- bo’shliq yot jismi;
- osteomeatal kompleks suyak to’qimasini bo’rtib chiqishi, shilliq parda giper-
plaziyasi;
- ko’z yoshi oqishi bilan kechgan ko’z yoshi qopchasi va burun-ko’z yoshi kana-
laring patologiyasi (dakriotsistorinostomiya).
Endonazal endoskopiya jarrohlik amaliga qarshi ko’rsatmalar:
- kalla ichi va
orbital rinogen asoratlar;
- burun va burun yondosh bo’shliqlari o’smalari;
- burun yondosh bo’shliqlari sohasining osteomieliti;
- burun yondosh bo’shliqlarda ilgari bajarilgan jarrohlik amalidan so’ng tabiiy
teshiklarni chandiq va suyak to’qimasi bilan yopilishi.
Jarrohlik amalini bajarish texnikasi. Endonazal endoskopiya jarrohlik amalin-
ing bir nechta usullari mavjud.
Messerklinger usulida bajariluvchi jarrohlik amali keng qo’llanadi. Bunda jar-
rohlik amali bosqichma-bosqich bajariladi va barcha burun yondosh
bo’shliqlardagi patologik o’zgargan maydonlar navbatma-navbat tozalanib,
mavjud bo’lgan nuqsonlar bartaraf qilinadi. Dastlab ilgaksimon o’siq, keyin katta
g’alvirsimon pufakcha, g’alvirsimon bo’shliqning old kattakchalari, g’alvirsimon
qadoqcha, yuqori jag’ bo’shlig’ining tabiiy chiqish teshigi kengaytirilib, oxirida
ponasimon bo’shliq ochiladi.
Vigand usulida jarrohlik amali burun bo’shlig’ining chuqur bo’limlaridan,
xususan ponasimon bo’shliqdan boshlanadi, keyin g’alvirsimon boshliqning orqa
va o’rta kattakchalari ochiladi, infundibulotomiya qilingandan so’ng nihoyat
g’alvirsimon bo’shliqning old kattakchalari ochiladi, ya'ni jarrohlik amali avval or-
qa, keyin old bo’shliqlarda bajariladi. Bundan tashqari Vigand jarrohlik amali ko’p
jixatdan radikal jarrohlik amalining xususiyatlariga ega, xususan unda g’alvirsimon
bo’shliq kattakchalari to’liq ochilib, yuqori jag’ bo’shlig’i yallig’lanishining deyar-
li barcha shakllarida pastki burun chig’anog’i ostidan yuqori jag’ bo’shlig’iga ochi-
luvchi yo’l xosil qilinadi. Hozirgi kunda Xeerman tamoyillari kasalxona sharoitida
burun va burun yondosh bo’shliqlarida mikroskop ostida bajariladigan jarrohlik
amallarining standarti sifatida qabul qilindi.
2-jadval
Burun mikrojarrohlik amallarida Xeerman tamoyillari.
Jarrohlik amaliga
tayyorgarlik
Jarroh
Anatomiya’ni chuqur o’rganish va
kamida 50 ta o’liklarda sinab ko’rish
Promedikatsiya
Peroral 1-2 mg flunitrazepam (rogip-
nol)ni jarrohlik amalidan bir soat
oldin bemorga ichirish
Nazoratli gipoten-
ziyali
og’riqsizlantirish
N
2
O/O
2
(50:50-70:30)
anestezi-
ya,propofen (dizoprivan) yoki izoflu-
ran. Analgeziya: fentanil yoki alfen-
tanil (doimo kerak).
Gipotenziya (imkon qadar 70-90
mm.sim.ust.) kattapresan (jarrohlik
amalining boshida) va yoki nitratlar
(keksa
yoshdagi bemorlarga
Asosiy uskunalar
Yarim o’troq holat
(Fouler buyicha)
Qulayliklari:
1) qon bosh sohasidan qo’l oyoqlarga
tarqaladi;
2) jarrohlik amali paytida qon kam
yo’qotiladi;
3)
bemor
oyoqlarini
yuqoriga
ko’tarish yoki pastga tushirish bilan
qon bosimini o’zgartirish mumkin.
