Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
28 lara gömrük vergi qoymas ının daha yüksək səviyyəsini tətbiq etm əklə əldə edilir. Buna yax ın keçmişdən misal: 80-ci illərin sonunda Amerika- Yaponiya münasib ətlərini nümayiş etdirir. Yaponiyanın Amerika mallar ının idxal şəraitini yaxşılaşdırmaqda etirazına cavab olaraq AB Ş hökuməti Yaponiya mallarının çoxuna, ilk növbədə, məişət radioelektronikas ına və inteqral sxemlərə idxal rüsumlarını təqri- b ən 100% artırdı. Nəticədə ticarət danışıqları aparıldı və danışıq- lar prosesind ə Amerika mallarını Yaponiyaya idxal şəraitini yax- şılaşdırmaq barədə razılaşmaya nail olundu. Buradan belə nə- tic əyə gəlmək olar ki, gömrük-tarif məsələləri gömrük siyasətində ən əsas və aparıcı rol oynayır. Proteksionist siyas ətdən fərqli olaraq, sərbəst ticarət siyasəti gömrük rüsumlar ının daha aşağı-minimum səviyyəsini nəzərdə tutur v ə daxili bazara xarici malların daha çox cəlb edilməsinə t əhrik edir. Gömrük siyasətinin həyata keçirilməsinin əsas vasitə- l əri gömrük rüsumları, yığımları (tarif və ya iqtisadi tənzim- l ənmə), gömrük rəsmiləşdirilməsi və gömrük nəzarəti əməliyyat- lar ı, xarici ticarətin lisenziyalaşdırılması, kvotalaşdırılması (qeyri- tarif v ə ya inzibati tənzimləmə) təcrübəsi ilə bağlı olan müxtəlif gömrük m əhdudiyyətləri və rəsmiyyətləridir. M əhz bu vasitələrin əsasında gömrük siyasətinin optimallaşdı- r ılması yolları tapılmalı və bu yolda qarşıya çıxan problemlərin h əlli ilə bağlı işlər həyata keçirildikdən sonra gömrük siyasətinin inki şaf etməsi, ümumiyyətlə, gömrük xidmətinin inkişaf etdiril- m əsinə və dünya standartları miqyasında nümunə göstəriləcək yer ə çıxması mümkünlüyündən söhbət edilə bilər. Respublikamı- z ın gömrük siyasətini optimallaşdırmadan ötrü bir sıra problem- l əri həll etməkdə bütün səylərimizlə işlər görməliyik. M əqsədyönlü gömrük siyasəti idxalın strukturunu yüksək keyfiyy ətli əlaqələrin xeyrinə dəyişdirmək. Təkcə idxal edilən m əhsulun deyil, eyni zamanda yerli məhsulun qiymətinin aşağı sal ınmasına kömək etmək iqtidarındadır. Gömrük orqanlarının ən mühüm funksiyalar ı ixrac nəzarəti və əlamətlərini qiymətləndir- 29 m ə olmalıdır. Qarşıdan gələn dövrdə fiskal funksiya əvvəlki kimi gömrük xidm əti fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərindən biri olaraq qal ır. Müasir şəraitdə ölkənin dünya iqtisadiyyatında v əziyətini yaxşılaşdırmaq üçün, ilk növbədə onun əməyin sənaye bölgüsünd ən iştirakının xarakterini dəyişmək tələb olunur. Bunun üçün d ə ilk növbədə, ixrac və idxalın strukturu yenidən qurulma- s ı, təşkilatların və firmaların xarici iqtisadi fəaliyyət şəraitinin yax şılaşdırılması lazımdır. Az ərbaycanın gömrük siyasəti, ölkədəki iqtisadi və siyasi v əziyyətə təsir göstərən bütün amillər nəzərə alınmaqla qurulmalı- d ır. Bu gün ixracın inzibati tənzimetmə vasitələrinin demək olar ki, ham ısı ləğv edilmişdir. Xarici ticarətdə əsas rol gömrük rüsum- lar ına keçir. Lakin ixrac kvotalarının və rüsumlarının ləğvi o de- m ək deyildir ki, gömrük orqanları ixrac sövdələşmələrinə fikir ver- m əməlidir. Ölkədən kapital axınını qarşısını yalnız iqtisadi metod- larla almaq olmaz. Keçid iqtisadiyyatl ı ölkə üçün birincidərəcəli əhəmiyət kəsb edən bu funksiya dövlətin