Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
598 oyunlar açırlar, basdalayırlar, əzirlər, tapdalayırlar, qaloş təkin ayaqlarına geyirlər, amma skripka yenə də çalır. Epizodda şeriyyət də var, kədər də, sənətin əbədi varlığının rəmzi ölümsüzlüyü də… Çaplindən başqa bəlkə bircə Fellini sənətin bu möcüzəsini ifadə edə bilirdi. "Həyatın ləzzəti" filmində Marçello atasını dəvət etdiyi restoranda hava şarlarıyla qüssəli səhnəcik yaradan kloun nə qədər təsirlidir. Epizodun sonunda təlxək hava şarlarını ardınca aparanda adama elə gəlir ki, canlı bir varlıqdan ayrılırsan. Çaplin də, Fellini də sirk sənətinin əyləncəli və qəmli mahiyyətini dərindən duyurlar. *** Əvvəlki nəsillər üçün 1936-cı ilin İspaniya hadisələri nə idisə, bizim nəsil üçün 1956-cı ilin Macarıstan hadisələri o idi. İndi 36-cı ilin İspaniya hadisələrinə münasibət kökündən dəyişə bilər, Tbu sovet təbliğatının təhrif etdiyi kommunist avantürası idiU – deyilə bilər. Amma İspaniya hadisələrini mən sovet təbliğatının gözüylə deyil, Koltsovun və hətta Erenbuqun yazdıqlarına görə yox, Ernest Heminqueyin şəhadəti, "Çan kiminçün çalınır" romanının faciəvi səhnələri, Pablo Pikassonun "Gernika" tablosu, Federiko Qarsia Lorkanın poeziyası və romantik ölümü, vətəni tərk etməli olmuş dahi violonçelist Pablo Kazalsın musiqisiylə dəyərləndirirəm. Və elə buna görə İspaniya hadisələri əvvəlki nəsillərin qəlbində bu qədər dərin iz salmışdı. 56-cı ilin Macarıstan hadisələri – Sovet tanklarının Budapeşti işğal etməsi isə bizim nəsil üçün o vaxta qədər hələ də inandığımız sosializm ideyalarının büsbütün darmadağın olunması deməkdi. Faşist təcavüzü qarşısında İspan xalqının dərdinə yananların övladları sovet təcavüzünə məruz qalmış Macar xalqıyla həmdərd idi.
Bibliyanı, Tövratı və İncili, Əhdi-ətiqi və Əhdi-cədidi 599 dalbadal oxuyanda təəccüb edirsən. Tarixi, coğrafi və mifoloji fon eynidir, ümumi personajlar, yaxın üslub var, amma bunlar bir-birindən necə də fərqlidir. Bu təbiidir. Əhdi-cədid (Yevangiliya-Xoş xəbər) yeni bir dinin – Xristianlığın müqəddəs kitabıdır. Amma axı xristianlıq Bibliyanı bütövlükdə qəbul edir – vahid qutsal kitab kimi. Halbuki, Əhdi-ətiqin əsas prinsipi – "dişə diş, gözə-göz" əxlaqı, xristianlığın əsas qayəsi isə "sağ yanağına sillə vurularsa, sol yanağını da silləyə tuş et" əqidəsidir. Bu iki mətndəki Allah da iki müxtəlif Allahlardır. Yəhudilərin Allahı İeqova-Savaof qəddar və qisasçıdır, kinli və deyingəndir. Elə hey öz xalqının üzünü danlayır, ona etdiyi yaxşılıqları dönə-dönə yada salır. (Bu bizə bugünki reallıqlarımızı xatırlatmırmı?) "Mən sizi Misir əsarətindən qurtardım, amma siz nankor çıxdınız, buna görə də cəzalandırılacaqsınız" – Allah bu fikri yəhudi xalqına israrla təlqin edir. Dörd "Yevangilyada" – Xoş xəbərdə (illah da, ən