Sengiyn Erdene (Monqolustan) ÜRƏKDƏ daş (hekayələr) Bakı – “Təknur” – 2013
Yüklə 201,87 Kb. Pdf görüntüsü
|
30 Meşəbəyi özünün qoca, boz madyanında bir az yana əyil- miş halda oturmuş və diqqətlə meşənin dərinliyinə baxırdı. Onun geniş kəmərinə qınında olan uzun bıçaq dürtülmüşdü. Çiynindən isə köhnə tüfəng asılmışdı. O, sanki paravoz kimi çubuğunu tüstülədirdi. Meşəbəyinin başında köhnə başlıq vardı, onun da yarı açılmış qulaqlıqları küləkdə yellənirdi. Meşəbəyinin boz madyanı bu yerlərə elə öyrənmişdi ki, yol gedərkən keçmək üçün özünə rahat yer seçirdi. Mən hərəkət edəndə isə kollar və budaqlar bəzən üzümə dəyir- di. Atım güclə boz madyana çatırdı. Tezliklə meşə büsbütün işıqlaşdı. Lakin mənə elə gəlirdi ki, qayalar və ağaclrın kötük- ləri iri ayılar və qəzəbli qabanlardır. Birdən bizim atlarımız nədənsə öztərini narahat hiss et- dilər və qulaqlarını şəklədilər. Meşəbəyi tez atdan sıçradı, elə o andaca tüfəngi çiynindən götürdü və yüyəni üstümə atıb, zülmət boşluğa daxil oldu. Bir neçə dəqiqə keçdi. Atlar qəf- lətən kənara sıçradılar. Elə bu vaxt atəş səsi bütün tayqanı bürüdü. Yenə də sakitlik çökdü. Quşların cikkiltisindən və çayların şırıltısından başqa heç nə eşidilmirdi. Mən atəş səsi gələn tərəfə tələsdim. Meşəbəyi kötüyün üstündə oturub, qəlyanını tüstülədir, onun ayaqlarının yanında isə iri ayı uzanmışdı. Biz qərara gəldik ki, dağ çayının yanında dincələk. Bu- rada biz tonqal qaladıq, çay qoyduq və tonqalın yanında əy- ləşdik. Mən meşənin səsinə fikir verdim. Həm quşların səsi, həm çayların şırıltısı, həm də yarpaqların xışıltısı - bütün bunlar meşə simfoniyasını yaradırdı. Meşəbəyi dərindən köks ötürüb: - Mənim Xonqor-Zulum məni həmişə burada qarşılayar- dı, - deyə o, dilləndi. Mən nəzərlərimi ona dikib nəfəsimi dərmədən onun he- kayətini gözləyirdim. - Xonqor-Zul çox qəribə qız idi, - deyə meşəbəyi söhbə- tinə başladı. - O, sanki meşə pərisi, bu cənnətin hökmdarı idi.
31 O, təbiətin çox sirlərini mənə öyrətmişdi. Mənim kiçik qar- daşım, sən bilirsən, o, necə qeyri-adi qız idi? O, çiçəklərdən doğulmuşdu. O, bilirdi ki, hansı günlər novruzgülü açılacaq, nə vaxt meşə gilasının tumurcuğu partlayacaq. O, bu tayqa- nın gözəlliyi idi. Xonqor-Zul tez-tez mənə deyərdi ki, hər yerdə güllər-çiçək- lər bitib. Səhər tezdən o, çiçəkləri və ağacların yarpaqlarını ağ- zına alar və deyərdi ki, bu şehlər daimi həyatın mənbəyidir. O, bütün gülləri və giləmeyvələri rayihələrinə görə tanıyırdı. Hə, Xonqor-Zul həqiqətən çiçəklərdən doğulmuşdu. O, əsmər bənizli, aydın qara gözlü, al dodaqlı bir gözəl idi. Onun gözəl qaməti vardı. Ana təbiət özündə nə yaxşı şey vardısa, ona bəxş etmişdi. Biz birgə böyüyürdük. Uşaqlıq- dan dostluq edir və varlı Qardın qoyunlarını otarırdıq. İllər keçdi. «Qoy Qardın Manqusun (monqol nağıllarında əjdaha, div) işıldayan hər şeyi görən gözləri mənim Xonqor-Zulumu görən yerdə kor olaydı. O vaxt qızın cəmi on yeddi yaşı vardı. Qard onu öz gənc oğluna aldı. Oğlan o qədər axmaq idi ki, sağ və sol tərəfi ayırd edə bilmirdi. Beləliklə, Qardın oğlu mənim Xonqor-Zulumu özünə ar- vad elədi. O, daim qızı alaçıqda bağlı saxlayır, özündən bir addım belə kənara qoymurdu. Oğlan onun üzünə ilan kimi fısıldayır, vəhşi heyvan kimi nərildəyirdi. O, qızı hər yetənə qısqanırdı. Gənc həm də, tez-tez Xonqor-Zulu döyürdü. Ya- zıq Xonqol-Zul arıqladı və get-gedə kökündən ayrılmış çiçək kimi solmağa başladı. Onun qara gözləri çuxura düşdü və tutqunlaşdı, onun al-qıımızı dodaqları göyərdi. - Hərçənd mənim bədənim ləkələnib, lakin mənim sənə olan dostluğum müqəddəsdlr, - deyə o, bir dəfə gizlin görü- şümüz zamanı mənə bildirdi. Yaz gəldi, çaytar aşıb-daşdı, ağaclar tumurcuqlandı, quş- lar uçub gəldilər. Qardın gic oğlu atından düşməyərək, arvadını qoruyurdu. Meşələr yaşıllaşdı və quşların oxuması ətrafa yayıldı.
32 Günəş parlaq işıq saçdı. Yer çiçəklərlə örtüldü, Xonqor-Zulun gözlərini isə kədər-qəm dumanı bürümüşdü. O, insanlara se- vinc bəxş edən gülüşü yaddan çıxarmışdı. Yayın ilk ayı idi. Birdən camaat arasında səs yayıldı ki, Qardın gəlini qaçıb. Xonqor-Zul mənə burada rast gəldi. Dağlar və tayqa bizim doğma evimizə çevrildi və onlar bizi xəbis adamlar- dan gizlədirdilər. Buradakı dağ çayları bizim yanğımızı sön- dürür, meşələrin giləmeyvələri isə bizim azuqəmiz oldu. Xonqor-Zulun əvvəlki gözəlliyi yenə də özünə qayıtdı. Buludsuz, aydın yay gecələrində ulduzlar məhəbbətimi- zi qoruyur, sərin külək bizi tumarlayırdı. Quşlar gözətçilər kimi başımızın üzərində uçuşur, mağaralar bizi qoynuna alır, ağaclar öz kölgələri ilə bizi qızmar Günəşdən qoruyur- du. Manqus Qardın gic oğlu isə bizi tapa bilmədiyindən hir- sindən dişlərini qıcayır, dodaqlarını gəmirirdi. O, dağlarda, meşələrdə vurnuxur, adamlarda qorxu, dəhşət yaradırdı. Hərçənd Xonqor-Zul çiçəklərdən yaranmışdı, o, adamlar üçün darıxmağa başladı və biz tayqadan çıxdıq. Kim ağlına gətirə bilərdi ki, burada bizi qəm-kədər gözləyir. Bir gün mən ova getdikdən sonra Qardın oğlu Xonqor-Zulunu tapdı və onu boğdu. Mənim dərdimin sonu yox idi. Mən qəzəblənərək, Qar- dın oğlunun başını əzdim, onu xıncım-xıncım etdim, alaçığını yandırıb burdan uzaqlaşdım. Mən doğma yerlərə yalnız köhnə, ədalətsiz hökumət dev riləndən və yeni inqilabi qaydalar bərpa ediləndən sonra qayıtdım. Onda sən hələ balaca idin, beşikdə yatırdın və bil- mirdin ki, əvvəllər adamlar necə acınacaqlı vəziyyətdə yaşa- yırdılar. Meşəbəyi əyilib ayağının yanındakı çiçəyin butasını sı- ğalladı. - Mənim yazıq Xonqor-Zulum. O, bu çiçəkdən doğulmuş- du, - bunu deyərkən onun səsi titrədi.
