ŞİRİn bünyadova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
281 idi. Bundan əlavə, onlara naxışlı corab (həm qadın, həm də kişi üçün), yaşlı kişilər üçün ipək parçadan tikilmiş tənbəki torbası, at üçün rəqimə, heybə, xalça və s. şeylər də hədiyyə edilmişdi. Göstə- rilən bu xüsusiyyət xalqımızın geniş qəlbli, səxavətli olduğunu bir daha sübuta yetirir. “El-oba çörəyi ilə tanınar”-deyib ulularımız. Yəni el-oba həmişə çörək verən səxavətli insanları ilə fəxr etmişdir. Səxavətli, qonaqpərvər, əltutan kişilər haqda “çörək verən adam- dır”-deyə, şəxsiyyətinə alqışlar söyləmişlər. Qonaq evə gələndə necə alqışla qarşılanırsa, özü də həmin evi alqışla tərk edir. Ev sahibinin qayğısı müqabilində qonaqlar onu aşağıdakı kimi alqışlayırlar: Allah evini şen etsin! Allah çörəyini bol eləsin! Süfrən açıq olsun! Ruzi bərəkətin bol olsun! Evindən qonaq-qaran əskik olmasın! Ucaların ucası olasan! Ocağınız nurlu, bərəkətli olsun! Qonaqpərvərliyin bütün tələbləri gündəlik həyat normalarına və qaydalarına uyğun gəlirdi. Bu adət, əvvəllər olduğu kimi, xanlıqlar dövründə də öz mövcudluğunu qoruyub saxlamışdı. Bəzən ictimai- siyasi baxışları üst-üstə düşməsə belə, xanlar arasındakı görüşlər yüksək qonaqpərvərlik şəraitində keçirilmişdir. Hətta “Xan divan yığıncağında olan üzvlərinə qonaqlıq düzəldirdi” (50, 24). Bayram- larda, təntənəli günlərdə və ya başqa xanlıqlardan nümayəndələr qonaq gəldikdə onların qarşısına əsnaflar öz bayraqları ilə çıxmalı idilər (50, 61). Bunu Ş.Bidlisi də qeyd etmişdir. O yazır ki, Təbrizdə Əmir Mübarizəddini əyanlar, sənətkarlar və qalan zümrələr məra- simə riayət edərək bəxşişlərlə qarşılamağa gedirlər. Müəllif başqa bir yerdə onu da qeyd edir ki, şaha təqdim olunan hədiyyələrin sayı 9 olur. 9 rəqəmi isə türklərdə müqəddəs rəqəm sayılır (13, 79;206). 282 Fətəli xanın Nuxa şəhərində bir neçə gün qonaqlıq və şadlıqlar keçirib Gəncəyə yola düşdüyü də məlumdur (50, 41). Mirzə Adıgözəl bəy Naxçıvan hakimi Heydərqulu xanın Pənah xana qonaq gəldiyini təsdiqləyir (51, 38). XIX əsr salnaməçisi Mirzə Yusif Qarabaği “Tarixi-Safi” əsərində qeyd edir ki, Nadir şahın sərkərdələrindən biri olan Urmiya hakimi Fətəli xan Pənah xandan oğlu İbrahimxəlili bir neçə günlüyə qonaq göndərməsini rica edir və ona lazımi qonaqpərvərlik göstəri- ləcəyini, bunun Qarabağ xanlığına böyük başucalıq gətirəcəyini xüsusi vurğulayır (52, 22). Lakin tarixdən məlum olduğu kimi, bu qonaqpərvərliyin mənfi nəticələri olmuşdur. Belə ki, Fətəli xan vədə əməl etməyib onu da özü ilə aparır. Qeyd edək ki, bəzən qonaq- pərvərlikdən sui-istifadə olunduğu hallara da təsadüf edilirdi. Bu, nadir hallarda özünü göstərir və əsasən siyasi motivlər zəminində baş verirdi. Müəllif qonaqpərvərlik barədə belə yazır: “Qarabağ xanı İbrahimxəlil “Avar və Dağıstan hakimi Ümmə xanın bacısı Bikə ağaya evlənərək onunla qohum oldu. Dağıstan ölkəsindən ona kömək gəlirdi və çox vaxt ləzgilərin qoşunlarını yanında qonaq sifətilə Qarabağ kəndlilərinin hesabına saxlayırdı” (52, 24). Göründüyü kimi, nəinki ayrı-ayrı insanlar, hətta yeri gəldikdə qoşun belə lazımınca qonaq saxlanılır və ehtiram görürdü. Rzaqulu