Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
34 Dövl ətin öz xərclərini ödəmək və iqtisadi sosial həyata müdaxi- l əsini təmin etmək məqsədilə hüquqi və fiziki şəxslərdən qanunveri- cilik əsasında topladıgı məcburi vəsaitlər vergilər adlanır. Vergil ər və gömrük ödəmələrinin hüquqi əsasını Azərbaycan Respublikas ı Gömrük Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş müddəalar, habel ə Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunları təşkil edir. Az ərbaycan Respublikası gömrük ərazisinə gətirilən və bu ərazidən apar ılan mallara əlavə dəyər vergisinin tətbiqi Gömrük Məcəlləsi və Az ərbaycan Respublikasının «Vergi Məcəlləsi»nə uygun həyata keçirilir. Gömrük qanunvericiliyin ə uygun olaraq, idxal-ixrac əməliy- yatlar ında ƏDV və aksiz vergiləri tutulur. ƏDV dolayı vergi olub, əhalinin xərclərindən tutulur. Çünki bu vergi istehsalda alq ı-satqı prosesində yaranır. 1 yanvar 2001-ci il- d ən qüvvəyə minən «Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi»nə gör ə ƏDV 18% qəbul olunmuşdur. ƏDV-nin faiz dərəcəsi və hesab- lanmas ı, vergitutma obyektləri müxtəlif ölkələrdə fərdi xarakter da- şıyır. Azərbaycan Respublikasında da əlavə dəyər vergisi haqqında qanun v ə təlimatlar qəbul olunmuşdur. 1992-ci ilə qədər ƏDV-nin d ərəcəsi 28% olmuşdursa, 2014-ci ildən 18%-ə endirilmişdir. Sonda müqais ə üçün qeyd edək ki, ƏDV-nin dərəcəsi İspaniya və Fransada 12%, Almaniyada 14%, İngiltərədə 15%, Portuqaliyada 16% və s.- dir. İdxal olunan mallara ƏDV-nin tətbiqi iki funksiyanı yerinə yetirir: 1) xarici iqtisadi f əaliyyətin tənzimlənməsi, da ha dogrusu daxili bazarda yerli v ə idxal mallannın arasındakı rəqabətin tənzimlənməsi; 2) dövl ət büdcəsinin gəlir hissəsini doldurmaq üçün fiskal funksiyan ın. ƏDV-nin müəyyənləşdirərkən advalor dəyərdən istifadə olunur. ƏDV müqavilədə göstərilən valyuta əsasında hesablanır, da- ha dogrusu malirtgömrük d əyəri hesablanan valyuta əsas götürülür. ƏDV hesablanarkən üç əsas dəyər elementinin cəmi əsas kimi götürülür: - mal ın gömrük dəyəri; 35 - gömrük rüsumu (advalor, spesifik v ə kombinəedilmiş tarifl ərlə hesablanmış); - aksiz k əmiyyəti. Az ərbaycan Respublikasında 1995-ci ildən başlayaraq xarici ticar ət mallarından əlavə dəyər vergisi tutulur. İdxal malları istehsal olundugu ölk ənin ərazisində əlavə dəyər vergisinə cəlb olunmadıgı üçü n, istehlak çı ölkələrdə həmin mallardan əlavə dəyər vergisi tutu- lur. Lakin Müst əqil Dövlətlər Birliyi ölkələri ilə xüsusi gömrük sis- temi f əaliyyət göstərdiyindən, bu ölkələrdən Azərbaycan Respublika- s ının ərazisinə gətirilən malların əlavə dəyər vergisinə cəlb olunması Az ərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə tənzimlənir. MDB ölk ələrinə ixrac olunan mallardan ƏDV tutulur. Aksizl ər. Dolayı vergilərdən biri də aksizlərdir. Aksizlər isteh- lak mallar ına və xidmətlərinə qoyuldugu üçün, bilavasitə alıcılar tərə- find ən ödənilir. Aksizlərin faizi, Azərbaycan Respublikasının «Vergi M əcəlləsi»nə görə Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti t ərəfindən müəyyən olunur. Hal-hazırda aksiz faizləri 10%-dən (qiym ətli metal və gümüş məmulatı) 90 %-dək (içməli