33 YOLDA Y azda elə günlər olur ki, bəzən insan ayağı dəy- məyən çöldə külək cövlan edir. O bir tərəfdən başqa səmtə vurnuxur, fit çalır, ulayır, inildəyir. Yolda güclə nəzərə çarpan kələ-kötür boz qayalarda külək dolaşaları, qumu qovur, yolda olan keçənilki ağımtıl otla ör- tülmüş sahədə o süpürüm bitkisinin dalınca qaçır. Lakin heç bir külək və boran həyatın səs-küyünü, gurul- tusunu boğa, batıra bilməz. Bu adam olmayan yerdə dolaşan- lar qışqırışır, qartallar qarıldaşırlar. Belə yaz günlərinin birində çölü elə bir qeyri-adi səs-küy, gurultu bürüdü ki, dünyanın yaranmasından o beləsini eşit- məmiş və görməmişdi. Yolda möhkəm səs salaraq boz kələ-kötür qayalıqlarda güclə görünən iyirmi dörd nəhəng başqa yola, keçənilki sü- pürüm bitkisi ilə örtülü sahəyə keçdi. Bu vaxta kimi bu çöl qədim tarixdən bu yana yalnız vəhşi atların kişnərtisini və tufan zamanı ildırımın səsini eşitmişdi. İyirmi dörd nəhən- 34 gin gurultusu çöl üçün əcaib bir şey idi. İyirmi dörd nəhəng - bu, iyirmi dörd traktor idi. Onlar- dan iyirmi üçündə bir sürücü oturmuşdu, iyirmi dördüncüdə isə sürücüdən başqa, iki adam da vardı. Bu traktor yedək- lə içində çadırlar, yataq ləvazimatları və ehtiyat azuqə olan balaca vaqonu dartırdı. Sürücünün yanında qucağında uşaq olan qadın oturmuşdu. Traktor kolonu xam torpaqla yeni dövlət təsərrüfatı ya- radıcalaq yerə hərəkət edirdi. İrəlidəki traktoru şəhərliyə oxşayan gənc idarə edirdi. O, fikirləşirdi: ”Əgər biz o yoxuşu qalxsaq, tezliklə deyilən yerə çatarıq. Dayanmadan hərəkət etsək, axşama ordayıq. Bizimkilər yorulublar, yemək istəyir- lər. Yaxşı olardı ki, arvadımı və oğlumu yedizdirim. Onlara istirahət verim”. Onun arvadı axırıncı traktorda oturmuş və ehtiyatla uşağı sinəsinə sıxmışdı. İrəlidəki traktorun sürücü- sü arxaya çevrlləndə qadına əl elədi, gülümsədi və bu zaman tozlu sifətində onun qar kimi ağ dişləri göründü. Tezliklə çöl yenə qeyri-adi bir səs - körpənin şikayətedici səsini eşitdi. Gənc qadın uşağı daha möhkəm sinəsinə sıxdı. O, toz basmış yorğana bürünmüş balacanı yırğalayır, ona laylay deyir, la- kin uşaq sakitləşmirdi. Ana oğlunun başına əlini gəzdirir, o, isti idi. Deyəsən, xəstələnib. Uşağın atasına demək lazımdır. Nə mənası var? O ki, həkim deyil. Bununla bütün kolonu da- yandırmış olarıq. Bir də ki, birinci traktora kimi göndərmək olar?
- Uşağına nə olub? O, sağlamdır? - deyə sürücü qadından soruşdu.
