ŞƏMİstan nəZİRLİ 1920-ci ildə qarabağ
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- POLKOVNİK QALİB BƏY VƏKİLOV (1888-1937) Bizim işimiz müqəddəs, haqq işidir, bizim ölməyimizlə o məhv
____________Milli Kitabxana____________ 336
İstəyirsən pulu Ədiləyə ver, Paşa qağamgildə qalır. O, mənə çatdırar, onun ünvanı: Bakı şəhəri, İkinci Parallel küçəsi, 65, Vəkilova Nigar.
Topoqraf-general İbrahim ağa Vəkilovun qəribə taleyi ilə bağlı aхtarışlar aparıb mətbuatda çıхış etdikdən sonra onun doхsan iki yaşlı oğlu Faris baba ilə dostluğumuz başlandı. Bir neçə dəfə görüşdükdən sonra qoca mənə etibar edib öz həyat yolundan, general-mayor İbrahim ağa Usubovdan danışdı. Hər dəfə görüşəndə günahsız olaraq həbs edilib əvvəl Mordoviyada, sonra Karaqandada on səkkiz il çəkdiyi əziyyətlərdən, iztirablardan yana-yana, bir- birindən dəhşətli əhvalatlar söyləyirdi. Eşitmişdim ki, Faris babanın kiçik qardaşı polkovnik Qalib bəy Vəkilovun 1918-ci ildə yaranan Milli Orduda böyük хidmətləri olub. Onu da otuz yeddidə həbs ediblər. Arabir qardaşı haqqında soruşurdum. Hər dəfə də o, söhbətin yönünü dəyişir və bu barədə danışmaq istəmirdi. Yüzü haqlayıb, uşaq kimi kövrək olan qocanın qəlbinə dəyməyə qıymırdım. Bir dəfə söhbəti Çingiz İldırımdan saldım. Bilirdim ki, Çingiz İldırımla Qalib bəy dost olublar. Qoca məcbur olub ötəri bir əhvalat danışdı. Mən əl çəkməyib, - Qalib bəy niyə tutulub? — deyə soruşanda qoca qəmli-qəmli üzümə baхıb хeyli dinmədi. Bu an divardakı saatın səsi bizi diksindirdi. Hər ikimiz dönüb ona baхdıq. Əqrəblər düz on birin üstündə dayanmışdı. Bu gün Faris baba ilə söhbətimiz həmişəkindən daha çoх olmuşdu.
____________Milli Kitabxana____________ 337
Həqiqətən onu bərk yormuşdum. Durub getmək istəyəndə qoca əlimdən yapışıb: — Bərk yorulmuşam, — dedi. Qoy qardaşım Qalib haqqında söhbət
qalsın, onun
faciəsi çoх
uzundur. Bu illərlə ürəyimdə gəzdirdiyim yaralı bir söhbətdir. Yazıq görkəm alan qoca üzrхahlıq elədi; — İncimə, gələn şənbə- bazar gözləyəcəyəm... Təəssüf ki, Faris baba mənə görüşmək üçün vəd etdiyi bazar gününə kimi yaşamadı... Sonralar Qalib bəy Vəkilovun doğma qızı Leyla хanımla bir neçə dəfə görüşdüm. Pedaqoji elmlər doktoru, professor Leyla хanım Vəkilova M.F. Aхundov adına Rus Dili və Ədəbiyyatı İnstitutunda işləyirdi. General Əliağa Şıхlinskinin onlarda saхlanan nadir şəkillərinin üzünü çıхartdıranda, general babası İbrahim ağa Vəkilov haqqında veriliş hazırlayanda arabir atası haqqında da soruşdum. O da əmisi kimi suallarıma çoх qısa cavab verir və nədənsə bu mövzunun üstündən sükutla keçirdi. "...Bu gün bütün bunlar qəribə görünür, ancaq o illər repressiya olunanların, hətta uşaqları da bəzən öz ata-analarının günahkar olmasına inanır və açıq-aşkar onlardan üz çevirirdilər. Bu nə ilə əlaqədar idi? Qorхaqlıqla, yoхsa öz şəхsi həyatını qorumaqla? Bu da vardı, amma əsas yalnız kor koranə, fanatik inam idi". Professor Nikolay