Jarrohlik
stoli
boshqariladigan
bo’lishi kerak
Hamshira jarrohning xohishiga qarab
stol holatini o’zgartirish mumkin
bo’lsin
Binokulyar
mikroskop
(300
mm linza)
Burun bo’shliqining hatto chuqur
qismlarini ucho’lchamlarini stereos-
kopik ko’zdan
kechirish. Ilib qo’yilgan mikroskop
harakatchan bo’lib, jarroh o’ziga
kerakli
yo’nalishda
harakatlantira
oladi.
Endoskop 30 º
Mikroskop bilan ko’zdan kechirish
mumkin bo’lmagan maydonlarni kuz-
dan kechirish uchun ishlatiladi.
Jarrohlik
muola-
jalari
Burun to’sig’i
Shilliq osti septoplastikasi (burun
to’sig’ining yuqori va orqa qismlarida
ayniqsa zarur)
Burun
chig’anoqlari
Pastki burun chig’anoqlari orqa uchla-
rining rezeksiyasi, ammo o’rta burun
chig’anoqlarini saqlagan holda yoki
ularning faqat lateral uchlarini kesib
olish uchun.
Yuqori
jag’
bo’shliqlari
Yuqori yoki yuqori va pastki fenes-
tratsiyaga ko’rsatmalar sinuskopiyada
tasdiqlangan.
Kengaytirilgan yuqori fenestratsiya
bajariladi. Ikkilamchi kengaytirilgan
pastki fenestratsiya mikroskop va en-
doskop
nazorati
ostida
bo’shliq
ichidagi ajralmani to’liq chiqarib
tashlash imkonini beradi
Ponasimon
bo’shliq
va
g’alvirsimon labi-
rint kattakchalari
Anatomik tuzilishiga qarab yuqori
septoplastikaga
zarurat
tug’ilishi
mumkin. Pastki burun
chig’anog’i lateral tomonga, o’rta bu-
run chig’anog’i esa medial tomonga
siljitilishi lozim. Keyingi qadam o’rta
burun chig’anog’iga qarab (jarrohlik
amalini o’rta burun chig’anog’idan
lateral tomonda bajarish xavfsizroq)
jarrohlik
amalini (qisman yoki to’liq etmoidot-
omiya,sfenoidotomiya)
bajarish
mumkin bo’ladi.
Old
peshona
bo’shliqlari
Dastlab burun to’sig’ida jarrohlik
amali va etmoidotomiya’ni bajargan-
dan so’ng agger nasi kesib olinadi. Bu
peshona bo’shliqlarining teshiklarini
bevosita ko’rish va o’tkir infeksiyada
III va IY Ritter –zondlari yordamida
drenaj qilib, bo’shliqdan patologik
ajralmani to’liq olib tashlash imkonini
beradi.
Osteomalarda
qo’shimcha
bevosita osteoplastika kerak buladi.
Peshona bo’shlig’i hech qatshon yog’
kletchatkasi yoki boshqa to’qima bi-
lan yopilmaydi.
Burundan
qon
oqishi
Bipolyar kauterlash burunning old
bo’limlarida qo’llanadi. Qon burun-
ning
yuqori
orqa
bo’limlaridan
og’ayotganda qisman etmoidotomi-
yadan so’ng suyak kanaliga kiritilgan
monopolyar
ignalar
yordamida
etmoidal arteriyalar kauterizatsiyasi
bajarilishi mumkin. Bu usul doimoi
jobiy natija beradi.
Burundan orqa mi-
ya
suyuqligini
oqishi
Kichik nuqsonlarda fassiyalar yoki
keng son fassiyasi transplantanti sifat-
ida
ishlatiladi; burun-peshona
kanali yopilishini oldini olish uchun
burun to’sig’i yoki quloq suprasi