- Deyəsən naxoşlayıb. - Bəs nə edək? - Bəlkə keçib getdi. - Hər halda, ərinə demək lazımdır. Qoy dayansın. - Niyə görə dayanaq? Deyilən yerə çatarıq, onda... - Yox, indi desək yaxşıdır. Axırıncı traktorun sürücüsü özünü narahat hiss edir. Bu
35 gün o, birinci getməli idi, lakin təqsirkar oiduğu üçün müəy- yən vaxtda dayanacaq zamanı o, qəsəbədə ləngidiyindən və yola düşməyə gecikdiyindən cəza olaraq ona axırda, quyruq- da gəlməyi tapşırdılar. Külək qurumuş otu xışıldadır. Ala-bula dolaşalar qışqırı- şırlar. Axırıncı traktorda isə uşaq ağlayır. Təyin olunmuş yerə isə hələ çox qalıb. Əvvəlki traktorda oianlara məlum oldu ki, uşaq xəstələnib. Onlar bunu hardan bildilər, təsəvvürə gə- tirmək mümkün deyildi. Heç kəs qışqırmamışdı, traktorları dayandırmamışdı. Hər bir sürücü arada geri dönür və başqa- sının işarəsindən nə baş verdiyindən xəbər tutmuşdu. On- lar yollarına davam etdikləri zaman bir-birləri ilə bax, belə əlaqə saxlayırdılar. Sürücülərə nə külək, nə də traktorların gurultusu mane ola bilmirdi. Əgər bələdçi traktor dayanmış olsaydı, o biri iyirmi üçü də dayanacaqdı. Lakin o dayanmırdı - çöl boyu məqsədə doğ- ru qətiyyətlə hərəkət edirdi. İkiqat parça çadırda 3 nəfər uzanıb: kişi və qadın - ər və arvad. Balaca uşaq - oğul onların arasındadır. O, qızınıb və dinmir. Ər süngər kimi kobudlaşmış ovcu ilə arvadının yum- şaq əlini tumarlayır: - Əzizim, sakit ol. Balacaya dərman verdilər. Hərarəti indi düşəcək. Sizin hər ikiniz yorulmusunuz, vəssalam. Çox çətin yoldur... Yaxşı olardı ki, siz sonra gələydiniz... - Hə, biz sənsiz bir gün belə yaşaya bilmərik, - deyə qadın dilləndi. O, dərindən nəfəs aldı: - Yaxşı, sən heç narahat olma. Hər şey qaydasında olacaq. Oğlumun hərarəti mütləq düşəcək. Səhərə yaxın külək daya- nacaq, hava yaxşı, günəşli olacaq.
36 AĞ çİçƏK B elə gözəl payız günündə, Günəşin nəvazişli şüaları altında hər şey - dağlar və çaylar, heyvanlar, quşlar və həşəratlar nazlanırlar. Düşərgənin ucsuz-bucaq- sız ənginlikləri üzərindəki buludsuz göy üzündə açıq mavi tüstü çöl çiçəklərinə ətir saçdı. Dünyamız necə də gözəldir?! Şəhərin kənarında, şəffaf suyu olan balaca gölün yanın- da yaranan kiçik çayın sahilində tikinti üçün çınqıl götürülən yerdə iki qız, bir oğlan uzanmışdıiar. Onlann uzandıqları dar dərədəki böyük daşın böyründə Qu quşu lələyinə oxşar bir ağ gül bitmişdi. Gülün nazik gövdəsi və beş yana əyilmiş ləçəkləri vardı. Çiçək, uşaqlar kimi, Günəşin şüaları altında nazlanırdı. Oğlan arıqdır, gündən yanmış ayaqları sıyrıntılarla ör- tülmüşdür. Qızların çiyinləri və əlləri ağ və zərifdir. Oğlanın baxışları xəyala dalmış kimi göyə baxır. Qızlar isə fikirli halda çiçəyə tamaşa edirdilər. - Yazıq, burada tamam tək bitmişdir, - deyə qızlardan biri 37 dilləndi. - Təklik pis şeydir, - deyə o biri qız onun dediyini təsdiq etdi.
Qızın meşə gilası kimi qara gözlərində günəşin şüaları bərq vururdu. - Mən bilirəm, yayda sən olmayanda çox darıxırdım. - O gör necə zərif və ağdır! Necə olub ki, o bu daşda bitib? - Bacarıb də. Yəqin o çox istəyib ki, bitsin. - O tezliklə solacaq. - Gələn il isə yenə bitəcək, görərsən! Qızların boş-boşuna danışıqları xəyaia dalmış oğlanı bezdirdi. Özünü böyük kişilərə oxşatmağa çalışan oğlan cid- di görkəm alıb, dedi: - O yenidən necə bitəcək? - Kökündən. Axı kökü qalacaq. - Heç də yox! Çiçəklə birgə o da quruyacaq. - Düz deyil! Budur, gələn payız gələrik və görərik,- deyə bir qız etiraz etdi. Özünü sındırılmış kimi hiss edən və deməyə söz tapma- yan oğlan əlini çiçəyə uzadaraq, onu qopartdı. - Sən necə yaramaz adamsan! - deyə hər iki qız qışqırdı. Qaragözlü qız isə yerindən sıçrayıb bildirdi. - Bundan belə biz səninlə heç yana gəzməyə getməyəcəyik. Və qızlar çıxıb getdilər. - Bunlara bax, necə dəymədüşərdirlər. İstəmirsiz, lazım deyil! - deyə oğlan onların dalınca söyləndi. Və, birdən qopardığı çiçəyə baxıb, oğlan öz hərəkətindən utandı. Onun qopardığı çiçəyə yazığı gəldi.
