Giriş sözü.
Bədii hissə.
Ədəbi oyunlar və viktorinalar.
Giriş sözü 5-6 dəqiqədən artıq vaxt aparmamalıdır. Onu
yuxarı sinif şagirdlərinə həvalə etmək lazımdır.
Bədii hissədə şagirdlər fəal iştirak edir, onlar şerlər,
deklomasiyalar deyil, səhnələşdirilmiş təmsil tamaşa göstərir,
musiqi nömrələri təqdim edirlər.
Ədəbi oyunların səhərciklərə cəlb olunmasının didaktik və
tərbiyəvi rolu xüsusilə əhəmiyyətlidir. Belə oyunlar tədbiri
canlandırır, oxucuları düşündürür və kitab mütaliə etməyə
məcbur edir. Şagirdlər ədəbi oyunlarda iştirak etmək üçün
daha çox atalar sözü, tapmaca, bayatı, qoşma və s. öyrənirlər.
Bədii əsərin müəllifinin şəkli, bədii əsərdən bir parça, hər
hansı əsərin qəhrəmanlarının sadalanması və s. suallar
üzərində ədəbi oyunlar keçirmək olar.
Müxtəlif mövzulara aid böyük tədbirlərin keçirilməsi
zamanı orta yaşlı şagirdlər üçün ədəbi oyunlar keçirilir.
Kitablar aləminə səyahət, doğma ölkəmizə səyahət, bədii
əsərlərdə ideal insan surəti və s. mövzularda ədəbi oyunların
keçirilməsi üçün qabaqcadan geniş hazırlıq aparılır.
Dərnəklər və maraq klubları: Dərnək üzvləri olan
məktəblilər kitabxanaçıya kömək məqsədilə gördükləri bu və
ya digər müstəqil işləri xüsusən sevirlər. Onlar səhərciklərdə,
ədəbi oyun və söhbətlərdə fəal içtirak edirlər. Kitabxanalarda
kiçik məktəb yaşlı oxucu fəalları ilə müntəzəm dərnəklər
təşkil edilir. Məktəb kitabxanalarında geniş yayılmış belə
dərnəklər “Kitabxananın dostları”, yaxud “Kitab dostları”
dərnəkləri adlanır. Məktəb kitabxanalarında “ədəbi dərnək”,
“nağıl teatrı dərnəyi” də fəaliyyət göstərir. Şagirdlər həvəslə
dərnəklərə üzv yazılır və burada çoxlu dostlar tapırlar. I-IV
sinif şagirdləri tez-tez özləri şer, hekayə, nağıl yazırlar. Onlar
kiminləsə məsləhətləşmək, fikirlərini bölüşmək istəyirlər. Bu
baxımdan dənəklərdə şagirdlər öz əsərlərini oxumaq imkanı
tapırlar, burada öz yoldaşlarının və dərnək rəhbərlərinin fikir
təkliflərini eşidirlər. Dərənəklərin təşkilində həm də məqsəd
odur ki, şagirdlərin ədəbi hissləri və ədəbi yaradıcılığa (şer,
hekayə, nağıl yazmağa) marağı artsın. “Ədəbi dərnəkdə”
yalnız ədəbi yaradıcılıq yer tutmur, həmçinin rəsm, çəkmək,
model yonma, təbiətdə həyatın müşahidə edilməsi və s. işlərə
də yer verilir.
“Nağıl teatrı dərnəyi” kiçik məktəblilər üçün daha maraqlı
olur. Bu cür dərnəklərin məşğələlərində oxucular kukla
hazırlayırlar, kitabxanaçı ilə birlikdə sevdikləri nağıl üzrə
ssenari tərtib edir, tamaşa hazırlayırlar. Dərnək üzvləri yeni
kitablar haqqında maraqlı məlumatlar eşidirlər, kitabları necə
mütaliə etmək, onlarla necə rəftar etmək, sevimli nağıl
qəhrəmanlarını necə təlqin etməyi öyrənirlər. Dərnək
məşğələlərinin əsas elementləri ifadəli oxu, nağıl etmə və
deklamasiya söyləməkdir.
