Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə?
Yüklə 2,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siyasi və iqtisadi hakimiyyətin birləşməsi: ümumi səbəblər
- Sovet Ittifaqı Vəhşi Kapitalizm üçün hazırlaşır: iqtisadiyyatdakı uğursuzluq
- Insanların biganəliyi (sinizmi)
22 il sonra Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə? 156 Siyasi və iqtisadi hakimiyyətin birləşməsi: ümumi səbəblər Tarix boyu siyasi hakimiyyət var-dövlət qazanmağın əsas vasitələrindən biri olmuşdur. Britaniya arxivlərinə nəzər yetirsək gö rərik ki, 1760-cı illərə təsadüf edən, və İcmalar Palatasının təx mi nən üçdə birinin, Nyukaslın Hersoqu rütbəsini daşıyan Baş Nazir tərəfindən müəyyən məbləğ müqabilində rüşvətxorluğa cəlb edil məsi barədə məşhur bir siyahı vardır. Amma hal-hazır- da mən bu məqaləni yazdığım bir vaxtda, İllinoy Ştatının sabiq başçısı Rod Bla qoyeviç Barak Obamanın Amerika Senatındakı boş qalan qoltuğu nu rüşvət müqabilində satmaqda ittiham edildi- yi üçün həbs dədir. Bir sıra tradisional, yəni köhnə ənənələrə sadiq siyasi sistemlərdən fərqli olaraq muasir Qərbdə siyasətin korrupsiyaya məruz qalmasına daha nadir hallarda rast gəlinir. Siyasi arena- da, həmçinin də kəmiyyət baxımından xalqin təmsil olunması fikri ilə də əlaqədar olaraq, şəxsi mənafe güdməmə düşüncə tərzi, hakimiyyətdəkilərin öz qoltuqlarından şəxsi məqsədlər üçün sui- istifadə marağını daha da azaltmışdır. Demokratik ölkələrdə xalq rəsmi şəxslərin ictimai səlahiyyətlərindən öz şəxsi məqsədləri üçün istifadə edəcəyinə mütamədi olaraq şübhə ilə yanaşır çün- ki xalqın siyasətdə təmsil olunması ideyası özü bu şübhələrçün əsas meyardır. Beləliklə, bütün bunlara görə köhnə Sovet ölkələrinin korrupsiyaya daha çox meylli olması təəccübləndirici bir hal deyil ona görə ki, bu dövlətlərdə, Qərb siyasi sistemində daimi yaşana biləcək korrupsiya təhlükəsini azaldan məlum fak- torlar mövcud deyil. Sovet və postsovet dövrünə aid, korrupsiya mühitini forma- laş dırmağa yardım edən spesifik səbəblər vardır. Sovet İttifaqı, Hobbs və əsasən də Makiavellinin neytral dövlət ideasına, yəni döv lətin heç bir şəxsi və qrup mənafeyinə xidmət etməməsi prin- si pinə əsaslanaraq korrupsiya konseptini heç bir şəkildə qəbul etmirdi. Kommunist partiyasının təmsil etdiyi Sovet Hökuməti burjua sinfinin, aristokratiyanın, məmurların, keşiş və üləmaların 22 il sonra Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə? 157 deyil, əksinə işçi sinfinin və kollektiv kəndli sovxozlarının maraq- larına xidmət etməli idi. Bu prinsipin bir göstəricisi idi ki, yuxarıda adı çəkilən sinif və qruplara məxsus insanlar 1936-cı ilə qədər səsvermə hüququndan məhrum idilər. Amma vaxt keçdikçə des- potizmin məntiqi nəticəsi olaraq Milovan Gilasın “Yeni Sinfi” “is- tismarçı sinifləri” əvəz etməyə başladı. Lakin əhalini ictimaiyyətə dəyərli işlər görməyə meylləndirən yüksək ab-hava heç vaxt yoxa çıxmadı. Nəticə etibarilə ümumi qəbul edilən ictimai prinsiplər icti- mai mühitdən yoxa çıxmağa başladı. Hətta şad-xürrəm günlərdə belə ailə həyatını ictimai görüntüdən gizli saxlamaq üçün yara- dılan agır səddlər bu prosesin əsas rəmzi göstəricisi idi. Prinsip olaraq hakimiyyətdəkilər sənin şəxsi həyatın haqqında bilməməli idilər. Sovet İttifaqının sona çatmasından sonra saxta şəkildə mövcud olan ictimai mühit