38 NATİQ SƏfİYEV HAQQINDA Natiq Yusif oğlu Səfiyev 1939-cu il mart ayınm 21-də Bakı şəhərində həkim ailəsində anadan olmuşdur. 1957-ci ildə Quba rayonu Al- pan kənd orta məktəbini qurtar- mışdır.
1962-ci ildə Azərbaycan Pedaqoji Universitetini, 1974-cü ildə Azərbaycan Rus dili və Ədə- biyyatı İnstitutunu, indiki Slav- yan Universitetini müvəffəqiy- yətlə bitirmişdir. 1965-ci ildən 2008-ci ilin sonlarına kimi Abşeron rayonu, Xırdalan qəsəbə (indi şəhər) orta məktəbində müəllim işləmişdir. 1963-cü ildən respublikanın dövri mətbuatında jurna- listlik fəaliyyətinə başlamışdır. O, “Qızıl qələm” media müka- fatına layiq görülmüşdür. Natiq Səfiyev məktəbdə işlədiyi müddətdə 6 ümumittifaq və 14 respublika pedaqoji mühazirələrində və elmi-praktik konfranslarında məruzələr etmiş, IV və V ümumittifaq mü- hazirələrindən II və I dərəcəli mükafatlarla vətənə qayıtmış- dır. 1981-ci ildə müəllim mühazirələri müsabiqəsində II yeri tutmuş və SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının fəxri diplo- muna layiq görülmüşdür. Natiq Səfiyevin indiyədək iki metodiki, iki tərcümə (“Qə- ribə tütək”, “Köhnə dəyirman”), üç memuar (“Məni yaşadan xatirələr”, “Yadda qalan günlərim”, “Ömür salnaməsi”), didak- tik hekayələr toplusu (“Babam mənim”), fotoalbom (“İşıqlı
39 dünyam” və “Nicat” (hekayələr)) kitabları çapdan çıxmışdır. Onun haqqında yüzdən çox məqalə, oçerk, üç kitab yazıl- mışdır (Akif Şahverdiyev “Ömrə sığmayan həyat”, Güntəkin İlyasova “Natiq Səfiyev - “Biblioqrafik göstərici”, Hikmət Mə- likzadə “40 il mətbuatda”). O, məktəbdə çalışdığı müddətdə 1 yaradıcı diplom, 46 fəxri fərman, 5 təşəkkür məktubu və 5 nişan almışdır. 1989- cu ildə ona “Əmək veteranı” medalı verilmişdir. Natiq Səfiyev 1996-cı ildən Azərbaycan Jurnalistlər Bir- liyinin, 2006-cı ildən isə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üz- vüdür.
Onun 3 qızı və 6 nəvəsi var. Hal-hazırda təqaüddədir. 40 MÜNDƏRİCAT Yazıçı Sengyin Erdene haqqında ............................................3 Ürəkdə daş .......................................................................................4 Yeni alaçıq ........................................................................................6 Ana ......................................................................................................9 Çəpiş ...................................................................................................13 Həyat dərsi .......................................................................................17 İntiqam ..............................................................................................21 Pinəçi ..................................................................................................25 Xonqor-Zul .......................................................................................28 Yolda ...................................................................................................33 Ağ çiçək .............................................................................................36 Natiq Səfiyev haqqında ...............................................................38
41 Qeydlər
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Çapa imzalanmışdır: 29.07.2013. Kağız formatı: 60х84 1/16. Həcmi: 2,6ç.v. Sifariş 26. Tiraj 300. «Тəknur» ММC-nin mətbəəsində hazır elektronvariantdan çap olunmuşdur. ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Mətbəə kitabın məzmununa, yazı üslubuna, orfoqrafiya və qrammatikasına görə heç bir cavabdehlik daşımır. ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Mətbəənin direktoru: Ələkbər Məmmədov ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Тelefon: 408-86-23; 050-222-40-25. Yüklə 201,87 Kb. Dostları ilə paylaş:
|