Şimali Abşeron sahilləri başdan-başa qaranlığa qərq olub
Yüklə 4,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
532
kraliça olduğu fikrini zaman-zaman beynindən keçirmirsə, deməli, bu cütlüyün nikahında hansı mühüm bir məqamsa baş tutmayıb və bunun da günahı məhz kişidədir.
MƏRYƏM. Bəs elə isə, həmin bu normal yaxşı insan nə etməlidir ki, onun həyat yoldaşı özünü kraliça hesab edə bilsin?
SEYMUR. Əsl qadın özünü o vaxt kraliça hesab etməyə başlayır ki, həmin bu normal yaxşı insanın onu sevdiyini və onun yolunda canından belə keçməyə hazır olduğuna inanır. Budur əsas məsələ! Kraliça, hər şeydən öncə, sevdiyi insanın sevilən qadını deməkdir. Bununla müqayisədə bütün yerdə qalanlar – irsən əldən-ələ keçən tac da, kənar şəxslər üzərində hakimiyyət də – bütün bunlar boş şeylərdir.
MƏRYƏM. Sən məni xoşbəxt etmisən, bununla razıyam, amma... SEYMUR. Bəli! Mən səni hər saat, hər gün həyatımdan belə, çox sevmişəm və sevirəm! Və sən həmişə mənim üçün bütün dünyanın ən baş insanı olmusan. Əgər sən bunu hiss etmisənsə, mənə inanmısansa, deməli, elə kraliçasan. Sadəcə, özünün bundan xəbərin olmayıb! Mən isə bunu həmişə bilmişəm. Bax elə indi də mən sənə kraliça kimi müraciət edirəm. Ülyahəzrət! Lütfən, məni başa düşün, mənim pulum yoxdur, qürur və ləyaqətimdən başqa qiymətli heç nəyim yoxdur, amma mən bu maşını mütləq gömrükdən almalıyam! Xatırlayın ki, bu hədiyyədir! Onu yalnız heysiyyətini itirmiş, mənəviyyatı korşalmış və artıq heç nədən abır- həya etməyən birisi sata bilər... Sən belə bir insanın arvadı olmaq istərdinmi?! Hə, nə deyirsən?
MƏRYƏM. Yaxşı da, inandıra bildin. Deyəsən, mən özümü artıq kraliça hesab etməyə başlayıram. Ancaq fikrimcə, bu məsələni təkrar müzakirə etmək... (Seymur ağzını açıb nə isə demək istəyir, Məryəm imkan vermir). Yaxşı, yaxşı susdum! Qərar qəbul edildi. Xahişiniz təmin olundu: qoy maşın il boyu talvarın altında qalıb paslansın. (Gedir).
SEYMUR (onun ardınca). Hara gedirsən? MƏRYƏM. Sən bir az da fikirləş. Mən isə həmişəki kimi, kraliçanın mətbəxinə gedirəm ki, kralsayağı nahar hazırlayım. Gecikmə.
"Bremen musiqiçiləri"nqdən musiqi. Gömrükxana. Cavan gömrükçülər çay içirlər. Seymur daxil olur. Əlində əsanın qırıqları var. Qoltuğunda qovluq gözə dəyir...
1-Cİ CAVAN GÖMRÜKÇÜ (sevincək halda). Biz sizi gözləyirdik! (Seymurun əlindəki sınmış çəliyə baxır). Nə gözəl əl ağacınız varmış! Heyf ki, sınıb. İstəyirsiniz, verin ataq.
SEYMUR. Sağ olun, gərək deyil. Yadigar saxlayacağam. Otuz il mənə sədaqətlə xidmət edib, ancaq bir saat bundan əvvəl çirkabla toqquşmanın qurbanı oldu.
2-Cİ CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Nəyin qurbanı? SEYMUR. Heç, boş şeydir. Sındı, vəssalam. Olur belə şeylər. Ancaq bu xoşagəlməz əhvalatdan sonra elə bil ki, qəlbimə bir ağırlıq çöküb.
1-Cİ CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Belə şeylər hamıda olur. 533
2-Cİ CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Məsələn, mənim hər gün kefim pozulur, amma axşama yaxın keçir. İşimiz belədir. Fikir verməyin, öz-özünə keçəcək. Yükü almağa gəlmisiniz?
