Sonuncu Fateh indd
Yüklə 12,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
631 N A D İ R Ş A H Ə F Ş A R xanı üsyana başçılıq edən şəhər hakimini tutmağa göndərmişdi. Çox çəkmədi ki, Xorasan ordusunun başçısı Mə- həmməd Rza şəhər hakimini qolubağlı Nadir şahın sərəncamına göndərdi. O da divan-filan qurmadan fərman verdi ki, şəhər hakiminin gözləri çıxarılsın. Sonra da qeyzlə dedi: – Bu hələ Sistan üsyanının yatırılması demək de- yil. Asi hakimin zabiti Mir Kiçik xan başına yığdığı adamlarla Xacə dağındakı qalaya sığınıb. Qoy, qarda- şım oğlu Əliqulu xan Mir Kiçik xanı tabe etsin, belə işlərdə yaxşı səriştəsi olan Təhmasib xan Cəlayir də üsyanı tamam yatırtsın. Sonra Nadir şah sarayda var-gəl edə-edə belə bir əmr verdi: – Azərbaycanda – ələlxüsus da Təbrizdə baş verən ixtişaşları yatıra bilmədiyinə görə qardaşım oğlu İb- rahim xanın butün mal-dövləti müsadirə edilsin. De yilənlərə görə, orada bir dəmirçi özünü Şah Sul- tan Hüseyn Səfəvinin oğlu kimi qələmə verib, bütün Azərbaycanı ayağa qaldırıb. Hamısını edam edin, başlarından qala düzəldin… Nadir şah bununla da kifayətlənməyib, bibisi oğlu Əmiraslan xan Əfşarı Azərbaycana hakim təyin edib, üsyançıları cəzaldırmaq üçün Təbrizə göndərdi. Nadir şahın qəzəbindən qorxub bir kənara çəkilən saray mirzəsi düşünürdü: «Belə məqamda, axı, onu sakitləşdirmək asan iş deyil. Xarəzm səfərini qələbə ilə başa vurub, Dağıstana gedənə qədər Şahənşah dövlət işlərində ədalətli, rəhmli idi, xalq onun üçün 632 S O N U N C U FAT E H canından keçməyə hazır idi, amma, əfsus, çox əfsus ki, böyük oğlu Rzaqulu xanın gözlərini çıxartdırması əhvalını pozdu, ölkədarlıq işlərinə xələl gətirdi. Fars bəylərbəyi Tağı xanın qiyamı zamanı qaynı Kəlbəli xanın qətlə yetirilməsi, Şirvan hakimi Heydər xan Əfşarın öldürülməsi… eh-vay, bu qədər xoşagəlməz hadisələr onun əsəblərini pozdu… Şahənşahın təbəələri ilə kobud rəftarı ruhi vəziy- yətindən irəli gəlir... Bu sərt rəftarı bütün qapıları onun üzünə bağlayacaq... Nə edəsən? Belə məqamda ona söz demək Əzrayılla çilingağac oynamaq kimi bir şeydi...
