Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi

«Əziz  həmvətənlərim,  xanımlar  və  cənablar!

Bildiyiniz  kimi,  uzun  illə r  Azərbaycan  Kommunist  Partiya­

sı  M ərkəzi  Komitəsinin  birinci  katibi,  55/?/  Nazirlər  Soveti 

sədrinin  birinci  müavini  vəzifələrində  işləmiş,  Sov.  İKP  MK 

Siyasi  Bürosunun  üzvü  olmuşam.  Ceniş  infarkt  keçirmişəm. 

Xəstəliyimlə  əlaqədar  iki  ildən  artıqdır  ki,  pensiyadayam. 

Azərbaycanı  tərk  etdiyim  1982-ci  ilin  dekabrından  keçən 

müddətdə  bu  gün  ilk  dəfədir  ki,  Azərbaycan  SSR-in  Moskva­

dakı  daimi  nümayəndəliyinin  astanasına  qədəm  qoyuram. 

Mən  baş  vermiş  hadisələr  haqqında  dünən  xəbər  tutmuşam 

və  təbiidir  ki,  bu  hadisəyə  laqeyd  qala  bilməzdim.  Buraya 

ən  əvvəl  ona  görə  gəlmişəm  ki,  Azərbaycanın  Moskvada 

kiçik  parçası  olan  daimi  nümayəndəliyində  böyük  itkilərə 

səbəb  olmuş  faciə  ilə  bağlı  bütün  Azərbaycan  xalqına  baş­

sağlığı  verim.  İkinci  tərəfdən  bu  məsələyə  öz  münasibə­

timi  bildirm ək  istəyirəm.  Azərbaycanın  Moskvadakı  daimi 

nümayəndəsi  Söhrab  İbrahimovdan  xahiş  edirəm  ki,  mənim 

sözlərimi,  kədərimi,  başsağlığımı  Azərbaycan  xalqına  çat­

dırsın.  Hazırda  başqa  imkanım  olmadığı  üçün  təəssüf  hissi 

keçirirəm.

Azərbaycanda  baş  vermiş  hadisələrə  gəlincə,  mən  onları 

hüquqa,  demokratiyaya  yabançı,  humanizmə  və  ölkəmizdə 

elan  olunmuş  hüquqi  dövlət  quruculuğu  prinsiplərinə  zidd 

hesab  edirəm.  Azərbaycanda  yaranmış  mürəkkəb  vəziyyə­

tin  bir  sıra  səbəbləri  vardır.  Vaxtımızın  məhdudluğundan 

bu  məsələlərin  üzərində  ətraflı  dayanmaq  istəmirəm.  Artıq 

iki  ildir  ki,  Azərbaycan  və  Ermənistan  arasında  m illətlər- 

arası  münaqişə  gedir.  Həmin  münaqişəni  Dağlıq  Qarabağ 

və  onun  ətrafında  baş  verən  hadisələr  törətmişdir.  Azər­

baycan  və  Ermənistan,  eləcə  də  ölkənin  ali  siyasi  partiya 

rəhbərlərinə  bu  məsələni  tənzimləmək,  daxili  müharibəyə, 

millətlərarası  münaqişəyə  son  qoymaq  və  m illi  mənsubiy­

yətindən  asılı  olmayaraq  hər  bir  adamın  ümumi  federativ

279

---

ittifaq  olan  SSRİ-də  azad  yaşamasına  şərait  yaratmaq  üçün 

iki  illik   müddət  kifayət  idi.  Hesab  edirəm  ki,  ötən  iki  ildə 

bu  istiqamətdə  lazımi  səviyyədə  iş  aparılmamışdır.  Dağlıq 

Qarabağ  hadisələrinin  ilkin  mərhələsində  ölkənin  ali  par­

tiya  siyasi  rəhbərliyi  tərəfindən  vaxtında  zəruri  tədbirlər 

görülsə  idi,  gərginlik  indiki  həddə  çatmaz,  tərəflər  itkilərə 

məruz  qalmaz,  başlıcası  isə,  1990-cı  il  yanvarın  19-dan  20- 

nə  keçən  gecə  çoxlu  insan  qırğını  ilə  nəticələnən  hərbi 

müdaxilə  üçün  də  zəmin  yaranmazdı.

Bunlar  üçün  ilk  növbədə  Azərbaycan  Kommunist  Par­

tiyası  M ərkəzi  Komitəsinin  artıq  sabiq  birinci  katibi  Və- 

zirov  müqəssirdir.  Bu  yüksək  vəzifədə  olduğu  müddətdə 

o,  Azərbaycandakı  vəziyyəti  sabitləşdirmək  üçün  heç  nə 

etməmişdir.  Əksinə,  özünün  səhv  addımları,  yaramaz  iş 

üslubu,  yanlış  siyasi  manevrləri  ilə  xalqla  öz  arasında  uçu­

rum  yaratmışdır.  Xalq  isə  hiddətlənmişdir.  Elə  buna  görə  də 

Bakıda  və  Azərbaycanın  digər  şəhər  və  rayonlarında  aylarla 

davam  edən  mitinqlərdə  dəfələrlə  Azərbaycanın  partiya 

rəhbərlərinin  istefası  tələbi  irə li  sürülmüşdür.  S öhbətəslin­

də,  Vəzirovun  istefasından  gedirdi.  Bəs  bu  məsələ  indiyə 

kim i  niyə  həll  olunmamışdır?

