SeyidovV. M., Kerimova K. Geof sullary ve interpretasiya pdf

Partlayış nazariyyasi. 207

ISTIFADA EDILMİŞ ODaBiYYAT. 223
GİRİŞ

Geofızika Yerin daxili quruluşunun öyranilmasindo bö- yük ahamiyyat kasb edan bir clnı sahasidir. Geofizika bir neça geofiziki tadqiqat üsullarının kompleksindan ibaratdir. Geofi- ziki tadqiqat üsulları dedikda seysmik kaşfiyyat, elektrik kaş- fiyyatı, qravimaqnit kaşfiyyatı, radiometriya va quyuların geofıziki tadqiqat üsulları nazarda tutulur.

Geofizikanın tadqiqat obyekti tabii va süni fiziki saha- lardir: qravitasiya, maqnit, elektromaqnit, radioaktiv, tempera- tur va s. Yer kürasinda tabii sahalar ya öz-özüna maddanin xüsusi xassalarinin tazahürü kimi, ya da tabii amillarin tasiri ila yaranır. Süni sahalor isa xüsusi generatorların kömayila ila ya- radılır.
Geofiziki kaşfiyyat üsullarının asas maqsadi neftli qazlı va yaxud faydalı qazıntı yataqlarının axtarışı va kaşfidir.
Geofizika özü kaşfiyyat va madan geofizikasına ayrılır. Kaşfiyyat geofizikası Yer haqqındakı elmlar silsilasino aid olub, yer qabığının geoloji quruluşunun öyranilmasina asasla- mr. Kaşfi yyat geofizikasına seysmik kaşfiyyat, elektrik kaşfiy- yatı, qravimaqnit kaşfiyyatı, radiometriya üsullan aid edilir.
Seysmik kaşfiyyatı. Seysmik kaşfiyyatı geofıziki kaşfiy- yat üsullanndan biri olub, Yer qabığının geoloji quruluşunu öv- ranmak maqsadila tatbiq edilir. Bu kaşfiyyat üsulu, yer sat- hinda süni suratda yaradılan elastiki dalğaların yayılmasını öy- ranmakla müxtalif lay sarhadlarinin darinliklarini, forma va struktur xüsusiyyatlarinin tayininda istifada edilir.
Qravi kaŞfiyyat üsulu ağırlıq qüvvasinin sahasinin yer sathinda öyranilmasina asaslanır. Bu sahanin elementlarinin ölçülmasi müxtalif sıxlıqlı kütlalarin yer qabığında pay1anması- nı, bununla da tadqiq edilan rayonun darinlik quruluşunun öy- ranilmasina imkan verir.
Maqnit kaşfiyyatı. Materiyanın hissaciklari arasında maqnit tasir qüvvasi da mövcuddur. Maqnitlaşmiş kütla ila yaranan maqnetizim hadisalarini nazordan keçirdikdo, xayali maqnit kütlasi ve qütb maqnetizim sıxlığı va s. kimi anlayışlar nazardan keçirilir. Bu anlayışlardan maqnit kaşfiyyatında, xüsusi la geoloji kütlalarin maqnit sahalarinin riyazi nazariyya- larini araşdırdıqda da istifada edilir.
Elektrik kaşfiyyatı. Elektrik kaşfıyyatında Yer qabığın- da tabii prosseslar naticasinda meydana çıxan va ya süni yolla yaradılan elektromaqnit sahalari öyranilir va müxtalif geoloji obyektlardan asılı olaraq bu fiziki sahalarin xüsusiyyat- larinin neca dayişdiyi tohlil edilir.
Radiometrik kaşfiyyat. Nüva geologiyası ve geofizika- sı Yer qatını taşkil edan süxurların yaşını va quruluşunu öyra- nan elmdir. Bu elm radioaktiv elementlarin va onların izotop- larının Yer qatında paylanmasını öyranir ki, qeyd edilan pay- lanma da Yerin geoloji tarixinin va onun mütloq yaşın ın tayin edilmasino imkan verir.
Madan geofizikası. Quyuda yerina yctirilan quyu geofi- ziki tadqiqat üsulların cami olub, quyu kasilişini öyranir. f3ura müxtali f növ karotaj, hidrodinamik va birbaşa tadqiqat üsulları daxildir. sasan mühitdaki fizik i sahalarin dayişilmasini va quyunun handasi ölçülari tayin edilir. Bura elekrtik, radioaktiv, akustik, temperatur, maqni va nüvo maqnit va s. kimi karotaj lar daxildir.
Geofiziki işlar asasan 2 morholaya ayrılır:
I marhalo -informasiyanın toplanması, yani çöl işlarinin va quyularda karotajın aparılması.
II marhola- alınan molumatların interpretasiyası.
İnterpretasiya kamiyyot va keyfi yyat interpretasiyasına
ayrılır.
Keyfiyyot interpretasiyası zamanı todqiq olunan geoloji obyektin coğrafi mövqeyi, yeri, ölçülari, fiziki kamiyyatlari tayin edilir.

Kamiyyat interpretasiyası zamanı alınmış malumatlar uyğun qaydada interpretasiya edilir va petrofiziki kamiyyatlar tayin edilir. Kamiyyat interpretasiyası ilk növbada düz va tars masalanin hallindan ibaratdir. Düz masala karotaj vasitasila quyuda ölçülmüş ayrilari saciyyalandiran kamiyyatlarin qeydiyyatıdır (intensivlik, xüsusi müqavimat, interval müddati va s.).

Tars masala isa bu kamiyyatdan istifada edarak süxurları saciyyalandiran petrofiziki kamiyyatlarin (masamalik, gillilik, doyumluq va s.) va geoloji kamiyyatlarin (lay sarhadlari, layın qalınlığl va s.) tayin edilmasidir.
Mürakkab geoloji masalalar kompleks üsullarla hall edi- lir. Bu halda geoloji obyekt haqqında daha daqiq va geniş miq- yaslı malumat toplanır.
İnformasiyanın toplanması yer sathinda va quyu daxilin- da yerina yetrilir. Öyranilan geoloji obyektin coğrafi mövqeyi, yeri, ölçülari, fiziki kamiyyatlari tayin edilir.