Yaxşısı budur ki, gözündən uzaq olum. Böyük əziyyət sayəsində qurduğu dövlətin hər bir guşəsində əhalinin nifrəti günbəgün artırsa, demək... İlahi, yəni doğrudanmı hər şeyin sonu yetişib?..». Nadir şah bu nifrətdən qorxmurdu. Əslində, bu bütün şahlara xas bir xüsusiyyətdir. Xalqın nə düşün- düyü onları maraqlandırmır. Amma, belə hallarda, bəziləri müvazinətini itirərək özü öz qətlinə zəmin yaradır. Baş verən qiyamlar ölkənin nüfuzuna, Əfşarlar səltənətinin qüdrətinə böyük ziyanlar vururdu. Öz yaxın ətrafını – doğmalarını xəyanətə aparan yol isə Nadir şahın içindən başlamışdı... Mart ayında İsfahandan Yəzdə, Kirmana gələn Nadir şah buradakı qiyamçılara şiddətli divan tut- du, otuzdan çox dövlət məmurunu ağır şəkildə cəzalandırdı. Üç sultanın, dörd xanın, bir çavuşbaşı- nın gözlərinin çıxarılması barədə fərman verdi. 633 N A D İ R Ş A H Ə F Ş A R Nadir şah ölkənin ərazisində ticarətlə məşğul olan əcnəbilərdən də ağır vergi tələb etdi. Novruz bayramını Kirman yaxınlığında keçirən Şahənşah bir qədər burada qaldıqdan sonra, Xora- sana doğru hərəkət etdi. Əyalətin ilk şəhərində – Təbəsədə övladları və nəvələri ilə görüşdü. Onları bağrına basdı, uzun-uzadı və çox diqqətlə üzlərinə baxıb kədərləndi... Elə bil, Şahənşah onlardan həmişəlik ayrılırdı... Sonra qəlbini şahzadə oğlanlarına açmaq qərarına gəldi. Onlara şahlıq taxt-tacını təklif etdi. Cavanlıq və təcrübəsizliklərini bəhanə gətirərək, onlardan heç biri bu təklifi qəbul etmədi… Nadir şah aprelin sonunda Məşhədə gələndə ha mı, hətta əcnəbilər də ondan qorxurdular. Həmin gün Nadir şah qardaşı oğlu Əliqulu xana məktub yazıb, ondan tezliklə Sistandan vergiləri yı- ğıb gətirməsini tələb etdi. Əliqulu xan son dərəcə yoxsul vilayətdən vergi toplamağın heç cür müm- kün olmadığını görüb, nə edəcəyini bilmədi. Axırda naəlac qalıb, Nadir şaha xəbər göndərdi ki, camaat lüt-üryandır. Nadir şah bunu eşidib, hirsindən coşdı. Qasiddən xəbər göndərdi: – Ey nadürüst, sən indi o həddə çatmısan ki, mənim sözümün üstünə söz qoyursan? Xəzinəmə yüz min tümən də siz ödəyəcəksiniz. Bunun əlli mini sənin, əlli mini də Təhmasib xan Cəlayirin payına dü- şür! Əks təqdirdə, səni də, onu da dar ağacından as- dıracağam... 634 S O N U N C U FAT E H Qasidin gətirdiyi xəbər Əliqulu xanı çox sarsıtdı, bir tərəfdən, qardaşının mal-mülkünün zəbt olunma- sı, o biri tərəfdən, özündən də əlli min tümən vergi tələb olunması onu üsyan qaldırmağa təhrik edirdi. Təhmasib xan Cəlayir onu sakitləşdirməyə çalış- dı:
– Biz bura, silaha əl atıb, Şahənşaha asilik edənləri cəzalandırmağa gəlmişik, onlarla həmfikir olmağa yox! Əliqulu xan əlini qaldırıb, onu dinləmək istə mə- diyini bildirdi: – Sən özün bilərsən, mənim isə, Mir Kiçik xanla saziş bağlamaqdan başqa çarəm qalmayıb… Təhmasib xan Cəlayir soyuqqanlılıqla dilləndi: – Əgər sən Nadir şaha asi çıxsan, onda, mən onun fərmanını icra edəcəyəm. – Hansı fərmanını? – deyə Əliqulu xan halını poz- madan soruşdu. – Sənin edamın barədə olan fərmanı… İnanmır- sansa, al bax, bu gün bunu qasid mənə gətirib! Əliqulu xan ucadan güldü: – Qəribədir, o fərmandan biri də mənə gəlib, Şahənşahın möhrü ilə, al bax, sənin edam edilməyin barədə... Təhmasib xan Cəlayir ölüm hökmü haqqındakı möhürlü kağızı görən kimi üzünü tutdu: – Heyhat, şahın bu etimadsızlığı məni çox pərişan etdi. – Sonra əlini üzündən çəkib, uca səslə dedi: – Amma Allaha and olsun ki, mən yenə ona qarşı vəfalı olacağam!.. Yüklə 12,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|