Yalnız  dünən  Bakı  şəhərinə  ordu  yeridildikdən,  qırğın 

və  dağıntılar  baş  verdikdən  sonra  Vəzirov  Azərbaycandan, 

əslində,  qaçmışdır.  Bu,  böyük  səhvdir.  Ən  böyük  səhv  isə, 

sözsüz  ki,  qeyri-ciddi,  bu  yüksək  vəzifəyə  əsla  yaramayan 

adamın  bir  vaxt  Azərbaycan  Kommunist  Partiyası  Mərkəzi 

Komitəsinə  birinci  katib  təyin  edilməsi  idi.

Ancaq  iş  təkcə  bununla  bitmir.  İndi  yanvarın  19-dan 

20-nə  keçən  gecə  baş  vermiş  və  bu  gün  də  davam  edən 

faciənin  üstündə  dayanmaq  istəyirəm.  Hesab  edirəm  ki, 

Azərbaycandakı  vəziyyəti  öz  axarına  salmaq,  siyasi  həyat- 

'  dakı  qeyri-sabitliyi  nizamlamaq  üçün  kifayət  qədər  imkan 

olmuşdur.  Təəssüf  ki,  Azərbaycan  rəhbərliyi,  həmçinin  öl-

280

---

kənin  ali  siyasi  rəhbərliyi  bu  imkanlardan  istifadə  edə  bil­

məmişdir.  Sərhədlərə  edilən  təcavüzü  vaxtında  aradan  qal­

dırmaq  mümkün  idi.  Axı  üç  ay  əvvəl  sərhəd zolağı  ilə  bağlı 

camaat  öz  tələblərini  irəli  sürmüşdü.  Fəqət  heç  kəs  onlarla 

görüşmək,  izahat  işi  aparmaq  və  lazımi  ölçü  götürmək  is­

təməmişdir.  Təkrar  edirəm:  camaatı  sakitləşdirmək  üçün  də 

imkanlar  tükənməmişdi.  İki-üç  ay  əvvəl  Azərbaycan  partiya 

rəhbərliyinin  möhkəmləndirilməsi  məsələsi  həll  edilsə  idi, 

vəziyyət  gərginləşməz,  ordu  yeridilməsinə  zərurət  yaran­

mazdı.  Bütün  vəziyyətlərdə,  hesab  edirəm  ki,  məsələni 

siyasi  cəhətdən  tənzimləmək,  xalqla  mükaliməyə  girmək 

üçün  əlverişli  imkanlar  olmuşdur.  Lakin  onlardan  səmərəli 

istifadə  edilməmişdir.  Nəhayət;  19-dan  20-nə  keçən  gecə 

Sovet  ordusunun,  SSRİ  DİN-in  böyük  kontingenti  Bakı  şə­

hərinə  yeridilmişdir.  Nəticəsi  isə  göz  qabağındadır.  Bunun 

törətdiyi  faciələr  hamımıza  məlumdur.  Belə  qərar  qəbul 

etmiş  adamların  hərəkətini  siyasi  qəbahət  sayıram.  Bəli,  ko­

bud  siyasi  səhv  buraxılmışdır.  Onlar;  sadəcə  olaraq,  respub­

likadakı  əsl  vəziyyəti  qiymətləndirə  bilməmiş,  Azərbaycan 

xalqının  psixologiyasını  anlamamış,  əhalinin  müxtəlif  təbə­

qələri  ilə  əlaqələri  zəiflətmişlər.  Onlar;  görünür;  bu  işlərin 

belə  ağır  faciəyə  çevriləcəyini  əvvəlcədən  düşünməmişlər.

Bütün  bunlar  qabaqcadan  nəzərə  alınmalı  və  vaxtında 

vacib,  zəruri  tədbirlər  qəbul  edilməli  idi.  Ordu  yeridilmiş, 

günahsız  adamlar  həlak  olmuşlar.  Yeri  gəlmişkən  deyim 

ki,  ölənlər  arasında  hərbi  qulluqçuların  olması  haqqında 

da  məlumatlar  daxil  olur.  Sual  olunur:  ölkənin  ali  dövlət, 

partiya  rəhbərliyinin  səhv  qərarı  ucundan,  olmayan  qiyamı 

yatırtmaq  adı  ilə  Azərbaycana  göndərilmiş  rus  gənclərinin 

günahı  nədir?  Azərbaycana  kənardan  böyük  ordu  kontingen­

ti  yeridilmişdir.  Respublikada  neçə  ordu  birləşməsinin  oldu­

ğu  mənə  yaxşı  bəllidir.  Azərbaycanda  kifayət  qədər  -   4-cü 

ordu,  Xəzər  Hərbi  Dəniz  Donanması,  desant  qoşunlarının

281

---