Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 99 önce milli devlet konusunda birkaç bilgi verelim. İlk olarak Polybius, Aristo, Sun Tzu, Farabi ve İbn Haldun gibi düşünürlerinin kafa yorduğu bu kavrama son dönemde sosyal bilimler alanında oldukça ilgi duyulmaktadır. 163 Çünkü devlet kavramı, alıştığımız gibi devlet yönetim kuralları veya devletin siyasi-hukuksal altyapıları değil; ilk önce siyasi medeniyetin oluşum ve gelişim süreci, devlet ve insan ilişkilerinden ortaya çıkan karşılıklı hareketlerin mantık ve stratejisi, yönetim fenomeninin doğası ve türlü açısında dikkat etmeyi gerektiriyor. Ayrıca “Sistem sistemi” 164 olarak sürekli gelişen ve belli bir bölgede farklı dönemlerde oluşan devletlerin tarihi veya devlet benzeri oluşumların tarihini araştırmak gereklidir. Bununla birlikte devlet oluşumunun kendine has milli ve manevi doğası ve milli kültürel yönü var, belli sosyal değerler ve yönetim tecrübesini içeren sonsuz tarih gibidir. Örneğin, şimdiki bağımsız Kazakistan tarihini anlatırken biz onu sadece Kazak Hanlığı ile sınır- landıramayacağımız besbellidir. Uygarlığımızın temelini atan Sakalar, Hunlar, Göktürkler ve Altın Orda ve Kazak Hanlığı dönemindeki yönetim gelenekleri, Mete Şanyü, Bumin, İstemi Kağanlar, Esim Han, Kasım Han, Tavke Han, Abılay Han, Kenesarı Hanların devlet yönetim reformları ve tarihi tecrübesi milli devlet sistemimizin yansımalarıdır. Milli devlet tarihini araştırırken bizim, İlk olarak devlet sistemleri ve kurumlarının oluşumu, gelişimi, yok olması gibi fenomenlerin doğası ve sebeplerini tespit etmemiz; İkincisi, devletin jeopolitik, siyasi-hukuksal, sosyo-kültürel yönleri, ayrıca Kazak halkının siyasi medeniyetinin oluşumu ve gelişimindeki tarihi şahsiyetlerin rolünü tespit etmemiz; Üçüncüsü, Kazakistan Cumhuriyeti topraklarındaki devlet kurumlarının (yönetim, yönetim kurumları ve onun kolları, ideolojisi v.b.) kendi aralarındaki ilişkilerini araştırmamız gerekmektedir. Demek ki, şimdi türlü renklerde görünen karışık dönemlerdeki milli devlet kavramını derin bir şekilde araştırmak insan olarak, vatandaş olarak da milli bilincimizi uyandıracağı şüphesizdir. Bu devlet kavramı konusunda kısaca diyeceklerimi tamamladıktan sonra, bu metodun bütün yönünü Bekmakhanov’nun XIX. Yüzyılın 20- 40’lı Yıllarında Kazakistan eserinde söz edilen Kazak toplumundaki sosyal ilişkiler, Kazak halkının Rusya ve Orta Asya Hanlıkları ile ilişkileri, Kenesarı Kasımoğlu’nun bağımsızlık mücadelesi, Kenesarı Hanlığının 163 A. A., Timofeeva, Problemy Stanovlenya i Razvitiya Rossiyskoy Gosudarstvennosti: uçev. Posobiye / A. A. Timofeeva, M, MPSİ, 2009, s. 7. 164 A. S., Şaburov, “Gosudarstvo i Gosudarstvennost’: Voprosy Sootnoşeniya” İzvestiya, İGEA, 2012, No3 (83), s. 126-129. SOVYET TARİH YAZIMI VE 100 iç yapısı hakkındaki fikirlerinden yola çıkarak Rusya egemenliği altına giren Kazak toplumundaki köklü değişimlerin milli devletin doğasına tesirini görmek mümkündür. Örneğin, Bekmakhanov, zorbalık siyaseti neticesinde XIX. yüzyıl “aksüyek”lerin (asillerin), XVIII. yüzyıldaki “aksüyek”lerle karşılaştırıldığında değişime uğradığını örnek vererek, siyasi-toplumsal sistemin değiştiğini göstermekle beraber, “ekinci, yurtsuz, gariban” gibi toplumun yeni yoksul sosyal tabakalarıyla birlikte (Küçük Cüz’de “baygus” sayısı 21000 civarında idi) “kara süyek”, yani asil olmayan tabakalardan da Cengiz soyundan gelen asillerle eşit insanların ortaya çıktığını söylemektedir. Böylece, “aksüyek”lerin sıradan insanlarla ilişkileri neticesinde ilk baştaki sosyal anlamını kaybettiğini, sadece isim olarak kaldığını şöyle izah etmektedir: “1822’deki Çarlık Rusya’nın hazırladığı yönetmelik ve kanunlara göre ve Küçük Cüz’deki siyasi değişimler neticesinde Çarlık hükümete hizmete giren ve bu hükümetten belli unvanlar alan Sultan-Praviteller ve Ağa Sultanlar dışındaki tüm Cengiz soyundan olanlar kendi imtiyazlarını kaybettiler”. 165 Bununla birlikte yazar, XIX. yüzyılın ilk yarısında “kara süyek”ten kız alıp, kız veren “töre”lerin “karaman” olarak adlandırıldığını, ayrıca Kazak toplumunda handan daha etkili olan “beyler” kurumu temsilcile- rinin yavaş yavaş önemlerini kaybetmeye başladığını şu sözlerle ispat etmektedir: “… Davalara bakan “beyler”in kazançları azaldı, bazen hiç olmuyordu; bazıları eskisi gibi adalet dağıtan hâkimler olarak kendi konumunu korudu, bazıları da yukarıda olan kötülüklerden yolunu kaybettiler; böylece bir zaman adaletin simgesi olan bu kurumlarda rüşvet yaygın hale gelmeye başladı…” 166 Bekmakhanov’un gerçekte Kazak toplumundaki “aksüyek”, “kara süyek”, “töre”, “karaşı” gibi kavramlar ve “sultan”, “bey”, “batur”, bay”, “tölengit” gibi tabakaların bilimsel olarak araştıran ilk insan olduğunu hatırlatmamız lazım. Çarlık Rusya’nın Kazakistan’daki sömürge siyasetinin neticeleri milli devletimizin yukarıda bahsettiğimiz tüm tabakalarında iz bırakmıştır. Jeopolitik durum, sınırların yeniden yapılandırılması, milli devlet gelenekleri ve değerlerindeki değişiklikler, türlü alandaki reformların neticeleri, askeri çatışmalar hepsi ayrı ayrı araştırılmayı gerektiren konulardır. Yine de Bekmakhanov, Kenesarı Han isyanının asıl maksadının Kazak devletini muhafaza etmek ve güçlendirmek olduğuna dikkat çekmektedir. Daha da ayrıntılı anlatırsak: 165 V. A., Zatonskiy, Effektivnaya Gosudarstvennost, red. A. V. Mal’ko, M, Yurist, s. 74. 166 Zatonskiy, s. 122. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|