Şərqşünaslıq fakültəsi İstiqaməti, şifri və adı: hsm- 040000 Dilşünaslıq İxtisası, şifri və adı: hsm- 040009 Ərəb dili
İşgüzar sənədlərin spesifik leksemləri [26,109]
Yüklə 129,86 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Peşəkar xüsusiyyətlər
- Dil xüsusiyyətləri [26,111]
| İşgüzar sənədlərin spesifik leksemləri [26,109]
Etnoxüsusiyyətlər
Və s. Peşəkar xüsusiyyətlər
Və s. Dil xüsusiyyətləri[26,111]
Və s. Mikro-, mezo- və makrosintaksisin tərkib hissəsi olan metasintaktik elementlərin təsnifatını digər sferada aparsaq, onları ştamp, situativ klişe, stereotip cümlə, şablon kimi başqa adlarla xarakterizə etmək olar. Yazılı dəftərxana nitqinin ifadə üsulu kimi təsnif olunan standart ifadələr dəfələrlə təkrarlanan vəziyyətlərin eynitipli olması nəticəsində əmələ gəlmişdir. Bu tip sənədlər üçün xarakterik olan söz və birləşmələr bu və ya digər sənədin əsasını, bir növ “bünövrəsini” təşkil edir. Standartlaşdırılmış dil vasitələrinin üstün cəhəti informasiyanın qəbul olunması və sənədin tərtibi zamanı lazımi nitq formalarının axtarılmasına minimal vaxt sərf olunması nəticəsində sənədin tərtibi prosesinin sürətlənməsinə kömək etməkdən ibarətdir. İlk növbədə, bu cür ifadələr, “fərdi, individual” fikri ifadə etməyə qadir olmasalar da, informasiyanın dolğunluğu ilə fərqlənirlər[26,116]. Belə standart vasitələrə ştamp, situativ klişe, stereotip cümlə, şablon və s aid edilir. Ştamp-mətndən kənarda da istifadə olunan,lakin xüsusi məna və məzmuna malik olmayan söz və birləşmələrə deyilir; ştamp-hər hansı bir dildə danışan insanların yaddaşında qalıcı, istifadəyə hazır xarakterə malik olan üslubi vasitələrdir. Buna görə də onlar müəyyən fikri ifadə etmək üçün çox rahatdırlar. Klişelərin xarakterik cəhəti bu və ya digər dil sferasının tələblərinə uyğun olan lazımi formulların informasiya baxımından məqsədəuyğun tətbiqi hesab olunur. Faktiki olaraq iş sənədlərinin klişelərini çatışmamazlıq kimi qiymətləndirmək olmaz. Belə ki, iş sənədləri bədii ədəbiyyat olmadığı üçün onun məqsədi işə sövq etməkdir; onun dili də bu məqsədə yönəlməlidir. Əslində klişelər, sərbəst sintaqmların sonradan standartlaşma nəticəsində ümumi xarakter almış formasıdır. Ərəb dilində olan sənədlərin sintaktik ifadə vasitələrinin bu cür təsnifatı ilə birlikdə bu vasitələrin hansı sferaya aid olması da vacib məsələlərdən biridir. Ştamp mikro; klişe mezo; şablon makrosintaksisə aiddir. Bugün dünyanın bir çox ölkələrində, o cümlədən ərəb ölkələrində iş sənədlərinin unifikasiyası (vahid şəklə salınması) prosesi çox sürətlə gedir. Idarəetmə sahəsində yaranan bir çox vəziyyətlərin eynitipli olması buna tələbatı artırır. Eynitipli sintaktik təşkil, terminologiya yolu ilə, eləcə də nitqin qrafik və durğu işarələri vasitəsilə tərtibi yolu ilə mətnlərin unifikasiyası işgüzar sənədlərin vahid sisteminin yaradılmasında rasional istiqamətlərdən biridir. Bütün ərəb ölkələri üçün unifikasiya baxımından vahid nöqteyi-nəzərin yaradılması və elmin ayrı-ayrı sahələri üçün terminologiyanın tərtibi, Ərəb ölkələri Liqası nəzdində 1961-ci ildə əsası qoyulmuş “Ərəbləşmə üzrə şöbə” tərəfindən həyata keçirilir. Unifikasiya olunmuş mətnin tərtibi minimal vaxt və əmək sərf etdiyi üçün, sənədi qəbul edən şəxsin isə öz növbəsində məktubun ən mənalı nöqtələrini seçib ayırmağa imkanı olduğu üçün unifikasiyanın iqtisadi nöqteyi-nəzərdən özünü təsdiqlədiyi fikrini bütün ekspertlər söyləyirlər. Sənədin tərtibçisi nümunə üzrə işləyəndə informasiyanın qeyri-standart tərəfləri ətrafında fikrini toplamaq imkanı əldə edir. Sənədə hüquqi qiymət verən tarix, imza, möhür, təsdiqləmə möhürü (qrif) kimi rekvizitlərin düzgün tərtib olunması xüsusi əhəmiyyət kəsb edirlər. Məlumdur ki, sənəddə bu rekvizitlərdən birinin iştirak etməməsi sənədin təyinatı üzrə istifadə edilməsinə mane olur [26,124]. Unifikasiya işgüzar üslubun bütün şöbələrini əhatə edir: lüğət tərkibini, sintaksisi, qrafikanı, durğu işarələrini və üslubunu. Sənədin sadalanmış xüsusiyyətlərə malik olması üçün o, həm formaca, həm də tərkibinə görə düzgün tərtib olunmalıdır; hüquqi qüvvə, tez axtarış imkanı, material-texniki tərkiblə uyğunlaşma kimi xüsusiyyətləri təmin etməlidir. Sənədlər informasiya daşıyıcıları olduqları üçün onlar istifadədə rahat olmalı, uzun müddət saxlanıla bilməli, eləcə də dəftərxana-arxiv tələblərinə (buraya şəhadətnamələr, hüquqi əsaslı faktlar aiddir) cavab verməlidirlər. Sənəd adı altında işgüzar sənədlərin geniş əhatə dairəsi nəzərdə tutulur. Buraya işgüzar məktublar, müqavilələr, müxtəlif sənədlər, həmçinin, müxtəlif tip iqtisadi sənədlər: akkreditiv, hesab faktura, konosament və s. aiddir. Aşağıda ərəb ölkələrində daha çox istifadə olunan və qarşı tərəflər arasında ünsiyyətin müxtəlif mərhələlərində mühüm rol oynayan sənədlərdən misallar gətirilmişdir. Bu sənədlər 1960-2011-ci illər arasında mövcud olan müasir orijinal mənbələrdən əxz edilmiş və müəyyən ardıcıllığa uyğun şəkildə sıralanmışdır. Burada qeyd olunan adlar, soyadlar, tarixlər, markalar, rəqəmlər, qiymətlər və s. şərti xarakter daşıyır və materialı daha yaxşı anlamağa xidmət edir. Yüklə 129,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|