Shavkat ergashevich omonov, xurram esonqulovich karabaev, sherzod baxramdjanovich gulyamov

tanik  eritmaga  5%  li  spirtli  yoddan  4-5  tomchi  qo’shilib  kuniga  1-2  marta  burun 
ichi yuvilib turadi. 
     Ayrim  hollarda  jarrohlik  usulidan  foydalaniladi,  buning  uchun  mikroendos-
kopik jarrohlik usuli qo’llaniladi. Endoskop ostida teshilgan burun to’sig’ini burun 
shilliq  qavatlaridan  kesib  olib  plastika  qilishdan  iboratdir.  Ishemiya  bor  sohani 
plastika  qilinsa  operasiyadan  keyin  teshik  yanada  kattalashishiga  sabab  bo’lishi 
mumkin. 
2.4.
 
Burun bo’shlig’ida yot jismlar. 
     Burun yot jismlari shifokorning ish faoliyatida ko’p uchraydi. Ayniqsa bolalar-
da burun bo’shlig’i yot jismlari ko’p uchraydi. Chunki ular burunga har xil mayda 
narsalar  (tugmatshalar,  zoldirlar,  qog’oz,  plastirin,  meva  danaklari,  pista  va  b)  ni 
tiqadilar. Ayrim hollarda, yot jismlar qusganda xoana orqali tushishi mumkin. Jar-
rohlik vaqtida yot jismlardan doka, paxta burun bo’shlig’iga qolib ketishi mumkin. 
Ba’zan burunga tushgan yot jism uzoq muddat burunda bo’lganda, uning atrofiga 
tuzlar cho’kib, uni o’rab oladi, natijada xuddi toshga o’xshash qattiq xosila- rinolit 
xosil  bo’ladi.  Ular  turli  xil  ko’rinishda  va  kattalikda  bo’ladi.  Ular  turli  xil 
ko’rinishda  va  kattalikda  bo’ladi.  Yot  jismlar,  aksariyat  burunning  pastki  yo’lida 
joylashadi. 
     Rinolit  va  tekis  yot  jismlar  hech  qanday  og’riq  bermaydi.  Qirrali  yot  jismlar 
shilliq  pardani  jarohatlantiradi  va  oqibatda  surunkali  yiringli  yallig’lanish  kelib 
chiqib,  burundan  qo’lansa  hidli  ajralma  chiqa  boshlaydi.  Ayrim  hollarda,  shilliq 
qavat  shikastlanishi  natijasida  yot  jism  atrofida  yangi  to’qima-  granulyasiyalar 
o’sadi. Bunday holatlarda burun tez-tez qonab turadi. 
     Kasallikni  aniqlashda  bemorning  shikoyati,  rinoskopiya,  ba’zan  rentgen  qilish 
katta ahamiyatga ega. Bemorda bir tomonlama yiringli tumov bilan og’riganda bu-
running  shu  tomonidan  sassiq  yiring  oqsa,  yot  jism  yo’qmikan,  degan  shubha 
tug’iladi. Ba’zan yot jism atrofida granulyatsiyalar bo’lsa, yot jismni aniqlash bir-
muncha qiyin bo’ladi. 
    Davolash.  Ko’pincha  yot  jismni  burun  qoqish  y’li  bilan  chiqarish  mumkin. 
Dumaloq, silliq yot jismlar turli ilmoqli asboblar yordamida olinadi, qisqich ishlat-
ish  butunlay  man  etiladi.  Yassi  narsalarni  ilmoq  yoki  pinsent  yordamida  olish 
mumkin.  Yot  jismni  olishdan  oldin  shilliq  parda  sezuvchanligini  pasaytirish  yoki 
vaqtinchalik  yo’q  qilish  zarur.  Buning  uchun  shilliq  qavatga  2%  li  lidokain  erit-
masi  surtiladi. Yot  jismni  olishda  bemorni  qimirlatmay  ushlab  turish  lozim. Agar 
rinolit katta bo’lsa va bola muolajadan qo’rqsa, umumiy og’riqsizlantirish bilan yot 
jism burundan olib tashlanadi. 
Burun bo’shlig’ida askarida yoki zulukni chiqarib olish uchun maxsus qisqich ish-
latiladi. Ostrisa qurtini chiqarib olish uchun burun bo’shlig’iga avval mentol, zu-

---

lukni  chiqarish  uchun  10%  li  natriy  xlorid  eritmasi  tomchilari  tomiziladi.  Burun 
ichiga kirib qolgan yirik hasharot ilgak yordamida chiqariladi. 
2.5.
 
