Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə?
Yüklə 2,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
22 il sonra Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə? 165 populyarlıq qazanmışdı. Onun bu hərəkəti göstərdi ki, köhnə So- vet məkanında korrupsiyanı dəstəkləyən və ona hamilik edən müasir bir dövlət həm də korrupsiyanın effektiv və öldürücü bir düşməninə çevrilə bilər. Saakaşvilinin bu siyasəti sübut etdi ki, siyasi və iqtisadi hakimiyyətin birləşməsi heç də lokal adət- ənənələrin məhsulu deyil. Lakin Saakaşvili korrupsiya problemini daha yüksək vəzifədə olan nazir və nazir müavinləri səviyyəsində aradan qaldırmağa çalışmadı. Xüsusilə də siyasi motivlər üzərində olan korrupsiya halları yüksək dairələrdə davam etdi (hakimiyyətdə olan Mil- li Hərəkatı müdafiə üçün). Amerikalı biznesmen Feydi Əzlinin məruzə etdiyi kimi: “[2008-ci ildə,] hakimiyyət süni monopoliyalar yaratmaq- la büdcə üçün əlavə gəlir mənbəyi yaratmaq qərarına gəldi və nəticədə bir çox biznes sahələri hökumətdə olan bir sıra yüksək rütbəli məmurların dayağına çevrilən onların yaxın dostlarına “həvalə edildi”. Müxalifət yönümlü biznes qrupları isə sadəcə olaraq fəaliyyət göstərə bilmirlər, onlar sonsuz davam edən auditlərin, gömrük gecikdirmələrinin, hesablarındakı ləngimələrin qurbanı olur, və son nəticə olaraq həbs olunmasalar da ölkədən didərgin düşürlər” iii . Faktiki olaraq, hakimiyyətdə olan elitadan savayı digərlərinin mülkiyyəti daha asanlıqla əllərindən alınır, özləri yüksək məb- ləğ də ödənişlər etməyə məcbur edilir və bu hadisələr zamanı da adətən leqal proseslərin heç birindən bəhrələnə bilmirlər. Əzlinin dediyi kimi bu maliyyə terrorunun məntiqi nəticəsi ola- raq “Gürcü biznesmenləri ölkəyə sərmayə qoymağı dayandırdı- lar”. Vətəndaşlar üçün ən vacib məqamlardan biri olan mülkiyyət uğrunda gedən mübarizə hökumət tərəfindən demək olar ki, tamamilə inkar edildi və yalnız bəzi prestijli layihələr qəbul edildi ki, bunlar da çox kiçik bir qrupun maraqlarına xidmət edirdi. Sor- ğu nəticələrinə görə əhalinin 70 faizi işləmir. Beləliklə, birbaşa və bilavasitə, yüksək təbəqə arasında korrupsiya ilə mübarizədə olan uğursuzluq xalqın kütləvi narazılıqlarına səbəb oldu və Sa- 22 il sonra Sovet mirası: İnkar yoxsa Güclənmə? 166 akaşvilinin Milli Hərəkat qrupunun hakimiyyəti itirməsinə aparıb çıxartdı (Prezidentlik istisna olmaqla). Saakaşvili göstərdi ki, dövlət korrupsiyanı tamamilə aradan götürə bilər. Əgər o, yaxın dostlarını və tərəfdarlarını da korrupsiya ilə mübarizə prosesində istina etməsəydi, indi bəlkə də Milli Hərəkat hələ da hakimiyyətdə qala bilərdi. Ehtimal ki, Saakaşvili siyasi və iqtisadi hakimiyyətin birləş mə- si nin qarşısını almaq üçün hərəkətə keçmədi çünki onda insan- lara, kommunizmdən irsi olaraq keçən biganə ve etinasız yanaş- ma tərzi var. Lakin kommunizm tədricən yox olduqca, və Sovet təcrübəsi ilə yetişməyən yeni nəsillər dünyaya gəldikcə və yaş- landıqca kommunizmin psixoloji mahiyyəti də yavaş-yavaş in- sanların şüurunu tərk edəcək. Tiflisdə bu dəyişikliyi onda görmək olar ki, kommunizmə məxsus olan mülkiyyət satma üsulu olan ic- timai məkanın boşaldılması metodu mənzillərdə mülkiyyət satma nişanələri və satış üçün ev nişanələri ilə əvəz olunur. Amerikada bu üsul satış üçün qoyulan mülkiyyətin reklam olunması üçün ən ümumi qəbul edilən və ən