möhkəmlənməsi və milli t əsərrüfatın dirçəlməsi dərəcəsindən asılı olaraq tədricən arxa plana keç əcək. Öz yerini ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin təminatı funksiyas ına verəcək. İqtisadi təhlükəsizlik mahiyyəti meyarlar və göst əricilər sistemində reallaşır. İqtisadi təhlükəsizliyin meyarları – iqtisadi təhlükəsizliyin mahiyy ətini əks etdirən mühüm proseslər nöqteyi-nəzərindən iq- tisadiyyat ın vəziyyətinin qiymətləndirilməsidir. İqtisadi təhlükəsizliyin göstəricisi – indikator sistemində a şağıdakılara ayırmaq vacibdir: həyat səviyyəsi və keyfiyyəti, iqtisadi art ım, büdcə defiziti, dövlət borcu, qızıl-valyuta ehtiyat- lar ı, gizli iqtisadiyyatın fəaliyyəti. Qeyd etm ək lazımdır ki, təhlükəsizliyin ən yüksək səviyyə- sin ə o zaman nail olunur ki, bütün göstəricilər özünün ilkin əhə- miyy ətləri çərçivəsində olsun. Azərbaycanın iqtisadi təhlükəsizli- yin ə təhlükə törədən kifayət qədər çox amil mövcuddur. İxracda xamm alın üstünlük təşkil etməsi və maşınqayırma, elektrotex- nika, kimya v ə digər məhsulların bazarının itirilməsi, müxtəlif 30 ölk ələrin Azərbaycanın strateji cəhətdən mühüm xammal bazarı üz ərində nəzarət qoymaq cəhdi, istehlak mallarının bir çox çeşidlərinin idxal edilməsindən durmadan artan asılılıq, xaricdən iqtisadi v ə siyasi təzyiq alacağı hallarda iqtisadiyyatın güclərinın z əifliyi, Rusiya Federasiyasının və İran İslam Respublikasının mövqel ərinin sərtləşməsinə görə idxal və ixrac yüklərinin daşınması çətinliklərini, repsublikanın ərazisinin və iqtisadiyyatın 20%-nin itirilm əsinə səbəb olan Ermənistan təcavüzkarlığının davam etm əsi, iqtisadiyyatın yenidən qurulmasında manevretmə imkanlarını məhdudlaşdıran xarici kreditlərdən ölkənin asılılığı xarici iqtisadi f əaliyyətlə bağlı cinayətkar biznes. İqtisadi islahatların ilk mərhələsindəki çətinliklər həm tarif say əsində öz işini qurmuş, həm də gömrük tənzimlənməsinin ixrac tarifl ərinin tətbiq edilməsinə səbəb olmuşdur. Xarici ticar ətin tənzimlənməsi ona yönəldilməlidir ki, iqtisadi inkişaf üçün xammal ixracının imkanlarından hər vasitəsi ilə istifadə etm əklə, eyni zamanda, tədricən yüksək emal səviyyəli məhsulun ixracı potensialı artırılsın, ixracın əmtəə strukturu rəngarəng olsun. İqtisadiyyatın strukturunun tənzimlənməsi gömrük tarifinin mühüm funksiyasıdır. Yüksək diferensial tarif rüsumlarının orta mülahiz ə edilmiş səviyyəsinin ona, ilk növbədə ehtiyacı olan sah ələrin müdafiəsini saxlamaqda azaltmaq yolu ilə təmin etmək iqtida rındadır. Bu səbəbdən də tarif siyasətinin struktur siyasətin t ərkib elementinə çevirmək gərəkdir. Sənayenin ən mühüm sah ələrinin hər birinə aid, tərkib hissəsi gömrük rüsumları dina- mikası olan fəaliyyət proqramını işləyib hazırlamaq lazımdır. Gömrük siyas ətinin optimallaşdırılmasına təsir edən ən başlıca amillərdən biri də gömrük tarifləridir. Gömrük tariflərinin norma s əviyəsi həddən artıq yüksək olmamalıdır. Onlar elə kəmiy- y ətdə olmalıdır ki, müvafiq məhsulun milli bazarının müdafiəsi üçün z əruri olsun, yəni bir qayda olaraq. İdxal olunan malın qiymə- tini yerli malın qiymət səviyyəsinə qədər qaldırmağa və ya aksizli əmtəələrdə olduğu büdcə məsələlərinin həlli üçün imkan versin. Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|