SEYMUR. Bəli. İcazənizlə almaq istərdim. GÖMRÜKÇÜLƏR. Sizin yerinizə çox sevindik. Şahənə və dəbdəbəli bir şeydir! Böyük gəminin dalğası da böyük olar. Mübarəkdir!
Böyük gömrükçü öz iş masasının arxasında əyləşib. Seymuru görəndə gülərüzlə salamlayır.
SEYMUR. Gəlmişəm avtomobili götürüm. BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Əyləşin.
SEYMUR. Əvvəla, sizə demək istəyirəm ki, bizim ilk görüşümüz barədə qəzetlərdə yazılanlara mənim heç bir aidiyyətim yoxdur.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Əbəs yerə narahat olursunuz. Abırlı adamlar bu sarı qəzetlərdəki bircə sözə belə inanmırlar. Onlar başdan-başa yalan yazırlar. Bunu hamı çoxdan bilir. İstəyirlər qoy yazsınlar – it hürər, karvan keçər... Gəlin ürəkaçan mövzulardan danışaq. Elə bu gün sizi yada salmışdıq.
SEYMUR. Məni? Nə münasibətlə? BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Dünən limanda idik, yaxtanı qəbul etdik. Əzəmətli görkəmi var. Ağappaq nəhəng qu quşuna oxşayır. İki göyərtə, altı kayut. Yelkənlə də üzür, motoru da var. Sağlığınıza qismət.
SEYMUR. Mənim niyə? BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Məgər hələ xəbəriniz yoxdur? Axı dünən sizə bildiriş göndərmişdik ki, Tərlan Salamov sizə yaxta göndərib. Bu da yükün salamat çatdırılması barədə akt. Buyura bilərsiniz!
SEYMUR (çaşqın halda). Yaxta! Mənə? Yox, heç nədən xəbərim yoxdur. Deməli, indi də yaxta üçün gömrük haqqı ödəməliyəm? Yəqin "rolls-roys"a görə tələb olunandan xeyli çoxdur, eləmi?
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Əlbəttə, çoxdur. Rüsumun dəqiq məbləğini kompyuterdə hesablayıb sizə verərlər. Təxmini deyə bilərəm ki, avtomobil üçün ödəniləndən on iki-on beş dəfə çoxdur. Hər necə olsa, dəbdəbəli bir yaxtadır. Hətta demək olar ki, gəmidir. Zənnimcə, gömrük rüsumu, təxminən, yüz səksən – iki yüz min civarında olar....
Rüsumun məbləğini eşidəndə Seymur özünü itirir. Dinməz-söyləməz gözlərini gömrükçünün üzünə dikir.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Yaxta ilə bağlı sənədlərinizi bu dəfə başqa əməkdaş tərtib edəcək. Rəhbərlik məni pensiyaya çıxmağım münasibətilə artıq təbrik edib. Sabahdan pensiyaçıyam.
SEYMUR. Heç pensiya yaşında olana oxşamırsınız. Cavan görünürsünüz. 534
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Elədir ki, var. Məsələ ondadır ki, gömrükçülər də hərbçilər kimi, digər vətəndaşlardan xeyli tez pensiyaya çıxmaq hüququna malikdirlər. Mən də ərizəmi yazdım. İndi bu gün mənim ixtiyarım var, xidməti mövzulardan kənar söhbətlər də edim. Etiraz etmirsiniz?
SEYMUR. Düzünü desəm, ödəməli olduğum rüsumun məbləğini sizdən eşitdikdən sonra fikirlərimi yayındırmaqdan ötrü mən də sırf kənar mövzulardan danışmaq istəyirəm.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Məndə belə bir təəssürat yarandı ki, siz bizdən nə yaxtanı, nə də maşını götürməyə hazırlaşmırsınız. (Seymur başı ilə təsdiq edir). Qəribədir, siz onları baha qiymətə satıb çox böyük pul qazana bilərdiniz.
SEYMUR. Yəqin ki, bu ən ağıllı çıxış yolu olardı, ancaq mənim üçün bu yol bağlıdır. Bu, qeyri-mümkündür. Mən heç nəyi satan deyiləm. Axı məsələ təkcə pulda deyil. Məsələ ondadır ki, mənə nə "rolls-roys" lazımdır, nə də yaxta. Heç bilmirəm onları neyləyim.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Kaş sizin yerinizdə mən olaydım. Onları neyləmək lazım gəldiyini bilərdim.
