Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi
Yüklə 3,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
mənilər daha çox müsəlmanların mülkədar torpaqlarında məs kunlaşdırılmışlar. Yayda hələ buna yol vermək olardı. Torpaq sahibləri, müsəlmanlar əsas etibarilə köç yerlərində idilər və başqa dinə mənsub olan gəlmələrlə təmasda az olurdular». Eyni zamanda, Qriboyedov gəlmə ermənilərlə yerli müsəl manlar arasında gələcəkdə mümkün ola biləcək münaqişə lər barədə xəbərdarlıq edirdi (kameral siyahıyaalma statisti kasından göründüyü kimi, müsəlmanlar əsas etibarilə türklər, yəni azərbaycanlılar idi): «Biz onunla (knyaz Arqutinski ilə), həmçinin müsəlmanları müvəqqəti çətinliklərlə barışdırmaq, ermənilərin ilk dəfə buraxıldığı torpaqları həmişəlik ələ keçir mələri barədə qorxularının kökünü kəsmək üçün onlara təsir göstərmək barədə çox düşünürdük»47! Ermənilərin Qarabağa, İrəvana və Naxçıvana köçürülmə si rus yazıçısı və tarixçisi S.N.Qlinka tərəfindən 1831-ci ildə Moskvada çap olunmuş «Azərbaycan ermənilərinin Rusiya hüdudlarına köçürülməsinin təsviri» kitabında müfəssəl şərh olunmuşdur. 1828-ci il fevralın 26-dan iyunun 11-dək, yəni üç ay yarım ərzində buraya İrandan 8.249 erməni ailəsi və ya ən azı 40 min erməni köçürülmüşdür48. Növbəti bir neçə ildə bu üç keçmiş xanlığa Osmanlı imperiyasından daha 90 min erməni köçürülmüşdür49. 1991-ci ildə daha bir rus müəllifi N.Şavrov yazırdı: «Ha zırda Zaqafqaziyada yaşayan 1 milyon 300 min ermənidən bir milyondan çoxu yerli əhali deyildir, bizim tərəfimizdən köçürülənlərdir». «Onlar əsasən ermənilərin sayının çox cüzi olduğu Yelizavetpol və İrəvan quberniyalarının münbit torpaq larında yerləşdirilirdi. Bu ermənilər Yelizavetpol quberniya sının dağlıq hissəsində (Dağlıq Qarabağ) və Göycə gölünün sahillərində məskunlaşdırılmışdılar»50. Ermənilərin Qarabağa, İrəvana və Naxçıvana köçürülməsi faktı hətta incəsənət ustalarının işlərində, məsələn, tanınmış rus rəssamı V.İ.Maşkovun 1828-ci ildə çəkilmiş və ermənilərin 48
İrandan Araz çayının şimal sahilinə kütləvi köçürülməsi möv zusunu parlaq şəkildə əks edən tablosunda yer almışdır. Beləliklə, Gorusda beş faizi güclə adlayan «köçəri» türk- müsəlman əhalisi və Qarabağın «yekcins» «yerli» erməni əha- isi haqqında danışarkən Serj Sarkisyan ermənilərlə türklərin yerini dəyişmiş və «köçəri» sözünün ünvanını səhv salmışdır. Statistik məlumatlar və həmin hadisələrin şahidi olmuş müəl liflərin (onların «Azərbaycan təşviqatına» xidmət etməsindən çətin ki, şübhələnmək olar) təsvirləri Tiirkmənçay müqavilə sinə qədər türk əhalisinin sayının erməni əhalisinin sayından qat-qat çox olmasına və erməni əhalisinin sayının Qarabağ və bugünkü Ermənistanın (İrəvan xanlığı) Rusiyaya birləşdiril məsindən sonra onların bu torpaqlara köçürülməsi nəticə sində kəskin surətdə artmasına dəlalət edir. Erməni tarixçi lərinin özləri də bunu təsdiq edirlər. Onlardan heç biri «türk köçəriləri»nin «qədim erməni» torpaqlarına köçürülməsi və bu vilayətlərin «yekcins