Burundan qon ketishi. 
     Burunda  qon  ketish  (epitaxis)-  qon  tomiri  devorining  buzilishi  yoki 
o’tkazuvchanligi oshishi natijasida qon tomirlardan qonni oqib chiqishi. 
Burundan qon oqishi shifokorlarni amaliyotida ko’p uchraydigan hodisalardan biri 
hisoblanadi. 
    Burunning  qon  tomirlari  va  vegetativ  nerv  sistemasi,  butun  organizmdagi 
umumiy qon tomirlarning tonusi, ayniqsa bosh miya qon tomirlarining tonuslariga 
juda ham sezgir hisoblanadi. Burun shilliq qavatining nozikligi va qon tomitrlarn-
ing  yuzaki  joylashganligi  gipertonik  krizlarda,  qonning  ivish  sistemasi  faoli-
yatining  buzulishlarida  yoki  shunga  o’xshash  kasalliklarda  burunning  qonashiga 
sabab  bo’ladi.  Bundan  tashqari,  trigeminal-vegitativ  innervasiya  ta’sirlanishi 
hisobiga  burunning  endonazal  qon  tomir  chigallarni  vazokonstruksiya  va  di-
latasiyasi hisobiga, burun qon tomirlarining faoliyati buziladi. Burun ichidagi qon 
tomirlar reaksiyasi mexanik va fizik omillar (burun to’sig’ini ta’sirlovchi tikansi-
mon quyshialik, sovuq havo va bosh) ga, bundan tashqari ichki adrenergik omillar-
ga  ham  bog’liq,  bular  emotsiolnal  holatlar  yoki  buyrak  usti  bezining  adrenergik 
sistemasini  kasalliklari  bo’lishi  mumkin.  Yuqorida  aytib  o’tilgan  holatlarda  avval 
qon tomirlarni torayishi, so’ng kengashi bilan boshlanadi. Shundan so’ng qon to-
mirlarning  devori  parezga  uchraydi,  qon  tomir  devori  o’tkazuvchanligi  oshadi. 
So’ng  to’qimalar  aro  shish  rivojlanib  to’qimani  sklerotik  o’zgarishiga  sabab 
bo’ladi. 
      Burunda  qon  ketish  ayrim  kasalliklarning  simptomatik  belgilari  (85%)  va  bu-
run  bo’shlig’i,  burun  yondosh  bo’shliqlarining  kasalliklari  (15%)  hisobiga  kelib 
chiqadi.  Burundan  qon  ketish  sabablariga  ko’ra  simptomatik    (mahalliy  va 
umumiy) va travmatik bo’ladi.  
      Mahalliy  xarakterga  ega  bo’lgan  qon  ketishlar,  burun  to’sig’ining  oldingi 
pastki  qismida  joylashgan,  tanglay-ponasimon  arteriyasi,  burun  tanglay  arteriyasi 
va  burunning  ko’tariluvchi  arteriyalarining  oxirgi  tarmoqlari  bo’lgan,  anatomik 
xususiyatga  ega  qon  tomirlar  chigaliga  (Kisselbax  chigaliga)    bog’liq  bo’ladi. 
Anatomik xususiyatlariga, kisselbax chigalining nozik shilliq qavati bo’lishi, ma-
halliy qon bosimi bir nechta arteriyalarning qo’shilishidan xosil bo’lganligi hisobi-
ga nisbatan baland bo’lishi misol bo’ladi. Mahalliy xarakterga ega bo’lgan qon ket-
ishlarga sabablardan, burun shilliq qavatini mikrotravmalari (nafas olayotgan mu-
hitda  agressiv  gazlar,  chang  zarratshalari  ),  burun  shilliq  qavatining  atrofiyasi  va 
yoshga xos shilliq qavatning o’zgarishlari ham misol bo’ladi. Mahalliy xarakterga 
ega bo’lgan spontan qon ketishlarga  jismoniy  zo’riqishlardan so’ng va  menstrual 

---