müfəssəl Matvey yevangilyasında) Həzrət İnsanın Allahı xeyirxah və rəhmdildir, dostlara da, düşmənlərə də dözümlüdür. Tək bir Apokalipsisin qarabasmalarında bəşəriyyətin dəhşətli aqibətlərindən sayaqlama səciyyəli səhnələr təsvir olunur. Əhdi-ətiqdə bütün başqa xalqlara qarşı soyqırımı - genosid ideyası təlqin olunur, düşmənin bütün nəsli – qadınlar, uşaqlar, qocalar belə məhv edilməlidir. İsanın təlimində nə ellin var, nə yəhudi. Bütün xalqlara xoşgörüylə yanaşılır. Məhz elə buna görə də xristianlıq bir çox xalqın dini oldu, iudaizm isə tək bir xalqın, bütün dünyaya yayılsalar da, tək bir yəhudi xalqının dini oldu. Doğrudur, xristianlıq da kökləri etibarilə iudaizmdən çıxıb, amma o ellərarası bir dinə çevrildi – dünyanın beş qitəsinə yayıldı. Paradoks da bundadır. İsa Məsih də, onun həvariləri də etnik mənşələri etibarilə yəhudidirlər, təlimləri də ruhu, intellekt səviyyəsi, ənənələri etibarilə yəhudi düşüncəsinin, yəhudi tarixinin və mifolojisinin bəhrəsidir, hətta məkan etibariylə də qədim yəhudi torpaqlarına bağlıdır.
600 Xaçpərəstlik ilk mərhələlərində ortodoksal, təməl iudaizmə arxalanır, onun qanunlarına və təlimlərinə sadiqdir. İlk mərhələdə o sanki bu əski dini çağdaşlaşdırır, reforma edirdi və ilk mənbəyə əsaslanırdı. Ancaq tarix boyu dəfələrlə olduğu kimi yəhudilərin yaratdıqları təlim bir müddət sonra onların özlərinə qarşı çevrildi. Elə ilk dövrlərdəcə dönə-dönə yəhudi olduqlarını bəyan edən İsa Məsihin və həvarilərinin ən qəddar düşmənləri yəhudilər özləri idi – fariseylər, səddikulər, əhli- kitablar. Sonralar isə yəhudilərin yaratdıqları yeni din – xristianlıq başqa xalqlar tərəfindən də qəbul olunaraq yəhudilərin ən amansız düşməninə döndü. Eynən iki min il sonra yəhudi Marks və yəhudi Lassal tərəfindən nəzəri əsasları qoyulmuş və daha sonra Rusiyada yəhudi Martov, yarıyəhudi Lenin, xalis yəhudilər – Trotski, Sverdlov, Zinovyev, Kamenev və başqalarının həyata keçirdikləri kommunizm təlimi az bir zaman ərzində yəhudiliyin barışmaz təqibçisinə çevrilir. Bu xüsusilə dini seminariyanın (təbii ki, xristian dini seminariyasının) yetirməsi Stalinin açıq, ya gizli antisemitizmində, yəhudilərə divan tutmasında aydın-aşkar görünür.
Bakıda bulvar birdir, bulvar qəzeti çox. Görəsən, bu sarı mətbuatın xəcalətdən qızaracağı gün gələcəkmi?
İnsanların yaddaşı necə etibarsızmış (bəzilərinin özləri kimi). Əgər ötüb keçənləri xatırlayırlarsa, ancaq özlərinə xeyir olan şeyləri xatırlayır, nalayiq hərəkətlərini büsbütün yaddaşlarından silməyə çalışırlar. Hələ belə olsaydı, dərd yarıydı. Görürsən özlərinin heç bir vaxt olmayan igidliyindən, səxavətindən, mərdliyindən elə əfsanələr uydururlar ki, bütün bunların şahidi olanlar, əsl həqiqəti bilənlər mat qalır. Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|