Shavkat ergashevich omonov, xurram esonqulovich karabaev, sherzod baxramdjanovich gulyamov

sikl sabab bo’lishi mumkin. Qon ketishni bir necha marotaba takrorlanishi burun 
to’sig’i  shilliq  qavatini  yarali o’zgarishi  bilan  bog’liq  bo’ladi. Keyinchalik  burun 
to’sig’ini  harakatlanuvchi  yarasi  (ulcus  serpens  septi  nasi)  rivojlanishiga  olib 
kelishi  mumkin.  Gohida  esa  burun  to’sig’ining  oldingi  qismlarida  qonaydigan 
polip  rivojlanishi  mumkin.  Uning  tuzilishi  arteriyavenoz  anastomozlaridan  va  an-
giomatoz  to’qimadan  (gistologik tuzulishi  bo’yicha-  angioma  yoki  angiofibroma) 
iboratdir. Qonaydigan polipda bemorda aksa urganda va o’z-o’zidan burundan qon 
kelib turishi mumkin. 
     Umumiy xarakterga ega bo’lgan simptomatik qon ketish: 
 
Yurak-qon tomir kasalliklarida (arterial gipertoniya, ateroskleroz) 
 
O’pka kasalliklarida (o’pka emfezemasi) 
 
Jigar kasalliklari (jigar sirrozi) 
 
Buyrak kasalliklarida (nefroskleroz, buyrakka ta’luqli gipertoniya) 
 
Qon va qon tomir devorini kasalliklarida (gemofiliya, gemorragik trombas-
teniya,  Verlgof    kasalligi,  gemorragik  vaskulit,  gemorragik  telean-
giektaziya 
 
Qon ishlab chiqaruvchi organlar kasalliklarida (leykoz, retikulyoz, gemosi-
toblastoz va bosh) 
     Umumiy  xarakterga  ega  bo’lgan  simptomatik  qon  ketishlarga  burun  bo’shlig’i 
va    burun  yondosh  bo’shliqlaridagi  o’smasimon  kasalliklari  keltirib  chiqaradigan 
gemorragiyalar, yaxshi sifatli o’sma kasalliklari (angioma, papilloma),  yomon si-
fatli o’sma kasalliklari (rak, sarkoma), burun- halqumni o’smirlar angiofibromasi, 
zaxm va sildagi yaralar va boshqalar misol bo’ladi. 
    Undan  tashqari  umumiy  sabablariga  gipo  va  avitaminozlar  (vitamin  C  yetish-
masligi- singa kasalligi),  kasbiy intoksikasiyalar, nur kasalliklari, septik va zaxar-
lanishlar kiradi. 
      Travmatik xarakterga ega bo’lgan qon ketishlarda har xil maishiy travmalardan 
keyin,  burun  bo’shlig’idagi  jarrohlik  amaliyotlari,  o’q  otish  jarohatlaridan  keyin 
kelib chiqadi. Ozgina qon ketish burun shilliq qavatini travmasi bo’lishi mumkin, 
ko’p  miqdorda  qon  ketishi  g’alvirsimon  suyakning  travmasi  bilan  qo’shilgan 
bo’lishi mumkin. 
    Travmatik  xarakterga  ega  bo’lgan  qon  ketishlarda  shifokor  quyidagicha 
aniqlashi kerak bo’ladi. Avvalambor travmani xarakterini (lat yeyishi, jarohatlan-
ish,  bosh  miya  travmasi  borligi  yoki  yo’qligi,  jarohatlanganni  umumiy  holatini), 
qon  ketish  intinsivligiga  (sekin,  o’rtatsha,  tez)  baholash  kerak  bo’ladi.  Shundan 
so’ng  bemorga  shoshilinch  ravishda  yordam  ko’rsatiladi.  Avval  qon    to’xtatilib, 
travmatik  shokka  qarshi  chora-tadbirlarni  amalga  oshiradi.  Burun  jarohatlanish-
larida  yuz-jag’  jarrohlik  bo’limida  yoki  LOR  bo’limida  jarohatga  birlamchi  rino-
plastika  bilan  birlamchi  jarrohlik  ishlovi  beriladi  va  tamponada  qilinadi.  Antibi-