SEYMUR. Yəqin, siz texnikanı sevirsiniz. BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Yanılmırsınız. Mən texnikanı sevirəm, ancaq "kaş sizin yerinizdə mən olaydım" deyəndə, bunu nəzərdə tutmurdum. Sizin yerinizdə olsaydım, çoxdan arzusunda olduğum işləri görərdim. Bilmirəm xəbəriniz var, yoxsa yox, Bakıda yetim uşaqlar üçün "Şəfəq" adlı uşaq evi fəaliyyət göstərir. Dövlət onların yeməyini, geyimini verir, ancaq onlar yenə də bədbəxtdirlər. Mən bunu görürəm, çünki oraya tez-tez baş çəkirəm. Burada – gömrükxanada işlədiyim uzun illər ərzində çox varlı adamlar görmüşəm, ancaq onlardan heç biri bircə dəfə də olsa bu binəsib uşaqları yada salmayıb. Bəs axı onlar bizim balalarımızdır, onlar barəsində düşünməyə borcluyuq. Bağışlayın ki, özümə aid olmayan məsələdən danışıram, amma güman edirəm, sözlərimdən inciməzsiniz. Adam qocalanda çoxdanışan olur.
SEYMUR. Əla ideyadır. Əzizim, yadınızda saxlayın ki, bundan sonra nə vaxt ürəyinizdən keçsə, mən sizinlə belə kənar mövzularda sizin üçün əlverişli olan istənilən vaxt söhbət etməyə həmişə hazıram... İndi isə deyin görüm, yaxta ilə maşını yetimlər evinə vermək üçün mənim hansısa qanuni imkanım varmı?
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Təsəvvür edə bilməzsiniz ki, uşaqlar üçün necə böyük sevinc olar. Hətta deyərdim ki, bu, onları xoşbəxt edər. Ömürləri boyu yadlarından çıxmaz ki, "rolls- roys"da gəzirdilər, yaxtaları vardı.
SEYMUR. Axı hər halda rüsumu ödəmək lazımdır. BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Xeyr, yetim uşaqlardan bizdə rüsum tutulmur. Hələ o həddə çatmamışıq.
SEYMUR. Lap yaxşı. Amma heç demədiniz, bu mümkündür, ya yox. BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Yaxtanı uşaq evinə hədiyyə etmək barədə ərizə yazmağınız kifayətdir. İstəyirsiniz, elə indi yazın, mən notarius çağıraram, elə bizim binada oturur.
SEYMUR (kağız vərəqini qarşısına çəkib yazır). Çağırın notariusu. Bilsəniz, bu məsləhətinizə görə sizə necə minnətdaram. 535
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Çoxdan arzu edirdim ki, bu uşaqlar üçün nə isə bir əhəmiyyətli iş görüm. Ancaq imkanım çatmırdı. Onlara aparıb verdiklərim isə xırda-para şeylər idi. Mənim arzumu gerçəkləşdirməyi Allah sizə həvalə etdi. Siz xoşbəxt insansınız. Bilirsiniz bunu?
Seymur yazmaqda davam edərək, başını tərpədir. BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Mən gömrükxanada dövlətimə namusla qulluq etmişəm, ancaq indi pensiyaya çıxarkən sevdiyim işlə məşğul olmağı qərara almışam. (Seymurun ərizəsini götürüb oxuyur). Hər şey düzgün və inandırıcıdır. Siz alicənab insansınız! Pensiyaya çıxandan sonra, nəhayət, mənim də arzum yerinə yetəcək. Bu, bir qismətdir. Razılaşın ki, belə təsadüf ola bilməz. Bu gün mənim pensiyaya çıxmaq məsələm bəlli olan kimi, təklif etdilər ki, yetimlər evinin direktoru olum. Mən də razılaşdım. Bu işdə işləmək üçün qayğıkeş, vicdanlı bir adam lazımdır. Fikirləşiblər ki, əsl mənim yerimdir. Əgər bu işin öhdəsindən gələcəyimə əmin olmasaydım, inanın, heç vaxt razılaşmazdım. Uşaqların qayğısını çəkmək mənim amalımdır.
SEYMUR. Razıyam, bu, həqiqətən, təsadüfə oxşamır, bəs o dediyiniz uşaq evi təsadüfən "Şəfəq" adlanmır ki?
