mün ən incə məqamları, zərif və ilahi mətləblərin daşıyıcısı olduğunu bir daha sübut edir. Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun "Ün" poeması axıcı dili, üslubu, daşıdığı tarixi əhəmiyyəti ilə XXI əsr Azərbaycan şeirinin qızıl fonduna düşəcək, ədəbiy- yatşünaslığın ən maraqlı tədqiqat obyekti kimi yaşa- yacaq əsərlərdəndir. 124 Fəxrəddin Salim. Milli Yaddaş sistemində Ürfan və təsəvvüf. Bakı: Elm və Təhsil, 2010, s 43. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 183 2.3. Postmodern Azərbaycan romanında “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı və təhrif edilmiş tarix Avropada artıq haqqında çox az danışılan pos- tmodern roman ifadəsi bu gün Azərbaycanda haq- qında daha çox danışılan ədəbi termindir. Və təəs- süflər olsun ki, postmodern anlayışı altında təqdim edilən romanların demək olar ki, hamısı xalqın tarixi, mədəniyyəti haqqında daşlaşmış ehkamları daş- lamaq kimi bir vəzifəyə sahib olduğunu göstərir. Sanki bədii mətn o zaman postmodern olur ki, çıl- paqlığı ilə ürək bulandırsın. F.e.d. Salidə Şərifova “Çağdaş Azərbaycan postmodern romanı” əsərində haqlı olaraq qeyd edir ki, “Azərbaycan postmodern ro- manı iki əsrin qovşağında ədəbiyyat tarixində paradoksal vəziyyət yaratdı. Postmodernist təfəkkür sistemi yazarlara əsaslandırılmamış, postmodernist təfəkkürün bədii və fəl- səfi quruluşunu təşkil edən istiqamət və prinsiplərin təka- mülünün xronoloji çərçivəsinin olmaması səbəbindən ya- zarların qələmə aldıqları əsərlər intuitiv halda ənənəvi də- yərləri kompromissiz olaraq dekonstruksiyaya məruz qoydular”. 125 Şərq təfəkküründə yüz ildir ki, yenilik ifadəsi, adətən, bütün ehkamları, min illərdir formalaşmış ənənələri dağıtmaq kimi qəbul edilir. Professor Vaqif Yusiflinin də dediyi kimi “Belə çıxır ki, postmoderniz- mdə hər şeyin üzərindən xətt çəkilir, bütün köhnələr de- 125 Şərifova S, Çağdaş Azərbaycan postmodern romanı, Bakı: Elm və Təhsil 2015, s 20. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 184 konstruksiya nəticəsində əvvəlki görkəmində yox, tamam başqa yöndəmdə nəzərə çarpır. Deməli, məlum mətn yeni- dən söylənilir, nəql edilir. Postmodernist “oyunda” həqi- qət yoxdur, amma inandırıcılıq da mövcuddur, hadisələr elə nəql edilməlidir ki, “görünməzlər” tarixi həqiqət kimi qəbul edilsin”. 126 Postmodernizm anlayışının bu cür tanıtımı əlbət- tə ki, oxucunun heysiyyatı ilə oynamaq və onun sa- hib olduqlarına ironiya ilə yanaşmaq onda qıcıq doğurmuş, məhz bu adla çıxış edən yazarları və on- ların əsərlərini də qeyri-ciddi hesab etməyə gətirib çıxarmışdır. Halbuki keçmişə fərqli, amma müsbət anlamda da baxmaq mümkündür ki, bunu da post- modern baxış adlandırmaq olar. Necə ki, Modernday Dictionary of Received İdeas adlı sözlükdə deyilir: “Bu sözcüğü kullananlar ona istedikleri gibi anlam vermekde- dirlər”. 127 Niyazi Mehdi “Azərbaycan postmodernizminə giriş” məqaləsində postmodernizmi qərbin tullantısı adlandıraraq yazır: “Azərbaycanda bu cürbəcürləşmənin iblisanə rəqsinin ilk partiyası gedir. Ancaq elə bu, mənə- viyyatsızlıq, pozğunluq haqqında hiddətlər, ümidsizliklər doğurur. Bəs rəqsin ortası gələndə nə olacaq? Biz bu rəqsi yaxşı oynamağı öyrənməliyik, yoxsa ahıl kişilər kimi qıra- ğa çəkilməliyik? Çağımızın baş suallarından biri budur. Azərbaycan postmodernistləri isə bu soruya öz cavablarını verməkdədirlər”. 128 126 Azərbaycan. Ədəbi-bədii jurnal, Bakı 2014, №10. 127 Gencay Şaylan, Postmodernizm, Ankara: İmge Kitabevi 2002, s 62. 128 (www.kitabxana.net 09.07.2015) İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 185 Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, özlərini məhz postmodernist kimi təqdim edərək haqq qazandır- maq istəyən yazıçıların əsərlərindən doğan müna- sibətdir Niyazi Mehdinin bu aqressiyası. Azərbaycan postmodern romançılığında İsa Mu- ğannanın, Anarın, Kamal Abdullanın, Orxan Fikrə- toğlunun, İlqar Fəhminin, Həmid Herisçinin, Pərviz Cəbrayılın, Aydın Talıbzadənin, Xan Əmirin, Şəmil Sadiqin adlarını qeyd etmək olar. Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında yekdilliklə postmodern romanın başlanğıcını Kamal Abdullanın “Yarımçıq əlyazma” əsəri ilə götürürlər. Bu haqda tənqidçi professor Vaqif Yusifli yazır ki, “Kamal Ab- dullanın “Yarımçıq əlyazma” romanı postmedernizmin poetikası ilə birbaşa səsləşən əsər olduğu üçün onu Azər- baycan ədəbiyyatında ilk postmodernist roman kimi qəbul etmək olar...” Teatrşünas Aydın Talıbzadə isə “Yeni Azərbaycan romançılığı Kamal Abdulladan başlanır” deyir. Tənqidçi Tehran Əlişanoğlu da qeyd edir ki, “Yarımçıq əlyazma” romanı “əsri çevirən əsər”dir. 129 Əgər postmodern romana bir millətin, bir xalqın tarixi ehkamlarını dağıdan bir janr kimi baxmasaq, yuxarıda deyilən fikirlərlə razılaşmır, yeni Azərbay- can romanının, postmodernizmin başlanğıcını İsa Muğannanın (Hüseynovun) dünya ədəbiyyatı üçün də böyük önəm kəsb edə biləcək əsəri olan (700 səhi- fəlik) “İdeal” romanı ilə götürə bilərik. Lakin “Ya- rımçıq əlyazma” “İdeal” əsərindən sonrakı postmo- dern romanın ikinci dalğasını tam məsuliyyəti ilə 129 Azərbaycan. Ədəbi-bədii jurnal, Bakı 2014, №10. Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|