Son Rofat kitab 3 m pdf
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
116 iqtisadiyyatı, maliyyə-kredit vəziyyəti çox ağır haldadır və əgər ciddi tədbirlər, konkret əməli iş görülməsə, ciddi addımlar atılmasa, iqtisadi-sosial böhran dərinləşəcək və bizdən ötrü daha ağır problemlər yaradacaqdır. Buna görə də, o təklif edirdi ki, Respublikanın maliyyə vəziyyətini, istehsal edilən mallardan istifadə, eyni zamanda idxal-ixrac əməliyyatlarının səviyyəsi məsələlərini aydınlaşdırmaq lazımdır: istehsal olunan bir sıra məhsullar xaricə satılsa da, bu sahədə qarışıqlıq və qanun pozuntuları vardır, ixrac olunan malların əvəzində lazımi mallar alınmır və ölkəmizin ehtiyacları təmin olunmurdu; çətin vəziyyətdə olan iqtisadiyyatımızın buraxdığı məhsulların dəyəri respublikaya qaytarılmırdı, bu borcların nə vaxt qayı- dacağı, hansı məqsədlər üçün istifadə olunacağı bilinmirdi. Aydındır ki, islahatların dərinləşməsi iqtisadiyyatın idarəetmə strukturunun köklü surətdə dəyişməsini tələb edirdi. Ticarət Nazirliyi ilə Xarici İqtisadi Əlaqələr Nazirliyinin bazasında yeni nazirlik yaradılması xarici iqtisadi-ticarət əlaqələrinin dövlət tənzimlənməsi mərkəzləşdirilməsi, təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olan dövlət şirkətlərinin dövlət tənzimlənməsi funksiyalarından azad edilməsi məqsədini daşıyırdı. Heydər Əliyev xarici ölkələrlə gömrük münasibətlərinin sağlam hüquqi əsaslar üzərində qurulmasının iqtisadiyyatımız üçün böyük əhəmiyyəti olduğunu vurğulayır, maliyyə əlaqələrinin banklar vasitəsilə həyata keçirilməsini, barter əməliyyatlarının məhdudlaşdırılmasını, yalnız konkret məqsədlər üçün aparılmasını məqsədəuyğun sayırdı. Heydər Əliyev təkidlə qeyd edirdi ki, Azərbaycanın müstəqil gömrük siyasəti olmalıdır:
Müstəqil Azərbaycan dövlətinin xarici iqtisadi siyasətinin konseptual əsasları, məqsədi, prinsipləri və xüsusiyyətləri Prezident Heydər Əliyevin müxtəlif çıxış və nitqlərində də öz əksini tapmışdır. Onun irəli sürdüyü xarici iqtisadi siyasətin strategiyasında xalqın mənafeyinə tabe edilmiş iqtisadi siyasət yeridilməsi, ölkə iqtisadiyyatının dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiyası üçün bütün xarici və daxili amillərdən faydalanmaqla sıx əməkdaşlığın qurulması, tərəfdaş ölkələrlə iqtisadi maraqların uzlaşdırıl- Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı (1991-2014)
117 ması, qarşılıqlı təminat mexanizmini yaradılması və qorunması ən vacib prioritetlərdən idi. Milli gömrük siyasətinin Heydər Əliyev tərəfindən müəyyən edilən ilkin prioritetləri bunlar idi: – ixrac olunan mallara qoyulan vergilərə baxmaq lazımdır. Xaricdən daxil olan malların ola bilər ki, bir qisminə mütləq müəyyən vergi qoyulsun, bir qismi isə vergilərdən tamamilə azad olsun; – ixraca gedən strateji məhsullar bir mərkəzdə toplanmalıdır. Strateji malların ixracı məsələsi prezidentin səlahiyyətində olmalıdır. Strateji məhsulların ayrı-ayrı təşkilatlar tərəfindən satılmasına son qoyulmalıdır; – müəyyən olunmalıdır ki, bizim valyutamız nə qədər gələcək və nə qədər gedəcək, hansı malı satıb nə qədər valyuta alınacaq, bu valyutadan necə istifadə ediləcəkdir; – bu məqsədlə Valyuta fondu yaradılmalıdır. Valyutadan istifadə olunması, valyuta gətirən malların ixracı mərkəzləşdirilməli və bunların hamısı ümumi iqtisadiyyatımızın inkişafına, ölkənin ağır vəziyyətdən çıxmasına yönəldilməlidir; – gömrük idarələrində qanun pozuntularının və gömrük əməkdaşlarının öz vəzifələrindən sui-istifadənin qarşısı alınmalıdır; – iş adamları üçün əlverişli şərait yaradılmalıdır. Biznesin sərbəstliyi həm iqtisadiyyatın inkişafına, həm də xalqın bütün təbəqələrinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə kömək etməlidir [53, 257-265]. Məlumdur