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Məhz "Şəfəq" adlanır – ərizənizdə göstərdiyiniz kimi. SEYMUR. Əgər sizi düz başa düşdümsə, deməli, yaxta ilə maşın bundan sonra sizin sərəncamınızda olacaq.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Əlbəttə! Çünki mən sabahdan oranın direktoruyam. SEYMUR. Axı yaxtanı hər adam sürə bilməz. Yəqin ki, dənizçi-mütəxəssis tapmalı olacaqsınız.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Problem yoxdur. Mən özüm beş il dəniz sərhədində – gömrük bölməsində xidmət etmişəm. Və orada kiçik tonnajlı gəmiləri idarə etmək üçün şkiper vəsiqəsi almışam. Bunun üçün narahat olmaya bilərsiniz. Yaxta etibarlı əllərdə olacaq.
SEYMUR. Görürsünüzmü, daha bir təsadüf. Amma mən hər halda ümidvaram ki, heç olmasa, hərdənbir uşaqları da mindirəcəksiniz.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Hərdənbir nədir? Mən müntəzəm dəniz gəzintiləri təşkil etməyə hazırlaşıram. Uşaqların hamısının iştirakı ilə. Deyəsən, sizdə müəyyən şübhələr oyandı, yoxsa mənə belə gəlir? Şübhəniz olmasın, mən əlimdən gələn hər şeyi edəcəyəm ki, "Şəfəq"də uşaqların güzəranını yaxşılaşdırım. Çalışacağam ki, onlar özlərini bəxtəvər hiss etsinlər. Özünüz gəlib görərsiniz.
SEYMUR. Nə deyim! Balalarımızın gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirəm. CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Yəni nə mənada?
SEYMUR. O mənada ki, Azərbaycanın gələcəkdə necə olacağı ilk növbədə həmin uşaqlardan asılı olacaq.
CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Bugünkü Azərbaycanın nəyi pisdir ki? Nə xoşunuza gəlmir? 536
SEYMUR. Sizdən nə gizlədim, bəzi şeylər xoşuma gəlmir. Özü də qətiyyən xoşuma gəlmir və məni narahat edir. Bir tərəfdən, ölkəmiz bütün tarixi ərzində bu cür uğurlar qazanmamış, indiki qədər zəngin olmamışdır, nailiyyətlərimiz möhtəşəmdir – bunu danmaq olmaz. İnsanların rifahı yaxşılaşıb, çoxları bu gün elə firavan yaşayır ki, keçmişdə bunu heç yuxusunda da görə bilməzdilər. Burada işlədiyiniz müddətdə yaxşı bilməlisiniz ki, son illərdə çoxsaylı zəngin insanlar peyda olub. Xüsusi evlər, şəhər kənarında imarətlər, şəxsi zavodlar, dükanlar...
CAVAN GÖMRÜKÇÜ (səbirsiz halda). Məgər bu pisdir? BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Sözünü kəsmə. Qoy Seymur müəllim söyləsin ki, onun xoşuna gəlməyən nədir. Mənim üçün bu, çox maraqlıdır.
SEYMUR. Sadaladıqlarım hamının ürəyincədir, o cümlədən mənim də. İndi isə başqa şeydən danışıram. Mən də belə gəlir ki, öz əvvəlki həyatını yoxsulluq içində keçirmiş bəzi insanlar son illərdə ölkəmizdə baş verən möhtəşəm dəyişikliklərdən başlarını itiriblər. Bu gün insanların bir çoxu varlanmaq azarına mübtəla olub, çoxları da istədiklərinə nail olmağın yollarını tapıblar.
CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Aydın oldu. Xoşunuza gəlməyən budur? SEYMUR. Bu mənim xoşuma gələrdi, əgər varlanmaq, özü də mümkün qədər çox qazanmaq arzusu ilə mənəviyyat arasındakı təbii balans pozulmasaydı. Bu tarazlığı, balansı gözləmək normal insanın zəruri məziyyətidir. (Cavan gömrükçüyə müraciətlə). Dediyimbalansın təsirini siz öz üzərinizdə hiss edirsinizmi?
CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Bəs necə! Şükr Allaha, burada bizim hamımızda balans məsələsi qaydasındadır.
