Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- R.İlyasov: – Nazan xanım, atanız Әhməd Cəfəroğlu Türkiyəyə gəlməzdən əvvəl Gəncə və Azərbaycanda baş verən hadisələri necə xatırlayırdı
- R.İlyasov: – Professor Әhməd Cəfəroğlu ‐ nun müstəqil Azərbaycan xatirələri haqqında nə deyə bilərsiniz
- R.İlyasov: – Әhməd müəllim elm adamı olaraq Azərbaycana gələ bildimi
- R.İlyasov: – Әhməd müəllim evdə sizlərə, məsələn, uşaq ikən Azərbaycan folklorundan danışar, mahnılarından bəhs edərdi 54
şöbəyə ayrılmış və Cəfəroğlu Yeni Türk Dili Kafedrasının müdiri vəzifəsinə təyin olun ‐ muşdur. 1973‐cü ildə universitetdən ayrılana qədər bu vəzifədə işləmişdir. Həya tının son illərində xəstəliyə mübtəla olan Cəfər oğlu uzun müddət həkim müalicəsi gör müş dür. 5 yanvar 1975‐ci ildə xəstəliyi şiddətlənmiş və 6 yan‐ varda vəfat etmişdir. Cəfəroğlu Türkiyədə mühacirət həyatı yaşa ‐ yan bəzi azərbaycanlı siyasi xadimlərlə də əməkdaşlıq etmişdir. Bu səbəblə bir neçə il «Azerbaycan Kültür ve Dayanışma Derneği”nə rəhbərlik etmişdir. Türkiyədəki azərbaycanlı aydınlarla əməkdaşlıq edən Cəfəroğlu, onlarla birlikdə 1932–1934‐cü illər arasında «Azerbay‐ can Yurt Bilgisi” (Revue des Etudes d’Azer‐ baidjan) jurnalını (36 sayı) nəşr etdirmişdir. Bundan başqa, jurnalın redaktorluğu vəzifəsini də öz öhdəsinə götürmüşdür. Bu jurnal vasi ‐ təsilə Cəfəroğlu və əməkdaşları Azərbay can həqiqətlərini Türkiyə və dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq istəmişlərdir. Cəfəroğlu «Türk Amacı» (But Turc) və «Türk Dili ve Edebiyatı» jurnal ‐ larının da sahibi və redaktoru olmuşdur. Eyni jurnallarda Cəfəroğlu və tələbələrinin türk tarixşünaslığı və dilçiliyinə aid elmi məqalələri dərc olunmuşdur. Mühacir elm xadimimiz, İs‐ tanbul Universiteti ədəbiyyat fakültəsi «Türk Dili ve Edebiyatı» elmi jurnalının «qurucusu» olaraq da tarixə keçmişdir. Cəfəroğlu Türkologiya sahəsində cığır açmış alimlərdən biridir. Yaşadığı dövrdə türk dilşünaslığının yeni bir elm sahəsi olması və bu sahədə mövcud olan boşluqlar onu bu sahənin öndərliyi mövqeyinə sövq etmişdir. Rus, alman, fransız və türk dillərini bildiyi üçün bu dillərdə yazılmış elmi ədəbiyyatdan istifadə edib, türk dilşünaslığına qiymətli əsərlər qazandırmışdır. Təqribən 25 kitab və 380‐dən çox elmi məqalə yazmışdır. Dərc etdirdiyi məqalələrdə A.Cafer ‐ oğlu, Ahmet Caferoğlu, A.Uran, Ahmet Uran, Dr. Cafer Ahmetoğlu, Dr. Ahmet Muhtar, Dr. Ahmet Salmaslı imzalarını işlətmişdir. Apar ‐ dığı elmi araşdırmalar bir neçə sahəni əhatə edir. Yalnız dilçilik sahəsi ilə məşğul olmamış, əksinə, xalq ədəbiyyatı, folklor, tarix, xüsusilə Azərbaycan tarixi, türk dili tarixi, dialek‐ tologiya məsələləri, lüğətşünaslıq sahələri ilə də məşğul olmuşdur. Alimin Göy türk və Uyğur dövrü dil məsələləri, monqol dili və qrammatikası, onomastika, eponomiya, to‐ ponomiya, antroponomiya və etnonimlər haq ‐ qında da elmi araşdırmaları vardır. Professor Әhməd Cəfəroğlunun qızı profes‐ sor Nazan xanım Ölçər ilə 12.10.2013 tarixində İstanbulda Sabançı muzeyində görüşüb atası haqqında müsahibə aldıq. Qısaca olaraq qeyd edim ki, Nazan xanım 1942‐ci ildə İstanbulda ana dan olmuşdur. Orta məktəb və liseyi təhsi ‐ lini İstanbuldakı Avstriya Qız Liseyində almış ‐ dır. Daha sonra təhsilini və elmi dərəcə sini Almaniyada Münxen Lyudviq Maksmillan Uni ‐ versitetində tamamlamışdır. Təhsili ərəfə sində Münxen Universiteti Etnologiya muze yində baş ‐ ladığı fəaliyyətlərini Vyana Etno lo giya muzey ‐ ləri ilə Berlin İslam İncəsənəti muze yində davam etdirmişdir. İstanbulda 1972‐ci ildə işləməyə başladığı Türk və İslam Әsərləri Muzeyində 1978‐ci ildən 2003‐cü ilə qədər direktorluq etmişdir. 