Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 95 TsGA RK, f. 374, op. 1, d. 25, ll. 15-16. TsGA RK, f. 4, op. 1, d. 1996, ll. 3-6. TsGA RK, f. 4, op. 1, d. 2622, 1845g., l. 1059. TsGA RK, f. 4, op. 1, d. 4957, l. 11. Viatkin, Mikhail, Batyr Srym, Almaty: Sanat, 1998 [1947]. Zenkovsky, Serge A., “Ideological Deviation in Soviet Central Asia”, The Slavonic and East European Review 32, No. 79 (June 1954), 424-437. KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 97 ERMUKHAN BEKMAKHANOV VE KAZAK DEVLETİ MESELESİ Prof. Dr. Orazbayeva Altayı İranbekkızı * Saygıdeğer kardeşler, bilim adamları! Sadece 51 yıl yaşamış ama bu kısa ömrüne çok şeyler sığdırmıştır. Kazak halkının ilk doktoralı bilim adamı, profesör, İlimler Akademisinin muhabir üyesi olmuş, Kazakistan’da ilk tarih bölümü kurmuştur. Döne- min ideolojik baskılarına, siyasi rejim tarafından organize edilen baskı ve aşağılamalara, zorbalığa rağmen doğru bildiği görüşlerini savunan, halkının çıkarlarını düşünen, Kazak halkının önemli şahsiyetlerinden biri olan E. Bekmakhanov’un doğumunun 2015’te 100. senesi dolmaktadır. Onun bilim adamı olarak ardında bıraktığı önemli mirası olan bilim- sel araştırmalarının bugün sadece Kazakistan’da değil, aynı zamanda kardeş Türkiye Cumhuriyeti’nde de böylesi büyük bilimsel etkinlikte ele alınması kardeşlik, sosyal ve kültürel bağlarımızı güçlendireceği aşikârdır. Bundan dolayı bu etkinliğin organize edilmesi için emek veren arkadaşlara teşekkür ederim. Kendim Bekmakhanov’un eserlerinin araştırılması konusunda uzman olmasam da tarihimizi araştıran her bilim adamının onun adını iyi bildiğine dikkat çekmek istiyorum. Çünkü E. Bekmakhanov’un hayat tecrübesi, milli tarihimiz ve tarih biliminin zor dönemini içinde bulun- duran bir özgeçmiş gibidir. Öncelikle konferansımızın konusu olan bu bilim adamının hayatı hakkında dinleyicilere kısaca bilgi vermek gerekir diye düşünüyorum. Bekmakhanov, 15 Şubat 1915’te Kazak halkının ünlü bilim adamları ve düşünürleri dünyaya gelen, halk arasında kutsal topraklarının biri olarak bilinen Pavlodar ilinin Bayanavul bölgesinde Jasıbay gölünün kıyısındaki Töre köyünde dünyaya gelmiştir. Eskide çok konuşulmuyorsa da şimdi biliniyor, Bekmakhanov, Abılay Han’ın yedinci göbekten torunudur. 160 Babası Bekmakhan altı yaşına gelmeden vefat eden Ermukhan, üç oğluyla dul kalan annesi Bapip’e destek olmuş, birçok zorluğa göğüs germiştir. 11 yaşında Bayanavul ilkokulunu tamamlayıp, annesinin karşı çıkmasına rağmen Semey’deki İşçiler Fakültesine kayıt oldu. “Bu yıllarda Kazakistan’da zorla kolektif işletmeler kurulmasından dolayı açlık başlamıştı. Ermukhan’ın annesi ve küçük kız kardeşi bu açlıkta ölüyorlar. Bu durum Ermukhan’ı çok üzmüştü. Üstelik annesi ve kız kardeşinin nereye gömüldüğü, hatta gömülüp gömülmediği de ∗ L. N. Gumilev Avrasya Devlet Üniversitesi 160 e-history.kz/kz/publications/view/959. SOVYET TARİH YAZIMI VE 98 meçhuldü” - diyor Medev Sarseke Bekmakhanov’un biyografisini ka- leme aldığı kitabında. 161 E. Bekmakhanov, 1933’te Eğitim Bakanlığının bursuyla Tambov Pe- dagoji Enstitüsünde yeni açılan tarih bölümüne girmişti, ancak 1936’da bölümün kapanmasıyla Voronej Pedagoji Enstitüsüne geçiş yaptı ve bu okuldan 1937’de mezun oldu. Aynı yıl Kazakistan’a geri döndü ve ilk önce Almatı şehrindeki No.28 M. Mametova ortaokulunda tarih öğret- meni olarak çalıştı. Sonra Kazakistan Eğitim Bakanlığına bağlı Araştırma enstitüsünde çalıştı, çok geçmeden enstitü müdürü olarak terfi edildi. 1946-1947 yılları arasında Kazak SSR İlimler Akademisinde yeni kurulan Tarih, Arkeoloji ve Etnografi Enstitüsü müdürünün yardımcısı, 1947’den itibaren hayatının sonuna kadar, yani 6 Mayıs 1966’a kadar Kazak Devlet Üniversitesinde kendisinin kurduğu tarih bölümünün başkanı olarak görev yaptı. Genel olarak araştırmacılar Bekmakhanov’nun tarihçi, bilim adamı olarak oluşmasını üç döneme ayırmaktadırlar. Birinci dönem, yani 1942-1947 yılları arasında doktora tezini savun- muştu (1943) ve sonraları XIX. Yüzyılın 20-40’lı Yıllarında Kazakistan adıyla kitap olarak yayınlanacak önemli çalışmasını Moskova’da doçentlik tezi olarak savunmuştu ve profesör unvanını almıştı. 1948-1958 yıllar kovuşturulduğu, suçlandığı, sürgüne gönderildiği dönemdir. Son dönem 1958-1966 yıllar ise tekrar işe alındığı, unvanlarının geri verildiği, 1964’te Kazak SSR İlimler Akademisine muhabir üye olarak seçildiği, önemli eserler ve ders kitapları yazdığı, öğrenciler yetiştirdiği ve hastalığa yakalanıp, vefat ettiği dönemdir. 162 Sözünü ettiğimiz bilim adamı hakkında elimize ulaşan onun çağdaşları ve öğrencilerinin anıları ve yazıları Bekmakhanov’nun çocukluğundan bilim ve sanata meraklı, dostluk ve kardeşliğe önem veren, ailesi ve vatanına derin sevgiler besleyen, hayat prensipleri ve milli değerlerini muhafaza eden insan olduğunu ispat etmektedir. Şimdi tebliğimizin konusuna gelirsek, Bekmakhanov’nun 100. doğum yıldönümü, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in önerisiyle ulusal düzeyde kutlanmakta olan Kazak Hanlığının 550.Yıl etkinlikleriyle aynı tarihlere denk gelmiştir. Bekmakhanov’un eserlerinin konusu olan Kenesarı Kasımoğlu Han isyanı ve 1465 yıllarında Kazak Hanlığının bağımsız devlet olarak tarih sahnesine çıkma süreci Kazak halkının devlet kurma meselesiyle birleşmektedir. Sözümüze delil olarak 161 Medev Sarseke, Ermukhan Bekmakhanov, Almatı, 2010. 162 A.S., Takenov, “Ermukhan Bekmakhanoviç Bekmakhanov”, V. Knige Korjihina. T. P., Senin. A. S., İstorya Rossiyskoy Gosudarstvennosti, M, 1995, s. 388. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|