---

otikaterapiya va qon to’xtatuvchi dori vositalari bilan birga, qoqsholga qarshi em-
lanadi.  
      Belgilari. Burunda qon ketishning belgilarini, burunning kirish qismidan tiniq 
ko’piksiz va boshni orqaga tashlaganda halqum orqa devorida tiniq qonni ko’rish 
mumkin.  Oldingi  rinoskopiyada  gohida  qayerdan  qon  kelayotganligini  aniqlash 
imkoni bo’ladi. Ko’pinch burun to’sig’ining oldingi 1/3 qismidan keladi, agar qon 
kelayotgan  manbaa  burun  bo’shlig’ining  chuqur  qismlarida  bo’lsa  uni  aniqlashni 
imkoni  bo’lmaydi.  Burundan  qon  oqishi  to’satdan  yoki  prodromal  belgilardan 
so’ng  boshlanadi  (bosh  og’rig’i,  quloq  shang’illashi,  bosh  aylanishi,  burun 
qichishishi). 
      Yo’qotilgan  qon  miqdoriga  qarab  yengil,  o’rta  va  og’ir  qon  o’qishlariga 
bo’lanadi. 
 
Yengil qon oqishlar- odatda, qon Kisselbax maydonidan oqadi, qisqa vaqt 
davoimida  qon bir necha milliliter miqdorda qon tomchilab, o’z-o’zidan yoki 
burun qanotlarini burun to’sig’iga siqish bilan toxtaydi. 
 
O’rtatsha qon oqishlar- odatda, qon oqishida katta kishi 200 ml gacha qon 
yo’qotadi. Bunday holatda gemodinamik o’zgarishlar,  fiziologik normal ho-
latga mos keladi. 
 
Og’ir qon oqishlari- yp’qotilgan qonning miqdori 200 ml dan 1000 ml ga 
etadi. Bunday qon  yo’qotishlar bemor hayotiga xavf solishi mumkin. 
    Burundan qon ketishi ko’pincha og’ir yuz jaroxotlarida, a.maxillarisdan (tashqi 
basseyn)  va  a.ophtalmika  (  ichki  basseyn)  dan  chiquvchi  a.sphenopalatina  va 
a.ethmoidalis  tarmoqlari  jarohatlansa  juda  kuchli  qon  ketadi.  Travmadan  keying 
qon ketishlarni o’ziga xosligi bir necha kunlardan keyin , hatto bir necha haftalar-
dan keyin ham qon ketishi mumkin. Ko’p miqdordagi qon yo’qoygan bemorlarda 
arteriyal qon bosimi pasayadi, puls noziklashadi, holsizlik va miya’ni gipoksiyaga 
javob  reaksiyalaridan,  ruhiyatni  buzilishi,  vahima  bosishi  holatlari  kuzatiladi.  Or-
ganizmning qon yoqolishiga reaksiyasini bemorning shikoyatlari, umumiy ahvoli, 
yuz terisining rangparligi, qon bosimi, pulsi, qon tahlillaridan bilsa bo’ladi. 
     Qon yo’qotganlik ko’rsatkichi quyidagicha baholanadi: 
 
Qon  yo’qotishni  I-  darajasi  (500  ml  gacha)-  gemoglobin  yuqoriligicha 
qoladi- 120 g/l dan yuqori, gematokrit 40% dan yuqori; 
 
Qon yo’qotishni II- darajasi (500 ml dan 1000 ml gacha)- gemoglobin pa-
sayadi- 100-120 g/l gacha, gematokrit -30-40% gacha; 
 
Qon  yo’qotishni  III-  darajasi  (1000  ml  dan  1500  ml  gacha)-  gemoglobin 
miqdori -80-100 g/l gacha, gematokrit- 20-30% gacha; 
 
Qon yo’qotishni IV- darajasi (1500 ml dan yuqori)- gemoglobin miqdori -
80g/l dan past, gematokrit- 20% dan past; 

---