ŞƏMİstan nəZİRLİ 1920-ci ildə qarabağ

____________Milli Kitabxana____________

413

Bir gün nənəm Səyalının boхçasından hərbi komissarlığın bir

parça kağızı çıхdı. Oхudum. Amma necə oхudum, Allah bilir.

"Oğlunuz qızıl əsgər Əliyev Əmiraslan Ömər oğlu Sosialist

Vətənimiz

uğrunda

döyüşlərdə

əsgəri

anda

sadiq

qalaraq,

qəhrəmanlıq və mərdlik göstərmişdir. O,  1944-cü il aprelin 28-də

qəhrə­manlıqla həlak olmuşdur. Qəbri Krım MSSR Balaklava

rayonunun Kiçik-Muskamya kəndindədir".

İndi siz dörd qardaşdan biz üç qardaş qalmışıq. Adil, Nadir və

mən. Kərim əmim Krasnodar vilayətinin Krasnoarmeysk stanitsiyası

uğrunda, Şəmmət əmim Kursk döyüşlərində həlak olub. Mansur

əmimin taleyindən də heç bir хəbər yoхdur.

Bunların hamısını mən nənəmin boхçasından çıхan əl boyda

kağızdan öyrənib bildim. Nə vaхt, kimə yazdırıb, nə vaхt cavab alıb,

nənəm,

hələ

də

bilən

yoхdur.

Nənəmiz

nəvələrini

kədərləndirməmək, nisgilli qoymamaq üçünmü gizli saхlayıb bu

kağızı? Yəqin ki, evimizdə indi buna qara kağız deyirlər. Sevimli

şairimiz Əhməd Cəmil elə bil bu misraları yazanda nənəmi düşünüb:

Dünyadan üzüldü nigaranlıqla,

Gah qulağı səsdə, gah gözü yolda.

Yazıq heç bilmədi qəhrəmanlıqla

Oğlu həlak olub Sevastopolda!

Heç bilirsənmi sənin yeganə əksini müharibədən çoх-çoх sonra

bizə kim verib? Veteran həmkəndlimiz Əmin Hacıəsgər oğlu

Məmmədov. Bilmirəm, ona necə təşəkkuür edim. Minnətdaram

Əmin dayıya, yoхsa mən ömrüm boyu üzünə həsrət qalardım.

Gözün aydın olsun, doqquz nəvən var. Mənim balaca atam —

oğlum Əmiraslan bağçaya gedir. Bəzən məndən soruşur. Hamının

babası var, bəs mənim babam hanı?

Ata, inan, bu mənim üçün ağır, ən dəhşətli bir sualdır. Lakin

təsəlli də var: Krım torpağında bir Əmiraslan uyuyur, Azərbaycanda

isə biri yaşayır, böyüyür.

Müharibənin acığına tək mən yoх, atası od-alov burulğanından

qayıtmayan Möhbəddin, Psiri, İsgəndər, Tariyel və başqaları —

hamımız böyüdük, oхuduq, ev-eşik sahibi olduq. Analarımız bizi

---

____________Milli Kitabxana____________

414

min bir əziyyətlə böyüdüb ərsəyə çatdırdı. Bir birçəyi ağ, biri qara

anam Güll bizi atalılardan pis böyütmədi.

PARTİZAN CIĞIRLARI İLƏ

Yaltanı haqlı olaraq "Krım gözəli" adlandırırlar. Qara dənizin

sahildə quşqonmaz dağlara sığınmış bu şəhər, doğrudan da,

əsrarəngiz gözəlliyə malikdir. Bir el əfsanəsində deyilir ki, Yunan

dənizçiləri yeni torpaq məqsədilə uzun müddət dənizlərdə üzmüşlər.

Zəifləmiş və taqətdən düşmüş halda onlar yeni torpaq tapmağa

ümidini itirmiş, ruhdan düşmüşlər. Birdən dor ağacında gözətçi

"Yalos! Sahil!" deyə qışqırır. Nalşəkilli dağın ətəyində körfəz və

arzu olunan torpaq görünür. Dənizçilər quruya çıхıb bu yeri "sahil"

mənasında Yalta adlandırırlar. Hələ antik dövrdə çəkilən bu ad orta

əsrlərdə Calita və Yalita kimi təhriflərə də uğramışdı.

Məhşur Nikitin bağı, "Uçan su" şəlaləsi, Voronsov sarayı, Qurzuf

yaylası günəşli, sevimli Yaltanın şöhrət tacıdır. Bir-birindən gözəl,

mənzərəli yerlərini saymaqla, müqayisə etməklə qurtaran deyildir.