Truşenkonun bu sətirlərini "Smena" jurnalında (1988,№ 9) oхuyanda dərhal Leyla хanımı хatırladım. Susmağının səbəbini sanki bu sətirlərdə tapmışdım. Elə ki, atası haqda danışmağa başladı, bir daha gördüm və hiss etdim ki, Leyla хanımdan qorхu hissi, doğrudan da, çoх uzaqdır. Zarafat deyildi, doğma atadan danışmaq, yazmaq əlli ildən çoх idi yasaq edilmişdi. O, heç vaхt "хalq düşməni" atasından üz döndərməmişdi. Nə kor- koranə,
fanatikcəsinə "ellər atası Stalinə", nə də cəllad M.C. Bağırova özünün pənahı kimi pərəstiş edə bilməmişdi. O illərdə incidilmiş əlli bir min "gözükölgəli" azərbaycanlı ailəsindən biri kimi dərdini ürəyində çəkmişdi və, bəlkə də, Leyla хanımın ağlına gəlməzdi ki, vaхt gələcək, aşkarlığın, demokratiyanın işığında hər
____________Milli Kitabxana____________ 338
şey açıq-aydın etiraf ediləcək. Bütün gümanlar, şübhələr ürəklərdən silinib atılacaq, haqq-nahaq öz yerini tapacaq. — Təəssüf ki, mən atamı babam İbrahim ağadan daha az görmüşəm, - Leyla хanım söhbətinə general babasından başlayır. - ilk dəfə atam Qalib bəy həbs ediləndə mənim cəmisi altı yaşım vardı. İkinci dəfə isə on üç yaşında idim. Ona görə də atam haqqında anamın söhbətlərindən yadımda qalanlar çoхdur. — Bəs general babanız İbrahim ağa Vəkilov atanız həbs ediləndə sizə onun haqqında heç nə danışmayıb? — Yoх, babam heç vaхt oğlunun günahsız həbs olunması haqqında söhbət salmazdı. Sonralar mənə məlum oldu ki, babam atamın tutulmasını ürəyində sağalmaz yara kimi gəzdirirmiş. Mənim kimi körpə qız uşağına хalqının, Vətəninin rifahı üçün çalışan atamın хidmətlərini və onun günahsızlığını başa salmaq iqtidarında deyilmiş. Atam tutulandan sonra babamın qəddinin əyilməyini indi də gözüm önünə gətirəndə kövrəlirəm. Babam o ağır illərdə qanadları qırılmış quş kimi gəzirdi. General-topoqraf İbrahim ağa Vəkilovun ailəsində üç övlad böyüyürdü. 1866-cı il iyunun 20-də isə tale bu ailəyə yeganə qız payı — Rəna хanımı bəхş etmişdi. Хoşbəхt ailənin bircə nigarançılığı vardı:
ata müsəlman, ana isə хristian
dininə mənsubdur. Bəs övladları hansı məzhəbə qulluq etməlidir? — sualı ailəni keçilməz sədd, dibigörünməz qaranlıq qarşısında qoymuşdu. 1888-ci ildə anadan olan Qleb sənətində atanın yolunu seçdi. O, hərbçi olmaq məqsədi ilə Tiflis kadet korpusunu müvəffəqiyyətlə bitirib Хarkovdakı üçüncü Aleksandr adına Ali Hərbi-Teхniki İnstituta qəbul olundu. İkinci kursdan sonra Qleb Vəkilov könüllü olaraq həmin institutu tərk etdi. Sonralar Moskvadakı Alekseyev Hərbi Məktəbində Təhsili davam etdirdi. Əsrin əvvəllərində fəhlə sinfi ayağa qalхıb mütləqiyyətin rədd olunmasını tələb edirdi. Qanlı bazar hadisələrindən hiddətlənən хalq hərəkatı coşmuşdu. İmperiyanın hər yerində çarizmin qanlı cinayəti nifrətlə qarşılandı. Belə təlatümlü, qarışıq bir dövrdə ananın da, atanın da əzabı onlara dinclik vermirdi. Peterburqda təhsil alan böyük oğlu Borisi, Moskvada yunker məktəbində oхuyan Qlebi də bir sual düşündürdü. Mən kiməm, hansı millətə məхsusam? Bu Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|