erməni» əhalisi barədə yazmır. Onlar müfəssəl və dəqiq surətdə əks hadisələri qeyd edirlər. Ermənistanın bugünkü rəhbərləri Qarabağda çətin ki, «türk- müsəlman köçəriləri»nin buraya gəlməsinin ildönümü ilə əla qədar ucaldılmış abidə taparlar. Əvəzində 1978-ci ildə Ağ dərə rayonunun Marquşevan kəndində ermənilərin Qarabağa köçmələrinin 150 illiyi ilə əlaqədar abidə açılmışdı. Münaqişə başlayandan sonra abidənin başına nə gəldiyi və Sarkisyanın həmyerlilərinin onu nə səbəbdən tez-tələsik dağıtdıqlarını Er mənistan prezidenti diaspordan olan jurnalistlərinə gələn dəfə danışar. Üstəlik başa salar ki, niyə 1805-ci ildə Qarabağın Rusiyanın tərkibinə daxil olması haqqında müqavilə (Kürəkçay müqaviləsi)51 hansısa bir erməni knyazı tərəfindən imzalanma mış, türk (Azərbaycan) xanı İbrahimxəliI və Rusiya imperato runun nümayəndəsi general Sisianov arasında bağlanmışdır. Yəqin ona görə ki, İbrahimxəl il xan «orada təzə peyda olmuş» «beşfaizlik köçəri əhalini» təmsil edirmiş. 49
Rusiya statistikasının məlumatına görə, təxminən həmin vaxt (1810-cu ildə) Qarabağ əhalisi 9.500 türk və 2.500 er məni ailəsindən ibarət idi52. Təəccüblü deyil ki, müqavilənin mətnində «Ermənistan» və ya «ermənilər» sözləri yoxdur və ola da bilməzdi. Buna baxmayaraq, uzun illər sonra Ermənis tanda «Qarabağ ermənilərinin könüllü olaraq» Rusiyanın tər kibinə daxil olması barədə mif yaradacaqlar. Akademik S.P.Ağayan Azərbaycan maarifçisi A.A.Bakıxano va həsr etdiyi əsərində XVIII əsr Şimali Azərbaycan xanlıqla rının xəritəsini dərc etmişdir53. Ancaq erməni akademiki xəri təyə Azərbaycanın bir xanlığının ərazisini daxil etməmişdir, məhz İrəvan xanlığının. Bununla bərabər, xəritədə yer almış qeydlərdə Ağayan vur- ğulayır ki, bu xəritəni o, P.İ.Kovalevskinin «Rusiyanın Qafqazı fəth etməsi»54 kitabından olduğu kimi götürmüşdür. Ağayan yalan deyir, çünki Kovalevskinin əsərində dərc olunmuş xəri tədə bütün xanlıqların, o cümlədən İrəvan xanlığının ərazisi göstərilmişdir. Bu fakt ustalaşmış erməni saxtakarlığının əyani nümunəsidir! 1828-ci il martın 21-də, Azərbaycan türklərinin qeyd etdik ləri Novruz bayramı günündə imperator I Nikolay öz fərmanı ilə əsrlər boyu mövcud olmuş İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarını ləğv etdi və bu ərazilərdə İrandan və Türkiyədən köçürülmüş ermənilər üçün qondarma «Erməni vilayəti» yaratdı55. Bununla da köçürülmüş ermənilər üçün Azərbaycan torpaqları olan İrə van və Naxçıvan xanlıqlarında yeni vətən yaratmaq yolunda ilk addım atıldı. Cənab Serj Sarkisyanın və onun ideya-siyasi silahdaşlarının yadına salmaq pis olmazdı ki, 1918-ci il mayın 28-də ermə nilər müstəqil dövlətin qurulmasını siyasi mərkəzləri olmadan bəyan etmişdilər. 1918-ci il mayın 29-da yeni elan edilmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) böyük dövlətlərin təz yiqi altında qədim Azərbaycan şəhəri İrəvanı və ona bitişik təxminən 9,5 min kvadratkilometr ərazini ermənilərə güzəştə 50 «
Yüklə 3,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|