bəy Mirzə Camal oğlu “Pənah xan və İbrahim xanın Qarabağda hakimiyyətləri və o zamanın hadisələri” əsərində Nadir şahın ölümündən sonra şahlıq taxtına əyləşən Əliqulu xan Adilə peşkəşlər adlı-sanlı adamlarla göndərildiyindən, öz növbəsində Pənah xana da layiqli sovqat və hədiyyələr, onun kəndxudalarına isə xələtlər bağışlandığından bəhs etmişdir (52, 213). Burada da siyasi məqsədlərlə səfər edən qonaqların hədiyyə aparması və onların da eynilə bəxşişlərlə qayıtması məsələsinə toxunulmuşdur. Xanlıqlar dövründə qonaqlıq məclisinin təsviri yazıçı Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin “Qan içində” əsərində öz əksini tapmışdır. Burada xanların qonaqlıq süfrəsi təsvir edilir. Qiymətli xalı döşən- miş taxtın üstündə Qarabağ hökmdarı İbrahimxəlil xanın, ətrafında ağaların, bəylərin əyləşdiyi göstərilir. Tacir və əsnaflar da məclisə 283 yığışmışdılar, “onlar divar boyu döşənmiş ipək döşəklərin üzərində dizi üstə ədəblə oturmuşdular və bir kəlmə belə kəsmirdilər. Məclisə Vaqiflə Mirzə Əliməmməd ağanın gəldiyini görcək bütün məclisdəkilər ayağa qalxır (xan və oğlundan başqa), onlara yuxarı başda yer göstərilir. Gələnlər oturanlara təzim edərək yuxarı başa keçib göstərilən yerdə əyləşirlər. Yeni gələnlər oturan kimi təkrar xana və ətrafdakılara təzim edirlər, cavabında da yerdə oturanlar nizam ilə əyilib-qalxırlar”. Y.V.Çəmənzəminli bu qonaqlıq süfrəsini belə təsvir edir: “Otağı başdan-başa tutmuş, yeri sumağı rəngdə olan incə haşiyəli xalının ortasına, ətrafı zəncirli tirmə süfrə salınmış, üstünə qızıl, gümüş qablarda şirni, çərəz və şərbətlər düzülmüşdü”. Müəllif “Qızlar bulağı”nda da ev sahibinin qonağa hörmətini əsirgəmədiyindən bəhs edir (53, 399). Azərbaycana gələn dövlət xadimlərinə, hərbçilərə, yazıçı və alimlərə göstərilən qonaqpərvərliyə dair çoxlu tarixi fakt qeydə alın- mışdır. Bu barədə H.Quliyev yazır: “I Pyotrun Dərbənddə yaşayan azərbaycanlılar, knyaz Dolqorukinin Bakı və Salyan əhalisi, Şamaxı hərbi qubernatorunun Şuşa əhli tərəfindən, A.Bestujevin Quba, M.Y.Lermontovun Qusar camaatı, Qazan Universitetinin professoru İ.Beryozinin A.Bakıxanov tərəfindən mehribancasına qarşılanması və onlara göstərilən qonaqpərvərlik buna misal ola bilər” (42, 36). Bu fikri daha da qüvvətləndirmək üçün faktlara müraciət etmək yerinə düşərdi. A.A.Bestujev-Marlinski yazır: “Lakin burada Fətəli xanın evi boş deyildi. Əksinə, burada o qədər qonaq dolu olurdu ki, səs-küydən o hətta ağlın səsini belə eşidə bilmirdi” (54, 35). Müəllif Dərbənddə yaşayan İsgəndər bəyin qonaqları evə dəvət edərkən “buyurun əfəndilər, xoş gəlmisiniz” deməsini və əlini ürəyinin üstünə qoyub onlara azca baş əyməsini, qonaqları otağa dəvət etmə- sini xüsusilə vurğulayır. Salamlaşan qonaqların xalça üzərində ayaqlarını qatlayaraq (bardaş nəzərdə tutulur-Ş.B.) oturduqlarını göstərir. Bestujev-Marlinski qeyd edir ki, evdəkilərin və qohumların hal-əhvalı xəbər alınır və bundan sonra gəlişlərinin məqsədi bəyan edilir. Müəllifin məlumatlarında maraq doğuran cəhət onun qonaq- pərvərliyin tərbiyə ilə bağlı məqamını düzgün sezməsidir. O gös- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|