Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə?
Yüklə 2,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
22 il sonra Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə? 114 forma və mahiyyət etibarilə seçiciyə aydın olmadı və bəzi siya- si qüvvələr tərəfindən qəbul olunmadı. Bundan başqa, 2007-ci ildə tam şəkildə Dövlət Dumasına deputat seçkilərinin “partiya hakimiyyətinin” zəiflədiyi şəraitdə proporsional sistemə keçməsi “Vahid Rusiyan”nın əleyhinə çevrildi-birmandatlı dairələrdəki seçkilərin ləğvi o vaxt situasiyanı stabilləşdirici faktora çevrilə bilərdi. Duma seçkilərindən sonra Rusiyanın siyasi sistemində geniş- miqyaslı demokratikləşmə proqramının elan edilməsi ilk nəzərdə hakim elitanın kütlənin tələblərinə güzəşti kimi görünürdü. Əslində isə bu islahatlar hakim elitanın mövqelərini möhkəmləndirmək məqsədi daşıyırdı, lakin vaxt azlığı və zamanın şərtləri əvvəl sı- naqdan çıxmış modelə keçilməsinə aparıb çıxardı. Qubernator seçkilərinə qayıdış, siyasi partiyaları qeydiyyata alma prosedu- runun sadələşməsi, Dövlət Dumasında birmandatlı dairə seçki sisteminin yenidən tətbiqi və.s. 90-cı illərin elə də mükəmməl ol- mayan siyasi-elektoral sisteminin bərpası anlamına gəlir. Eyni zamanda həmişəki kimi etimad referendumu kimi keçiril- miş prezident seçkilərində V.Putinin inamlı qələbəsi, müxalifətin birliyinin olmaması, sistemik müxalifət partiyaları ilə etiraz hərəkatı arasında boşluğun olması ona gətirdi ki, “17 oktyabr 1995-ci il manifestinin” müasir analoqu ilə “reaksiya epoxası”nın baş lanması arasındakı zaman kəsiyi çox qısa oldu. Çox şərti olan “2011 Dekabr nailiyyətləri” hərtərəfli sterilizasiya olundu, və də rəbəyliyin hökm sürdüyü 90-cı illərin seçki modeli isə “reaksion düzəliş”ə məruz qaldı. “Reformların” nəticəsində siyasi landşaft aşağıdakı kimi görü- nür. Qubernatorların birbaşa seçkisi bələdiyyə filtri ilə ağırlaşıb, yəni hər bir namizəd üçün 5%-dən 10%-ə qədər seçki keçirilən regionun yerli özünüidarə orqanlarının deputatlarının imzasının toplanması vacibdir. Yerli özünüidarənin regional hakimiyyətdən administrativ və maliyyə cəhətdən total asılılığını nəzərə alsaq bələdiyyə fil- tri “hakimiyyət partiyasından” olan namizədə üstünlük verir və 22 il sonra Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə? 115 seçicilərin fikrincə onlara təhlükəsiz rəqib namizəd seçilir. Daha uzunmüddətli perspektivdə isə bələdiyyə filtri güclü siyasi fiqurları əvvəllər daha az maraqlı olan bələdiyyə seçkilərinə cəlb etməyə yönəltməklə yerli özünüidarə səviyyəsində siyasi rəqabətin inki- şafını stimullaşdıra bilər. Lakin bu imkan regionlara birinci şəxsin birbaşa seçkilərdə və ya regional qanunvericilik iclaslarında deputatlar tərəfindən seçiləcəyi hüququ barədə özünün qərar verməsi haqqında Qu- bernator seçkiləri haqqında qanuna axırıncı düzəlişdən sonra təsir qüvvəsini itirmişdir. Bu düzəliş birbaşa seçkilərin sosial və etnik qruplararası gər- ginlyə aparıb çıxara biləcək müxtəlif etnik qrupların çoxluq təşkil etdiyi milli respublikalar üçün edilmişdir. Lakin ondan istifadə im- kanı Federasiyanın təkcə bu tip subyektləri üçün məhdudlaşmır, və böyük ehtimalla qubernatorların böyük əksəriyyəti federal mərkəzin