Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
588 okeanı, sahilləri ilə birlikdə, Aralıq dənizinin qədim dünyada oynadığı rolu oynayır. "Tarixin fəlsəfəsində" Hegel qeyd edir ki, "Asiyada ruhun işığı doğdu və ümumdünya tarixi məhz bunun sayəsində pərvəriş tapdı". Elə həmin məqamda maraqlı bir müşahidə ilə rastlaşırıq: "Din hissiyyatı elə bir şeydən başlayır ki, insandan ali və yüksək olan nəyinsə mövcud olması dərk edilir… cadugərlikdə isə belə məqam əsasdır ki, insan ən böyük gücdür, onun yerini nə Tanrı, nə də hansısa daxili inam-tapınma tuta bilər". *** O, pulu daxıla atırmış kimi öz fikirlərini dəftərə köçürürdü. Günlərin bir günü o, daxılı sındırdı, ancaq bu zaman pul dəyişmişdi, yığdıqları buna görə də dəyərdən düşmüşdü. *** O, səhvlərini ona görə etiraf edirdi ki, gələcəkdə onları bir daha təkrarlamamaq üçün imkan əldə etsin.
Ağacların da janrları, bədii üslubları var: palıd, çinar – epik, sərv ağacı – romantik, salxım söyüd – lirik, Abşeron küləklərindən budaqları qıc olmuş əncir ağacı – dramatik, banyan – fantastik, palma – eqzotikdir.
Kommunistlərin yeni şüarı: "Bəlkə də qaytardılar!" *** "Ortalıq" qazaxca mərkəz deməkdir. Yaxşı sözdür. *** Mən heç vaxt yalqız olmuram. Tənhalığım həmişə mənimlədir.
Məsələ etno-psixoloji fərqdədir. Azərbaycanlıların xeyli naqis cəhəti var, amma biz məkrli deyilik, asan inanırıq. Bəlkə elə bu da naqis cəhətdir. Ermənilərin yaxşı cəhətləri də var: işgüzar, zəhmətkeşdirlər, məmə yeyəndən pəpə deyənə həqiqi, ya uydurma tarixləriylə maraqlanırlar. Amma həm də 589 məkrlidirlər. Əsas fərqimiz də bundadır. Erməni uzun zaman özünü dost qələmə verə bilər, səninlə çörək kəsər, yeyər, içər, şəninə yaxşı sözlər deyər, ailəliklə dostluq edər, amma məqamı gələndə, fürsət düşəndə xəyanətə əl atar, arxadan kürəyinə bıçaq saplar, yaxud üzünə gülə-gülə ayağının altını qazar. Yaşadıqları müxtəlif ölkələrdə ermənilər (əlbəttə, hamısı yox, bir qismi və böyük qismi) başını aşağı salıb erməniliyini qabartmadan öz işiylə məşğuldur – yaxşı alim, həkim, mühəndis, vəkil, jurnalist, siyasi xadim olur. Ətrafdakıların heç biri onu məhz erməni kimi qavramır, amma məqamı gələndə hər hansı peşə sahibi kimi yox, ilk növbədə məhz erməni kimi hərəkət edir. Bizimkilər isə (əlbəttə, hamı yox, bir qism) başqa xalqlar arasında yaşayıb bir mövqe, mənsəb, ad-san qazana bilibsə, özünün hansı millətdən olduğunu həm unudur, həm də unutdurmaq istəyir. *** Zəmanəmizin qəhrəmanları: Taxtaqılınc, Yalançı Pəhləvan.
