Şöhret mustafayev XVIII. XX. YÜZyillarda tariHİ azerbaycan toprağI İrevan hanliğI’nin araziSİne ermenilerin göÇ ettiRİlme poliTİkasi
Yüklə 214,4 Kb. Pdf görüntüsü
|
72 ŞÖHRET MUSTAFAYEV Bahar - 2015 çarpıtılmasının mümkün olmayacağını unutmuşlardır. Şöyle ki, tarihte silinme- si mümkün olmayan kaynakları incelediğimizde son iki yüzyıl öncesine kadar Güney Kafkasya’da, eski Azerbaycan topraklarında Ermenilere mahsus devlet veya toplu şekilde varlığını sürdüren idarecilik usulünün bulunmadığı görülmek- tedir. Belirtilen tarihi olguları zaman zaman Ermeni tarihçileri de itiraf etmek zorunda kalmışlardır. XX. yüzyılın başlarında Ermeni tarihçi B. İşhanıyan yukarıda söylenenleri tasdik ederek yazmaktadır: “Ermenilerin esas vatanı Küçük Asya’dır, yani Rusya sınırlarının (XIX. yüzyılın başlarında Çarlık Rusya’nın sınırlarına dahil edilen Azerbaycan toprakları - Ş. M.) dışında ve Güney Kafkasya’nın birkaç Ermeni köyü dışında son yüzyılda Kafkasya’nın çeşitli bölgelerine gelmişlerdir” 3 .
bir Ermeni bilim adamı A. M. Agopyan Ermenilerin tarihi hakkında şunları söy- lemektedir: “Bizim tarihimizde halk tamamen unutulmuştur. Biz, Ermeni köylü- sünün nasıl yaşadığını bilmiyoruz. “Ağaları” ile nasıl bir ilişkilerinin olduğunu, ne yiyip ne içtiklerini, nasıl bir elbise giydiklerini bilmiyoruz. Biz Ermeni sanatçıla- rın ne ile uğraştıklarını, Ermeni tacirlerin hangi ülkelerle ticari ilişki kurduklarını da bilmiyoruz. Bizim tarihimiz tüm bunlar hakkında susmaktadır. Bizim tarihi- mizde, hatta halkımızın en azametli gücü olan kadınlarımız hakkında da hiçbir bilgi yoktur. Böylece, bizim kuru tarihimiz tarihçiye çok az bilgi vermektedir. Evangelia’dan (kilise yazılarından) başka bizim eski edebiyatımız yoktur. Bizim eski edebiyatta yaşayış tarzlarımızın, adetlerimizin, ananelerimizin, aile ve sosyal ilişkilerimizin tanımı yoktur” 4 . Ermeni tarihçilerin kendi eserlerinde itiraf ettiği gibi XIX. yüzyılın başların- da Çarlık Rusya’nın Azerbaycan topraklarını ilhak etme sürecinin başladığı döne- me kadar Azerbaycan’ın eski arazileri olan İrevan, Karabağ ve Nahçıvan toprakla- rında Ermenilerin toplu halde yaşamalarına rastlanılmamıştır. A. M. Agopyan’ın eserinde de belirttiği gibi Kafkasya’da Ermeni tarihi Evangelia’dan ibaret olmuş- tur ki, bu da Ermeni Katolikosluğu’nun 1441 yılında Kilikya Sis’ten Azerbaycan Karakoyunlu Devleti’nin arazisi olan, XVIII. yüzyılda ise İrevan Hanlığı’nın sı- nırları içerisinde yerleşen Üçkilise’ye (Eçmiadzin) göç ettirilmesinden sonra baş- lamıştır. Ermeni Katolikosluğu’nun Karakoyunlu arazisine göç ettirilmesinden sonra Gregoryan Kilisesi’nin çeşitli araçlarla Azerbaycan Türklerine ait toprakları 3 http://garabagh.net. 4 Raffi, Samvel , İndo-European Publishing – 2014, s. 15-16. 73 XVIII.-XX. YÜZYILLARDA TARİHİ AZERBAYCAN TOPRAĞI - İREVAN HANLIĞI’NIN ARAZİSİNE ERMENİLERİN GÖÇ ETTİRİLME POLİTİKASI Sayı: 91
ele geçirmesine ve zaman zaman Ermenilerin buraya göç ettirilmesine rağmen, Ermeniler Çukur-Seid (İrevan) bölgesinde sayı bakımından her zaman azlık teşkil etmişlerdir. XVI.-XVII. yüzyıl kaynaklarına dayanılarak yapılan araştırmalardan Safevi-Osmanlı savaşları döneminde İrevan bölgesinde yaşayan Azerbaycanlıların kendi öz yurtlarını toplu şekilde terk ederek komşu memleketlere sığındıkları belli olmaktadır. Böyle bir durumda fırsat kollayan Ermeni kilisesi boşalan top- rakları uygun fiyatlardan alarak Osmanlı topraklarından toplu halde bu arazilere akın eden Ermenileri yerleştirmişlerdir. Yukarıda belirtilen hususlara ispat olarak Matendaran’da saklanılan 1687 yılına ait olan ve oldukça önemli belgede şöyle yazmaktadır: “Biz Ermeniler Azerbaycan Türklerine ait olan toprakları ya satın alıyor ya zapt ediyor ya sahibinin elinden çıkarıyor ya rüşvet vererek alıyor ya bahşiş gibi elde ediyor ve yahut da zorla ele geçiriyoruz” 5 .
mı sırasında düzenlenen “Mufassal Defter”den (Ayrıntılı Nüfus Kayıt Defteri) Ermenilerin bölgeye yapay şekilde göç ettirilmesi politikası ile ilgili olarak bölge- nin demografik durumu Ermenilerin yararına az da olsa değişmiştir ve Müslüman- Türk nüfusun sayısı azalarak yüzde 67.5’e düşmüştür. Azerbaycanlıların kendi tarihsel yurtlarından kovulduklarının ve yerine Ermenilerin göç ettirilme poli- tikasının XVII.-XVIII. yüzyıllarda daha da hızlı bir şekilde yürütüldüğünün ve 1728 yılına ait “İcmal Defteri” bilgilerine göre ise Azerbaycan Türklerinin sayısı- nın yüzde 61.2’ye kadar gerilediğinin altını çizmek gerekmektedir 6 .
yüzyılın ortalarından itibaren Safevi-Osmanlı savaşlarının yaratmış olduğu ka- rışıklığı azami ölçüde kullanmaya çalıştıklarının vurgulanması gerekmektedir. Onlar Müslüman-Türk topraklarında Ermeni devletinin kurulması yönünde Hristiyan faktörünü kullanarak Batı ve Rusya yönetimini ele almak için çeşit- li vasıtalara el atmışlardır. Bahsedilenlerle ilgili olarak Ermeni tarihçisi George A. Bournoutian yukarıda söylenenleri tasdik ederek şöyle yazmaktadır: “1660 yılında Ermeni tacirleri Çarlık Rusya’nın desteğini kazanmak için Çar Aleksey 5 Yaqub Mahmudov vd., İrəvan Xanlığı: Rusiya İşğalı və Ermənilərin Şimali Azərbaycan Torpaqlarına Köçürülm əsi, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası Yayınları, Bakı 2009, s. 375-376. 6 Yaqub Mahmudov vd., İrəvan Xanlığı: Rusiya İşğalı və Ermənilərin Şimali Azərbaycan Torpaqlarına Köçürülm əsi, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası Yayınları, Bakı 2009, s. 71-73 .
Yüklə 214,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|