yoxa çıxdı, və post-Kommunizm dövründəki etnik konfliktlərdə iştirak edən əsgərlər hərbi formala- rı geyməməyə üstünlük verirdilər. Sovet hökuməti tərəfindən ictimai mühitin dağıdılması insan- la rın şəxsi maraqlarına çatmaq üçün istifadə etdikləri yollara çox mühüm bir şəkildə təsir göstərdi. Qərbdə insanlar öz mad- di vəziyyətlərini kategorik vasitələrlə yaxşılaşdırmağa çalışırlar, məsələn fermerlərə, neft şirkətlərinə ya da Amerika siyasətində ən güclü “lobbi” sayılan yaşlı insanlara təqaüd kəsilməsi və digər köməkliklərin göstərilməsinə nail olmaqla. Postsovet məkanında yaranan bu ictimai boşluqda isə adamlar daha çox üz-üzə, şəxsi münasibətlər hesabına, istədiyini verə biləcək insanları tapmaq ya da onları əldə etmək üçün başqa adamlarla əlaqələr qurmaq vasitəsilə öz güzaranlarını daha yaxşı etməyə çalışırlar. Köhnə Sovet ölkələrində əgər iş tapmaq çətindirsə, o zaman insanlar bunu dostlarının ya da qohumlarının vasitəsilə həyata keçirməyə cəhd edirlər. Bu ona dəlalət edir ki, açıq bazar sisteminin uzun müddət zəif olması çətinlik çəkmədən nəsə qazanmağın, yəni mükafatlandırılmanın və çəkincənlik hisslərinin şəxsi key fiy- yətlərin bir hissəsi olaraq inkişafına aparıb çıxarıb. Bazar iqtisa- diyyatının mövcud olduğu Qərbdə insanlar iş axtararkən şəxsi əlaqələrə daha az müraciət etməklə iş əldə edirlər. 22 il sonra Sovet mirası: inkar yoxsa güclənmə? 158 Sovet Ittifaqı Vəhşi Kapitalizm üçün hazırlaşır: iqtisadiyyatdakı uğursuzluq Markizm dialektikasının proqnoz edə biləcəyi kimi Sovet İt- ti faqının dağılması sosial demokratiyaya aparıb çıxartmadı, ək- sinə kapitalizmin ən qəddar formada yayılmasına şərait ya ratdı. Lakin bu kapitalizm “yetişmiş sosializm” tərəfindən ha zır lan mışdı. İnsanların həyatına rahatlıq gətirmək məqsədi daşıyan planlaş- dırılmış iqtisadiyyatın uğursuzluğa düşməsi insanları düçar və həris vəziyyətinə saldı. Insanların biganəliyi (sinizmi) Parlamentin Sədri Nino Burcanadzenin 2008-ci ilin Mayında ke çiriləcək Parlament seçkilərindən öncə hökuməti tərk et mə sin- dən sonra onu muxalifətə qoşulmaqdan yayındırmaq üçün sözü- geden şəxsə “Demokratiya və Parlamentin inkişafında” verdiyi töhfələrə görə Tiflis yaxınlığındakı ən məşhur bağ evləri ərazisi sa- yılan Çeknetidən 31.696 kvadrat metr torpaq sahəsi olan bir villa cəmi bir Lariya “satilib”. Burcanadzenin, bu villaya görə 2.8 milyon Lari olan dəyər vergisini ödəmək öhdəliyi qüvvədə qalırdı, lakin o vaxtlar buna elə də əhəmiyyət verilmədi. Saakaşvili hökumətinin Avqustda baş verən müharibədən sonra zəifləməsi və Burcanad- zenin müxalifətə qoşulmasından sonra vergi müffəttişləri itaətkar məhkəmənin də təsdiq etdiyi belə bir qərara gəldilər ki, evin həqiqi dəyəri 12 milyon Lari idi, və bu o deməkdir ki, ödəniləcək ver- gi də 4 dəfə çox olmalı idi. Nəticədə Burjanadzeyə mükafat kimi verilən bu mülk hərracda satıldı 4 . Daha yaxın zamanlarda baş verən buna bənzər hadisə isə bir vaxtlar bütün ölkə ərazisində yayımlanan tək müstəqil televiziya kanalı olan İmedinin aqibətidir. Televiziyanın sahibi olan müxalifətçi milyoner Badri Patarkatşiş- vilinin 2008-ci ilin Yanvarında ölümündən sonra hökumət televi- 4 “Court Upholds GEL 1.25 mln [sic] Tax Claim against Burjanadze,” Civil Georgia, August 18, 2009.” Yüklə 2,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|