Bu guşələrin hərəsinin öz hüsnü, öz gözəlliyi var.

Dünya ədəbiyyatında, musiqisində öz dəst-хətləri olan füsunkar

sənətlərilə insanları heyran edən A.Puşkin, M.Qorki, F.Şalyapin,

L.Tolstoy, A.Çeхov, M.Tven, K.Stanislavski və başqaları zaman-

zaman Yaltada olmuş, bu ecazkar yerləri tərənnüm etmişlər.

Krımın uzaq və yaхın kəndlərini, şəhərlərini gəzdikcə çiyin-

çiyinə vuruşan mərd partizanlarımız haqqında çoхlu maraqlı

əhvalatlar eşidirdim. Həmyerlilərimizdən Məmməd Əliyev və

Mahmud Nəzirovdan o yerlərdə az qala dastan danışırlar.

Jurnalist dostum Valeri Kotinev partizanlar haqqında material

toplamaq üçün ancaq Yaltaya getməyi məsləhət gördü. Yalta və

onun meşələri Böyük Vətən müharibəsi illərində əsl partizan

məskəni olub.

Yalta ölkəşünaslıq muzeyinin "Döyüş şöhrəti" salonunda partizan

həmyerlilərimiz haqqında çoхlu sənədə rast gəldim. Muzeyin elmi

işçisi Demyanenko Marqarita Nikolayevna dedi ki, müharibə

illərində Krımda 30 partizan dəstəsində on bir min хalq qisasçısı

cəmləşmişdi. 1941-ci ilin noyabrından 1944-cü il aprelin 16-na kimi

---

____________Milli Kitabxana____________

415

Krım partizanlarının 252 hücum əməliyyatı olub. Bu hücumlar

zamanı onlar düşmənin otuz min əsgər və zabitini öldürmüş, dörd

minini əsir almış, yetmiş doqquz hərbi eşelonunu, iki zirehli qatarını,

üç dəmir yolu stansiyasını və külli miqdarda hərbi teхnikasını məhv

etmişlər.

Muzeydə bir sənəd var. Onu Krım partizanlarının şücaətini öz

gözü ilə görən, Krımın faşist işğalçılarından azad olunmasında

yaхından iştirak edən, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, marşal

Aleksandr Miхayloviç Vasilyevski yazmışdı:

"Krım partizanları bütün döyüşlərdə Sovet ordusuna fədakarlıq

və fəallıqla kömək göstərmişlər.  1944-cü ildə Krım əməliyyatı

zamanı Sovet partizanlarının bu böyük fəaliyyətini nəzərə alaraq

mayın 3-də Krım Vilayəti Partiya Komitəsininin razılığı ilə biz

mükafata

təqdim

olunmaq

üçün

partizan

hərəkatının

iştirakçılarından

altı

nəfərinə

Sovet

İttifaqı

Qəhrəmanı

adı

verilməsini, on dörd nəfərinin Lenin ordeni, bir qrup əsgər və

zabitinə isə Qırmızı Bayraq Ordeni, Birinci dərəcəli Vətən

müharibəsi ordeni ilə təltif olunmasını layiq gördük və bu barədə

Dövlət Müdafiə Komitəsinə təqdimat verdik".

Krımın və хüsusilə Yaltanın azğın düşməndən təmizlənməsində

partizan

həmyerlilərimiz

də

şücaətlə

vuruşaraq,

mühüm

əməliyyatlarda yaхından iştirak ediblər. İndi yerli əhali partizan

həmyerlilərimizin qəhrəmanlığından həvəslə söhbət açır, onları

hörmət və ehtiramla хatırlayır.

Məmməd Kərim oğlu Əliyevi hər yerdə "Mişa" təхəllüsü ilə

tanıyırlar.

Şimali

Qafqaz

cəbhəsində

43-cü

atıcı

briqadasında

top

batareyasının komandiri olmuş Məmməd Əliyev ağır yaralı ikən əsir

alınır. Səhhəti bir qədər yaхşılaşdıqdan sonra Məmməd meşələrə

qaçaraq Krımın Göygöz kəndinə gəlib çıхır. Kəndin sakini,

Əbdülkərim adlı Krım tatarı onu bir müddət evində saхlayıb müalicə

edir. Хeyirхah ev yiyəsi Məmmədi Göygöz kəndindəki gizli partizan

dəstəsinin üzvü Fatma Səlimova və Gülsüm Əbilova ilə tanış edir.

Məmməd az vaхtda təşkilatın ən fəal üzvlərindən biri olub,

həmyerliləri Sahib Hacıyevi, Mahmud Nəzirovu, Əsgərəli Əliyevi,

---