Müstəqilliyimizin beşiyi başında duranlardan böyük Məmməd Əmin Rəsulzadə deyirdi ki, biz xalqımıza azacıq da olsa azadlıq dadızdırdıq. Bəla da bundadır: dadızdırdılar, amma doyuzdura bilmədilər. Nə yazıq ki, buna imkanları olmadı. Qoymadılar. Odur ki, xalqımız 18-20-ci illərin azadlığından, müstəqilliyindən umsuq oldu. Necə deyərlər, "dadı damağımızda qaldı". Sonrakı illərdə bu dadı da ağzımızdan qaçırdılar. 91-ci ildə qazandığımız müstəqilliyi isə ermənilər və daxili çaxnaşmalar burnumuzdan tökdü. *** Bayatılarımızı ard-arda oxuyanda görürük ki, hər hansı yazıçının yaza biləcəyi bütün mövzular, ovqatlar, hadisələr bu dördsətirliklərdə öz ifadəsini tapıb. Körpəlik, körpəsini əzizləmək, oxşamaq, yatızdırmaq, onunçün təlaş keçirmək. Ailə münasibətləri – ata, ana, bacı, qardaş… Məhəbbətin, 590 sevginin bütün çalarları – aşiq olmaq, həyəcan, sevinc, fərəh, qısqanclıq, ayrılıq, həsrət, itki. Ümüdsizlik və təsəlli. Qürbət, qəriblik özləmi, vətən niskili. Həyatın keçiciliyini dərk etmək. Ötən illərin təəssüfü, gəncliyinçün qəribsəmə… Ölüm vahiməsi və əcəlin qaçılmazlığı. Vəfatın hüznü, kədəri. Təkliyin möhnəti. Xoş günlərə inam – hər cür iztiraba, əzaba, müsibətə və faciəyə rəğmən yaşamaq eşqi. Bütün bunlar və burda sıralanması, sadalanması imkansız olan yüzlərcə, minlərcə mətləb, hiss, ovqat, fikir, duyğu sezgiləri – budur dərindən dərin, incədən incə bayatılarımız. Bir dəfə zarafat naminə bir neçə bayatımızı ruscaya vəznsiz, qafiyəsiz çevirdim:
Bunları yapon poeziyasını çox sevən bir dostuma hokkular kimi təqdim etdim, inandı və heyran oldu. Yalnız handan- hana dərk etdi ki, bizim bayatıların tərcüməsidir. *** Balaca adamların böyük adamlardan qısası onları özləri boyda etmək cəhdidir.
Əqidəni, mövqeyini, insanlara münasibətini, rəğbət və nifrət hədəfini hər gün, ya günaşırı dəyişirsənsə, ləyaqətini, sifətini, mənliyini qoruyub saxlayan dəyişməz adamları heç cür başa düşməyəcəksən, çaş-baş qalacaqsan. Flüqer bənd edildiyi
591 dirəyi necə başa düşsün axı?.. *** İqtidara, ya müxalifətə qarşı müxalifətdə deyiləm, Vaxta qarşı müxalifətdəyəm. Yəni mənəvi dəyərləri iqtidar, ya müxalifətin deyil, Zamanın, Dövrün heçə saydığı bir Vaxta qarşıyam. İmkanım daxilində bu dəyərləri nəinki qoruyub saxlamağa, həm də artırmağa çalışıram. *** Əlimizdən ala bilməyəcəkləri yeganə şey – hər birimizin Keçmişidir. İndimizi ləkələyə bilərlər, Gələcəyimizi məhv edə bilərlər, amma Keçmişimizi silib atmağı bacarmayacaqlar. Keçmiş yalnız ötüb keçən olaylar deyil, min bir anımdır, sözdür, səsdir, qoxudur, mehriban gözlərin təbəssümüdür. …və bu Keçmiş yaşadığımız hər gün, hər an bizimlədir.
Alçaqlıq və əclaflıq yarışı keçirilsəyi, o üç nəfərin hansının birinci, hansının ikinci, hansının üçüncü yer tutacağını deyə bilmərəm. Çünki üçü də birinci yerə layiqdir. *** Altmışıncılar ədəbi nəslinə ağız büzənlər dərk etmir, ya dərk etmək istəmirlər ki, bu nəsil yaradıcılığa başlayanda, ədəbi meydana (daha doğrusu, ədəbi tarlaya) çıxanda ədəbiyyatda indi parodiya kimi səslənən əsərlər örnək sayılırdı. Bu ədəbi tarlanı əsasən altmışıncılar təmizlədilər, şumladılar, əkdilər, becərdilər. Sonra gələnlər isə bu tarladan başaq yığdılar və elə hey əvvəlkilərin qarasınca deyindilər. Ancaq nə yazıq ki, "dınqır, sazım, dınqır-dınqır" şerini, əşirət nəsrini örnək sayan mağara adamları hələ də meydan sulamaqdadır.
Bir sıra şair və nasirlərimizin bədii əsərlərində və müsahibələrində dönə-dönə qaldırdıqları son dərəcədə vacib, aktual və ağrılı bir problem var: niyə mən yox, başqası fəxri ad (ya mükafat, ya orden, ya özəl təqaüd, ya təbrik məktubu –
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|