SEYMUR. Çox şadam. Əgər balans qaydasındadırsa, hesab edə bilərsiniz ki, sizin hamınız cəmiyyətlə həmahəng yaşayırsınız. Amma bizim müasirlərimizin bəzilərində bu balans itmişdir. Onları tək bircə fikir məşğul edir – pul! Həm də onların çoxu pul naminə dövləti, işgüzar tərəfdaşı aldatmağa, oğurluq etməyə, özgə malını öz cənginə keçirməyə belə hazırdır. Hər gün bu cür hadisələrin şahidi oluruq. Ciddi ədəbiyyata maraq göstərən çox azdır. Kitab oxumaq istəyənlər isə, əsasən, ucuz detektivlərə qaçırlar. İncəsənətlə maraqlanmırlar. Əqidə, prinsipləri keçib arxa plana. Məsələ şəxsən onların özlərinə aid deyilsə, ölkədə baş verən hər şeyə biganə yanaşırlar. Təki onlara dəyib-toxunan olmasın. Dövlətin aqibəti onları maraqlandırmır. Pul, pul, yalnız pul! Nə veclərinə, pul varsa, xaricdə də kefin istəyən kimi yaşamaq olar.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Hər şey bu qədər bəsit deyil. Əzizim Seymur müəllim, mən sizinlə razılaşa bilmərəm. Daha doğrusu, məhkəmənin qərarı ilə təqsirli bilinib cəza alanlardan söhbət gedirsə, razılaşa bilərəm. Lakin əgər söhbət təqsiri sübuta yetirilməmiş adamlardan gedirsə, məgər onları müqəssir saymaq olarmı? Hüququn əsas prinsipi budur: cinayət başında yaxalanmayan oğru deyil! Unutmayın, biz demokratiya şəraitində yaşayırıq. Siz deyirsiniz ki, adamlar incəsənətlə maraqlanmır, az mütaliə edirlər, bununla da razılaşmaq çətindir. Burada bizdə bir yoldaş işləyirdi, bütün günü fasiləsiz olaraq iş yerində oturub kitab oxuyurdu.
CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Alfons Dodeni oxuyurdu, öz gözümlə görmüşəm. BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Onu da, başqalarını da mütaliə edirdi. Girirdin kabinetinə – görürdün kitab oxuyur. Nə olsun? Başqasına məxsus qaimələri saxtalaşdırmaq üstündə iki il iş verdilər. İndi həbsxanada da fasiləsiz olaraq kitab oxumaqdadır. Odur ki, necə deyərlər, malı mala qatmayaq. Burda bizə elə adamlar işləyir ki, operada bircə dəfə də olmayıblar. Nə olsun? Kristal
537
təmiz insanlardır! Uşaqlar barədə söylədiklərinizlə razıyam, onlar bizim gələcəyimizdir. Əlbəttə ki, buna qədər hələ böyüməlidirlər. İndi isə biz onların qayğısına qalmalıyıq. Özünüz görəcəksiniz mənim uşaqlara olan münasibətimi.
SEYMUR. Mən də, dostlarım da müntəzəm olaraq çox tez-tez sizə baş çəkəcəyik. Əlbəttə, əgər etiraz etməsəniz.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Nə etiraz, canım, bu mənim üçün şərəfdir. Uşaqlar istəyəndə onlarla bərabər hərdən yaxtada gəzərik, hərdən də maşında.
CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Bilirsiniz nə fikirləşirəm? O uşaqlar hələ həyatda heç bir faydalı iş görməyiblər, siz isə onları hər gün yaxtada, "rolls-roys"da gəzdirəcəksiniz. Axı buna alışa bilərlər. Sonra hazırlaşmazlar məgər?
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Narahat olma. Biz bütün bunları nəzərə alıb tənzimləyəcəyik. Uşaqları sevmək lazımdır, ancaq onları ərköyün böyütmək olmaz. Bu, onların özlərinə ziyandır.
SEYMUR. Xülasə, biz birlikdə uşaqların qayğısına qalacağıq. Heç kəsi qoymarıq onlara "gözün üstdə qaşın var" desin.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Uşaqlar naminə biz hər şeyə hazırıq, qoymarıq onların xatirinə dəyən olsun.
Otağa əməkdaşlar daxil olurlar. Onlar öz həmkarlarını pensiyaya çıxması və yeni vəzifəyə təyin edilməsi münasibətilə təbrik etməyə gəliblər. Qədəhlərə şampan şərabı süzürlər.
BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. İlk badəni uşaqların sağlığına qaldırmaq istəyirəm. Uşaqlar bizim gələcəyimizdir! (Hamı badələri toqquşdurur).
"Cücələrim" mahnısı səslənir.
Yüklə 4,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|