səhlənkarlığı ucbatından regional hakimiyyət orqan- larının deputatlarının səsverməsi kimi daha sakit və problemsiz variantı seçəcək. Siyasi partiyaların qeydiyyatının liberallaşması partiya siyasi məkanında defraqmentasiyaya, parlamentdəki “müxalifətin başı üzərində Damoklun qılıncı” kimi asılan və onun fəaliyyətini məh- dud laşdıran, onu hakimiyyətlə kompromisə məcbur edən çox- saylı pozucu faktorların yaranmasına gətirib çıxardı. Parlament seçkilərinin trumfatoru olmuş RFKP və Ədalətli Rusiyanın aşkar passivliyi, həmçinin bu faktorla şərtlənmiş RF-nın prezident ad- ministrasiyası ehmalca başa salır ki, istənilən an “yenilər” “qoca- ları” sıxışdıra bilər, ya da ən azından elektoral məkanda onlara problem yarada bilər. Öz növbəsində səsvermə üçün vahid, yəni tək bir günün tətbiq olunması və onun Sentyabra keçirilməsi mü- xa lifətin indi tətillər mövsümünə düşən təşviqat kampaniyasını çətinləşdirir. Dövlət Dumasına deputat seçkiləri üzrə qanunun 2003-cü il versiyasına qayıdılması da (225 yer partiya siyahısı ilə , 225 yer birmandatlı dairələr) Kreml tərəfdən inisiasiya olun- muşdur, və situasiyanın ən əlverişsiz inkşafı vaxtı belə növbəti 22 il sonra Sovet mirası: İnkar yoxsa Güclənmə? 116 seçkilərdə daimi Duma çoxluğu şansını qorumağı nəzərdə tutur. Nəticədə indiki zamanda Rusiyanın siyasi sisteminin vəziyyəti Xəzəryanı ölkələrdəki vəziyyətdən az fərqlənir. Birinci şəxsin seçimi etimad referendumu formatında keçirilir, hakimiyyətin dəyişikliyi isə imitasiya xarakteri daşıyır. Siyasi müxalifət parçalanmışdır: “2011-ci il Dekabr ide- allarının “ müdafiəsinə iddialı və hakim elitanın rəqibləri olan müxalifət qrupları (A.Navalnı, S.Udalsov, İ.Ponomaryov, ata və oğul Qudkovlar və s.) sürətlə ictimai dəstəyi itirirlər, və Azərbaycan və Qazaxıstanda olduğu kimi narazı kiçik bir qrup ziyalı təbəqənin dəstəyinə güvənirlər. 2012-ci il, 6 May hadisələri zamanı mitinqçilərin bir hissəsinin təhlükəsizlik qüvvələri ilə toqquşması ona gətirib çıxardı ki, hakimiyyət sərt olaraq “vinti burdu”, yəni hədə və təhdidləri artırdı ki, buna da radikal müxalifət hazır deyildi. Sistemik müxalifət seçki kampaniyaları arası ona səs verən sosial qrupların maraqlarını qorumaq əvəzinə hakimiyyətlə əmək daşlıq yolunu seçir, və ABŞ vətəndaşlarının yetimləri uşaqlığa götürməyini qadağan edən qanunu dəstəkləməklə (Dima Ya kovlev qanunu) bir neçə vaxt öncə “Vahid Rusiya- nın” əsas mü xalif rəqibləri sayılan RFKP və “Ədalətli Rusiya” partiyalarının mühüm şəkildə hakimiyyətlə bağlayır. Vətəndaş cəmiyyəti atomlaşdırılıb, yəni xırda hissəciklərə bölünüb, və “ABŞ dəhşətləri”, “90-cı illərin pərakəndəliyi” qorxusu ilə asanca manupilasiya olunur, və demokratikləşmə ideyasına isə laqeyd- dir. 2011-2012ci ilin krizisindən sonra Rusiya rəhbərliyinin si- yasi strategiyası demokratik institutların daha köklü formada devalvasiyasına yönəlib, bununla da Rusiya, Qazaxıstan və Azərbaycana daha çox yaxınlaşır, və istisna deyil ki, Nazarba- yev və Əliyev rejimləri Kremlə ideal bir variant kimi də görünə bilər. Lakin ölkənin birinci şəxslərinin hakimiyyəti dəyişməmələri Xəzəryanı ölkələr, həm də Rusiyanın siyasi rejimi üçün sistem- Yüklə 2,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|