1991‐ci ildə Fransa mədəniyyət nazir‐ liyi tərəfindən incəsənət və ədəbiyyat sahəsində verilən «Kovalyer nişanı» (Chevalier des Arts et des Le res), 1994‐cü ildə Almaniya prezidenti tərəfindən 1‐ci dərəcəli «Ləyaqət Nişanı» (Bun‐ desverdienstkreuz), Polşa və İtaliya prezident ‐ ləri tərəfindən də qiymətli nişan mükafatları ilə təltif olunmuşdur. Həm Türkiyədə, həm də xaricdə muzeyçilik sənəti ilə əlaqədar kitabları çapdan çıxmış, müxtəlif beynəlxalq sərgilər təşkil etmişdir. 2003‐cü ildə Bern universiteti tərəfindən fəxri doktorluq dərəcəsinə layiq görülmüşdür. Hazırda Sakıb Sabançı muze yin ‐ də direktor vəzifəsində işlə məkdədir. Aşağıda Nazan xanım Ölçərin ma raqlı müsahibəsini oxu culara təqdim edirik: R.İlyasov: – Nazan xanım, atanız Әhməd Cəfəroğlu Türkiyəyə gəlməzdən əvvəl Gəncə və Azərbaycanda baş verən hadisələri necə xatırlayırdı? N.Ölçər: – Atam çox danışmazdı. Danış dı ‐ ğına görə ailəsi onu universitetə, Kiyevə gön ‐ dərir. O, orada Ticarət Universitetinde oxuyur. Qızıl ordu oraya gəlincə ailəsi onu İstanbula göndərir, burada universitetə daxil olur. Sovet işğalı olduğu zaman qaçaq yollarla vətəninə gedir, üsyanda iştirak edir. Gürcüstanda da o 53 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014 vaxtlar paralel şəkildə üsyan hazırlığı gedir. Ancaq Gürcüstandakı üsyan ciddi şəkildə yatırıldığı üçün Azərbaycandakı üsyan da dağılır. Atam da Batumdan yenidən İstanbula qayıdır.
N.Ölçər: – Mən 1942‐ci ildə anadan olmu ‐ şam. Bu vaxt atam orta yaşı keçmiş adam idi. Keçmişlə bağlı çox danışmazdı. Həsrət çəkdi ‐ yini bilirdik. Yatdığı yatağın baş ucunda Azər ‐ baycan bayrağı var idi. Məhz Azərbaycanın tarixi, ədəbiyyatı unudulmasın deyə elmi fəaliyyət ilə məşğul olurdu. Məsələn, mənim bildiyim Azadlıq radiosuna, yəni Münxendə yerləşən «Radio‐Liberti»yə Azərbaycanla bağlı məqalələr yazıb göndərərdi. Azərbaycanın böyük şairləri və xalq qəhrəmanlarının unudul ma ‐ ması üçün monoqrafiyalar yazardı. «Radio Free Europa» da dostları vardı, onlar İkinci Dünya müharibəsində amerikan və ingilis ordusuna əsir düşüb sonradan Avropaya köçmüş azər ‐ bay canlılar idi. Bəzilərini mən də tanıdım. Dediyinə görə, 1918–1920‐ci müstəqillik illə ‐ rində qısa dövrdə burada paytaxt İstanbulda konsulun müavini vəzifəsində işləmişdir. Hə a səfir Bakıya getdiyində vəkil olaraq saraya, Sul‐ tana bayram təbrikinə belə bir dəfə getdiyini söyləyirdi. Ümumiyyətlə, çox danışmırdı. Məc ‐ burən qaçdığı üçün və ailəsini də orada daha çətin vəziyyətə salmamaq üçün çox danışmırdı. Xəbərləşmə də olmadı. Eyni zamanda bir bacısı İran vətəndaşı idi. Kürəkəni ilə Azərbaycandan çıxmalarına icazə verildi. 30‐cu illərin axırında onlar İstanbula gəldilər. Sara xala, Kamil dayı, Salih dayı. Bibimi görə bilmədim. Mən anadan olanda o artıq vəfat etmişdi. Kamil hərbçi idi. Polkovnik‐leytenant rütbəsinə qədər yüksəl ‐ mişdi. Kamil Gəncə, soyadı qanunu çıxdıqdan sonra ona bu soyad verildi. Sara xala evdar qadın idi. Salih Gəncə kimya müəllimi idi. Məşhur müəllim idi. Məşhur Kabataş Erkek Liseyində işləyirdi. Müstəqillik illərindən sonra bəzi qohumlar gəldi, bəziləri ilə burada görüş ‐ dük.
R.İlyasov: – Әhməd müəllim elm adamı olaraq Azərbaycana gələ bildimi? N.Ölçər: – Xeyr, çəkindi. Heç bir əlaqə yox idi. 70‐ci illərin başında Moskva Universitetinin rektoru İstanbula gəlmişdi. Atam da universite ‐ tin professoru olaraq onu İstanbulda gəz dirdi, sadəcə.
R.İlyasov: – Әhməd müəllim evdə sizlərə, məsələn, uşaq ikən Azərbaycan folklorundan danışar, mahnılarından bəhs edərdi? 54 ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014 Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|