effektiv bir vasitədir. Bu yaxınla- ra qədər bu metod Gürcüstanda tətbiq edilməyib. Nəyə görə? İnsanlar arasında belə çox güclü bir qorxu hissi var ki, birdən başqaları, xüsusilə də hökumət görər ki, sənin pulun var, ya da sən böyük məbləğdə pul köçürmələrinə cəlb olunmusan. Son üç-dörd il ərzində Tiflisdə yaşayanlar belə satış nişanlarına daha çox təsadüf etməyə başlayıblar. Təqibçi Milli Hərəkat hökuməti hakimiyyətdən getdikdən bəri satış nişanələrinin sayı sürətlə art- mağa başlayıb. Siyasi və iqtisadi gücün birləşməsinin əksinə olan istənilən bir hərəkət tarixin açdığı həqiqətlərdən faydalana bilər. Amerikada milli hökumət hər hansı bir biznes qrupları ilə işləməkdən əsaslı şəkildə boyun qaçırır və onlara rüşvətxorluq müqabilində borclu olmaqdan azaddır çünki demokratik media və ictimaiyyət belə bir əlbir hərəkət olması ehtimalına daim şübhə ilə yanaşır. Biznes si- yasi təsir obyekti ola bilər, amma biznes qrupları dövlət tərəfindən onların rəqiblərinə olan ayrıseçkilik və əlavə dəstəyin o qədər 167 22 il sonra Sovet mirası: İnkar yoxsa Güclənmə? əleyhinədirlər ki, onlar ümumilikdə hökumətin minimal müdaxiləsi olan azad bazar iqtisadiyyatı olan bir sistemi daha üstün tuturlar. Laki yerli, ştatlardakı icraedici orqanlar isə, əsasən də Amerika- nın Cənub ştatlarında daha çox rüşvətxordurlar. Bu nümunə ona dəlalət edir ki, siyasi və iqtisadi hakimiyyətin birləşməsi lokal hal- larda və məhdud bir maddi məbləğ müqabilində ola bilər, amma belə hallar bütün sistemin köklü şəkildə transformasiyasına apa- rıb çıxarmır. Siyasi və iqtisadi gücün birləşməsi elə bir prosesdir ki, bu həm də tez bir zamanda yoxa çıxa bilər. Böyük tarixçi Makula- yın təbirincə, İkinci Çarlzın hakimiyyətindən Amerika İnqilabının sonuna qədər olan bir zaman kəsiyində yəni bir əsr boyunca Bri- taniya Parlamenti, hökumət tərəfindən verilən müxtəlif cəlbedici hədiyyələr və mülklər hesabına daha asanlıqla rüşvətxorluğa cəlb oluna bilirdi 10 . Üçüncü Corc narahatçılıq içində olan Parlament üzərində kral ailəsinin dominantlıq cəhdlərinin qarşısını almaqla bu məsələ ortadan qalxmış oldu. 1840-cı illərin əvvəllərində En- gels 1844-cü ildə İngiltərədəki Fəhlə Təbəqəsinin Vəziyyəti adlı təhdqiqatını həyata keçirərkən hətta ən çox rüşvətxorluğa məruz qalan zavod müfəttişləri belə heç bir şeydən çəkinmədən işçilərin vəziyyəti haqqında məlumat verməyə başlamışdılar ki, bu da var- lı təbəqənin çoxlu pul itirməsinə səbəb olmuşdu. Siyasi və iqti- sadi gücün birləşməsi böyük bir dənizə bənzəyir ki, postsovet məkanında yaşayan insanlar onun içində üzürlər və bu dənizin quruması qeyri-mümkün görünür. Lakin bu yaranmış vəziyyətin səbəblərinin və tarixinin daha dərin öyrənilməsi bunun aradan qalxa biləcəyin dəlalət edir. ––––––––––––– i OSCE, “International Election Observation Mission: Georgia-Parliamentary Elections, 1 Oc- tober 2012, Statement of Preliminary Findings and Conclusions,” 2 and 9 . ii Lucan A. Way, “Ukraine’s Orange Revolution: Kuchma’s Failed Authoritarianism,” Journal of Democracy 16 (April 2005): 137 ff. iii Interview with Madona Gasanova, The Financial (Tbilisi), 22 October 2012. 10 Thomas Babington Macaulay, History of England from the Accession of Charles II, ed. C. H. Firth, (London: Longmans, Green, 1913- ), Vol. IV, pp. 1798-1803. Yüklə 2,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|