“Kitabxana dostları dərnəyi” şagirdlər qarşısında mütaliə
mədəniyyəti vərdişlərinə yiyələnmək məqsədi qoyur, onlara
oxunan əsərin dərin və tam dərk edilməsini, öz yoldaşları
arasında kitab təbliğini öyrədir. Belə dərnəklərin II sinifdən
başlanılması daha uyğundur. Dərnəyin iş planında kitabxana
söhbətləri aşağıdakı mövzularda aparılmalıdır:
kitabla necə rəftar etmək;
Mətnlə əlaqədar şəkilləri necə gözdən keçirmək;
kitabın elementləri ilə tanışlıq;
siyahı və kartotekalardan necə istifadə olunur;
kitabı rəfdən necə tapmaq olar.
Mütaliə mədəniyyətinə dair söhbətlərlə yanaşı dərnək
məşğələlərində ucadan oxunun da təşkili böyük əhəmiyyət
kəsb edir. Oxudan sonra müzakirə və söhbət keçirilir, kitabın
dərk edilməsi, dərindən başa düşmək, bədii əsərin dəyərini
anlamaq kimi keyfiyyətlər oxucuya aşılanır. Dərnək
məşğələlərində nağıletmələrin də böyük rolu vardır. Bu cür
məşğələlər oxucuların nitqini, canlı və obrazlı edir, onların
ədəbi savadını yüksəldir. Bəzən məşğələlərdə ədəbi oyunlara
da yer verilir.
Məktəb kitabxanalarında orta yaşlı oxucu fəallarının işi də
əhəmiyyətli hesab olunur. Bu yaşda şagirdlərə keçilən
elmlərə
marağı
formalaşdırmaq
üçün
“Texniklər”,
“Astranomlar”, “Ölkəşünaslar” “İncəsənət həvəskarları” və s.
dərnəklər yaradıla bilər. Bu dərnəklər orta yaşlı oxucuların
emosiya, qabiliyyət və maraqlarını öyrənərək, onları hər
hansı bir fəaliyyətin, mövzunun, məsələnin mənafeyi naminə
birləşdirir. Bu cür dərnəklər şagirdlərin elmi bilikləri daha
dərindən
mənimsəməsinə
kömək
edir.
Belə
ki,
“Ölkəşünaslar” dərnəyinin üzvləri öz şəhər və ölkələri
haqqında kitabların fəal təbliğatçıları və bilənləri olurlar.
Tarixçilərlə görüşlər təşkil etmək, ölkəşünaslıq muzeylərində
olmaq onların sevimli məşğuliyyətinə çevrilir.
Dərnəyin iş prinsipləri aşağıdakı kimidir: Dərnək üzvləri
çox olmamalıdır. Rəhbər dərnəyin hər bir üzvünü izləməli,
onun inkişafını görməli və imkanını qiymətləndirməlidir. Ona
görə dərnəyin tərkibi 15-20 nəfərdən çox olmamalıdır.
Dərnəyin işlərini mühafizə edib saxlamaq lazımdır ki, hər bir
şagirdin mütaliə və yaradıcı fəaliyyətlərinin inkişafını
müəyyənləşdirə bilsin. Dərnəyin məşğələsi uzun vaxt
aparmamalıdır.
Klub kütləvi tədbirlərin optimal modellərindən biridir. Bu
işdə kitabxanaçı “aşağıdan” (istifadəçilərdən) dəstək alır və
oxucular klubun işinin planlaşdırılmasında, kütləvi tədbirlərin
hazırlanmasında ən aktiv rol oynayırlar. Klublar onun
xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla iştirakçıların yaş həddinə
Dostları ilə paylaş: |