ki, hər bir dövlətin xarici iqtisadi fəaliyyəti xarici ticarət, elmi-texniki əməkdaşlıq, istehsal kooperasiyaları, xarici işçi qüvvəsinin və kapitalın cəlb edilməsi, beynəlxalq təşkilatların və birliklərin işində iştirak etməklə reallaşdırılır. Xarici iqtisadi fəaliyyətin intensivliyi, onun strukturu, və coğrafi istiqaməti dövlətin tənzimləmə metodlarından, bu sahədə tətbiq edilən hüquqi rejimlərdən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində xarici iqtisadi fəaliyyətin dövlət tərəfindən tənzimlənməsindən əsas məqsəd ölkənin iqtisadi suverenliyini qoruyub saxlamaqdan, iqtisadi təhlükəsizliyini təmin etməkdən, milli iqtisadiyyatın inkişafını stimullaş- dırmaqdan, ölkənin dünya iqtisadiyyatına səmərəli inteqrasiyasını təmin etməkdən ibarətdir. Azərbaycan Respublikasında xarici iqtisadi əlaqələr əsasən aşağıdakı vacib istiqamətlər üzrə həyata keçirilirdi: beynəlxalq ticarət və xidmətlər üzrə; birgə müəssisələrin yaradılmasında; maliyyə, kredit və investisiya qoyuluşunda; elmi-texniki əməkdaşlıq prosesində; nəqliyyat-
Gömrük işi Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində:
118 kommunikasiya sahələrində; xüsusi iqtisadi zonaların yaradılmasında və s. Ümummilli lider Heydər Əliyevin uzaqgörən məntiqi siyasətinin nəticəsi kimi bu gün Azərbaycan Avrasiya məkanında mühüm strateji və coğrafi-siyasi mövqeyə malik bir ölkə kimi qəbul olundu. Məhz həmin vaxtdan ölkənin neft strategiyası reallaşmağa başladı. Xəzər dənizinin Azərbaycanda sektorunda yataqların birgə işlənməsi və neft hasilatının pay bölgüsü haqqında sazişlər imzalandıqdan sonra Nazirlər Kabinetinin Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda təsdiq olunmuş dəniz bloklarına daxil olan xarici podratçı, subpodratçı və agentlərin vergilərə cəlb olunması haqında qərarlarına uyğun olaraq müvafiq protokollar imzalandı. İdxal əməliyyat- larının gömrük vergi və rüsumlarından azad olunması üçün DGK tərəfindən onların hər birinə müvafiq sertifikatlar verildi. Həyata keçirilən düzgün xarici iqtisadi siyasət nəticəsində idxal-ixrac əməliyyatlarının iştirakçıları xeyli fəallaşdı və gömrük qeydiyyatından keçən yüklərin, o cümlədən Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkətinin (ABƏŞ) ünvanına daxil olan malların həcmi xeyli artdı. Beləliklə, ixrac olunan neft və neft məhsullarının gömrük qeydiyyatı ilə yanaşı, ABƏŞ-nn ünvanına daxil olan malların daha çevik və sadələşdirilmiş qaydada rəsmiləşdirilməsini təmin etmək zərurəti yarandı və bunun üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirildi. “Əsrin müqaviləsi” imzalandıqdan sonra beynəlxalq neft şirkətləri tərəfindən neft ehtiyatlarının istismarı üçün gətirilən avadanlıqların gömrük rəsmiləş- dirilməsinin həyata keçirilməsi məqsədilə yeni gömrük məntəqələrinin açılması zərurəti yarandı. Beləliklə, Azərbaycan Respublikası gömrük xidməti sisteminin keyfiyyətcə yüksəlişini nəzərdə tutan, mürəkkəb gömrük infrastrukturunun yaradılmasına başlanıldı. Azərbaycan dövlətinin işləyib hazırladığı və ardıcıl olaraq həyata keçirdiyi gömrük siyasəti digər ölkələrlə iqtisadi münasibətləri tənzimləyən əsas faktorlardan biridir. Dövlətlərarası ticarət əlaqələrinin genişlənməsi məhz gömrük siyasətinin inkişafı ilə müşayiət olunur. Beləliklə, gömrük siyasətinin əsas məzmunu gömrük işi və onun qanunlarında, inkişaf qanuna- uyğunluqları və meyllərində, ticarət mübadiləsində iştirak edən insanların münasibətlərində təzahür edir. Tarixi prosesdə gömrük siyasəti, onun məqsədləri, istiqamətləri və vəzifələri formalaşır. Gömrük idxal-ixrac mallarının tənzimlənməsi vəzifələrini həll edərək tarifin köməyi ilə milli istehsalın rəqabətə davamlı olmasını təmin edir.
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|