Çoxqatlı mühitlarda dalğaların yayılması
Geoloji mühitlar çoxlu sayda lay va lay dastalarinin növ- balaşmasindan ibaratdir. Bela kosilişlarda layların elastikiyyaı xassalari darinlik artdıqca fasilasiz olaraq dayişirlar. Bazan müayyan stratiqrafık martabaya aid olan lay dastasi digarlarin- dan elastikiyyat parametrlarinin orta qiymatina göra farqlanir- lar. Mohz bu sababdan da seysmik kaşfiyyat yeraltı geoloji horizontların xaritalanmasindo geniş tatbiq olunan kaşfiyyat üsuludur.
Çoxqatlı mühit dedikda bir-birinin ardınca növbalaşan bircins horizontlar va lay dastalari nazarda tututlur. Bela mühit-
larda horizontal sarhadda aksolma va sınma hadisalari baş ve- rir. Belalikla, 2 mühit sarhaddina düşan dalğanın enerjisi hamin sarhadda yaranan aksolan va sınan dalğaların yaranmasına sabab olur.
Aksolma va sınma naticasinda darinlikdan galan dalğala- rın intensivliyi ona nisbatan sarhaddan galan dalğaların inten- sivliyindan çox zaif olur. Bu dalğaların enerjisi yuxarıdakı ho- rizontdan galan dalğaların enerjisindan 100 dafalarla az olur. Bunu aksolma va sınma amsallarının tayini dusturlarlndan da müşahida etmak olar (şakil 1.14). Çoxqatlı mühitlarda takrar dalğalar da yaranır. Bela dalğalar müayyan lay va lay komp- lekslarinda kaskin sarhadlardan bir va ya bir neça dafa aks olu- nurlar. Agar takrar aksolunma eyni bir kaskin sarhad ila torpaq- hava sarhaddi arasında baş verarsa bela dalğalara tam takrar aksolan dalgalar deyilir (şakil 1.15).
Şakil 1.14. Dalğaların enerjisinin intensivliyinin darinliya göra farqlanmasi
Şakil 1.15. Takrar aksolan dalğalar
Agar aksolma iki kaskin aksetdirici sarhad arasında baş verirsa, bela dalğalara nisbi-takrar dalğalar deyilir (şakil 1.16).
Şakil 1.16. Nisbi takrar dalğalar
Ogar aksetdirici sarhad eyni zamanda sındırıcı olarsa, bu zaman dalğalar takrar aksolan-sınan dalğalar adlanır.
Takrar dalğalar seysmik kaşfiyyatda maneedici (faydasız) dalğalar qrupuna aid edilir. Bu dalğalara mahv etmak üçün on- larin parametrlari (galma vaxtları va tezliklari) öyranilir. Xüsu- si üsullar va texniki vasitalarin kömayila onlar mahv edilir (şakil 1.17).
Şakil 1.17. Manedici (faydasız) dalğaların mahv edilma sxemi
Dostları ilə paylaş: | 
