SeyidovV. M., Kerimova K. Geof sullary ve interpretasiya pdf

Qravimetrik planalma

Hall olunan geoloji masalanin xarakterindan asılı olaraq qravimetrik planalmalar regional, axtarış va mükammal olur. Regional planalma (miqyas 1:200000) böyük arazilarin qravi- tasiya sahasinin xarakterini öyranmak maqsadila aparılır. Bu planalma naticalarina göra qravitasiya sahalarinin dayişmasinin ümumi xarakteri tayin olunur. Tektonik rayonlaşdırma aparılır, xüsusi halda geosinklinallar va platformalar arasında sarhadlar, darinlik qırılmaları qeyda alınır.

Axtarış planalma (1:100000) regional planalma naticala- rina göra tayin olunmuş ayrı perspektiv sarhadlarda neft va qaz cahatdan alverişli olan lokal strukturların axtarışı maqsadila aparılır. Mükammal planalma (1:25000; 1:50000) lokal struk-
turların öyranilmasi maqsadila aparılır. Ci1verişli şaraitda qravi- k^{aşfiyyatın düz va tars masalalari hall olunur.}
Qravimetrik planalmalar saholar va profil kimi növlara
b^{ölünürlar. Sahalar planalmaları müşahida nöqtalari Yer üza-} rinda saha boyunca demak olar ki, barabar paylanır. Bu paylan- ma tadqiqat sahasinin quruluşu haqqında daha dolğun inandı- rıcı taassürat verir va qravikaşfiyyatda asas planalma hesab olunur. ^{Bu planalma naticasinda arazinin ağırlıq qüvvasi saha-} sinin xaritasi qurulur.
Profil planalma bir-birindan izola edilmiş ayrı-ayrı profil- lar boyunca aparılır. Bu planalma növü profil boyunca qravita- siya sahasi haqqında ümumi malumat vermaya imkan verir. Clsas naticalar kimi profil boyunca ağırlıq qüvvasi anomaliya- sının ayrisi götütülür. Qeyd etmak lazımdır ki, planalmada sa- halor profillar vasitasila yerina yetirilir. Lakin saha planalması halında profil boyunca müşahidalarin va profillar arası masafa- lar 1:5 nisbati qiymatlanrindan kiçik olmalıdır. Adatan profillar strukturların uzanması istiqamatina perpendikulyar çakilir ki, buda strukturun daha dolğun öyranilmasina imkan verir.
Ölka arazisinda yerine yetirilan bütün qravimetrik planal- malar asas qravimetrik mantaqalarinin (dayaq mantaqalari) ümum dövlot şabakasina asaslamr.
Bu mantaqalarda ağırlıq qüvvasinin qiymatlari ölkanin asas mantaqalarino (I va II daracali mantaqalarina) bağlanır. İkinci daracali dayaq mantaqalarinin sıxlığı 3000-10.000 km² sahasina bir mantaqa taşkil edir. Mantaqalar arasında masafa 50-100 km taşkil edir. Toyin olma daqiqliyi 0,2 mQal-dan aşa- ğı olmamalıdır. Bilavasita tadqiqat sahasinda çöl işlari dayaq va sıravi mantaqalarda apanlır. Dayaq mantaqalar şabakasi çöl işlarinin avvalinda yaradılır va onun maqsadi ağırlıq qüvva- sinin mütloq qiymati tayin olunmuş mantaqa sistemini almaq- dır. Çöl şabakasi yüksak daracali mantaqalara bağlanır. Dayaq nöqtalarinda ağırlıq qüvvasinin ölçü qiymati sıravi mantaqala- rinda olan ölçü qiymatindan 1,5-2 dafa jüksak olur.
Yüksak daqiqlik-daqiqliyi yüksak olan qravimetrlarin is- tifadasi va ya bir neça qravimetrlar vasitasila çoxqatlı müşahi- dalar asasında alda olunur. Dayaq mantaqalari sakit relyefli şa- raitda yerlaşdirilir. Bir mantaqadan digar mantaqaya keçdikda vertolyot istifada olunar. Dayaq mantaqalari arasında masafa, planalmanın miqyası texniki talimat vasitasila tayin olunur. Misal üçün 1:100.000 miqyasında xaritanin izoanomalln en ka- siyi 1 mQa1, müşahida qiymatinin tayini daqiqliyi + 25 mQal, şabakanin sıxlığı 1-4 m² sahasinda 1 mantaqa yerlaşdirilir, profillarda mantaqalar arasında masafa 500-1000 m taşkil edir.
Şıravi müşahidalar bir qat va takrar olunma üsulu ila apa- rılır. Birqat üsulu ila ölçmalar profil boyunca har nöqtada bir dafa düz reys boyunca aparılır. Düz reysda dayaq nöqtalarin sayı üçdan az olmamalıdır. Takrar olunma üsulunda müşahi- dalar aks gedişda, takrar olunur. Bela ki, takrar nöqtalarin sayı hall olunan geoloji masaladan asılı olaraq ümumi nöqtalarin sayının 30-100 %-ni taşkil edir.