spirt) dəyişir. Qeyd etm ək lazımdır ki, ixrac məhsullarına qoyulan ƏDV və aksizl əri Azərbaycan Respublikası vergi orqanları, idxal olunan mallar üçün mü əyyən edilmiş ƏDV-ni və aksizləri isə Azərbaycan Respublikas ının gömrük orqanları toplayır. Aksizl ər advalor tariflərinə görə hesablandıqda malın gömrük d əyəri, gömrük rüsumu və gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün gömrük y ığımlarının miqdarı vergiqoymanın bazası kimi götürülür. Mal qismind ə ölkənin gömrük sərhədindən keçirilən malların və n əqliyyat vasitələrinin, habelə müşayət olunmayan baqajda, bey- n əlxalq poçt göndərişlərində keçirilən, kommersiya məqsədləri üçün n əzərdə tutulmayan malların və yüklərin, həmçinin nəqliyyat vasi- t ələrinin gömrük rəsmiləşdirilməsinə görə qanunvericiliklə müəyyən olunmu ş miqdarda gömrük yığımları alınır. Gömrük r əsmiləşdirilməsinə görə gömrük yıgımlan, gömrük sisteminin xidm əti xərcləri kimi qiymətləndirilir. Bu gömrük yıgım- lar ı birbaşa büdcə vəsaiti hesab olunur. 36 Gömrük r əsmiləşdirilməsinə görə alının gömrük yıgımları, mal v ə sənədlər gömrük rəsmiləşdirilməsinə təqdim olunana qədər və ya h əmin vaxt həyata keçirilir. Bu gömrük yıgımları ödənilməsinin ö zün əməxsusluğu aşagıdakılardır: 1) gömrük y ıgımlarının ödənilməsi üçün hər bir vaxt alma və ya vaxt uzatma n əzərdə tutulmayıb; 2) gömrük r əsmiləşdirilməsinə görə alınmış gömrük yıgımları geri qaytar ılmır. Az ərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsinin 112-ci maddəsi- n ə görə gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün yığımların miqdarını qanun- vericiliy ə uygun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti, yəni Azərbaycan Respublikas ı Nazirlər Kabineti müəyyənləşdirir. Az ərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 12 aprel tarixli 80 sayl ı qərarı ilə gömrük rəsmiləşdirilməsinə görə aşağı- dak ı gömrük yığımlarının miqdarı müəyyən edilmişdir: 1) mal qismind ə ölkənin gömrük sərhədindən keçirilən kom- mersiya m əqsədləri üçün nəzərdə tutulmayan malların və yüklərin (d əyəri 100 ABŞ dollarından az olduqda 10 ABŞ dollarından az ol- mayaraq), n əqliyyat vasitələrinin, həmçinin Azərbaycan Respublikası Milli Bank ı tərəfindən Azərbaycan Respublikasının gömrük ərazisin- d ən kənarda sifariş verilməklə gətirilən milli valyutanın gömrük rəs- mil əşdirilməsinə görə gömrük dəyərinin, xarici valyuta sərvətlərinin is ə nominal dəyərinin 0,15% miqdarında, Azərbaycan Respublikası Milli Bank ı tərəfindən müəyyən edilən məzənnəyə görə manatla göm- rük y ığımları alınır. 2) Az ərbaycan Respublikasının gömrük sərhəddindən qrant haqq ında müqaviləyə əsasən qrant kimi alınan maddi yardım, hu- manitar v ə texniki yardım məqsədi ilə, habelə Azərbaycan Respubli- kas ının ərazisində yerləşən diplomatik nümayəndələrinin rəsmi və n əqliyyat vasitələri, elektrik enerjisinin qarşılıqlı ötürülməsi üzrə gömrük r əsmiləşdirilməsinə görə gömrük yıgımları alınır. 3) Gömrük Yük b əyannaməsinin hər bir əlavə vərəqi üçün sövd ələşmə xarakterindən asılı olmayaraq 5 ABŞ dolları məbləgində m əzənnəyə görə manatla ödənc alınır. Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|