Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
74 Gömrük xidm ətinin inkişafının kompleks proqramının tərtib edilm əsinə təsir edən amilləri üç əsas qrupda aşağıdakı xarakter- l ərə görə birləşdirmək olar: Birinci qrup: ictimai-siyasi xarakterli amill ər Müst əqillik əldə ediləndən sonra ölkədə gömrük xidmətinin formalaşmağa başlaması ölkənin siyasi həyatında ağır bir dövrlə v ə Azərbaycanın torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğal edilm əsi ilə eyni vaxta düşür. Müxtəlif qruplaşmalar vəziyyətdən istifad ə edərək əsas sahələrdə öz təsirini möhkəmləndirilə bildilər. Çox vaxt bu qrupların mənafeləri bu regionda özlərinin geosiyasi planlarını təmin etməyə can atan xarici dövlətlərin maraqları ilə üst-üst ə düşürdü. Belə ki, həmin dövrdə sərhədlər açıldı, bu da mü əyyən olunmamış şəxslərin və yüklərin maneəsiz yerdəyişmə- l ərinə kömək etdi. İkinci qrup: iqtisadi-hüquqi xarakterli amillər. Keçid dövrünün ilk ill ərində birbaşa təsərrüfat əlaqələrinin qırılması, respublikalararası ödəmələr sisteminin dağılması və n əticədə satış bazarının itirilməsi ölkənin iqtisadiyyatını iflic v əziyyətinə gətirdi. Yaranmış vəziyyətdə tələbin ödənilmə xeyli d ərəcədə istehsal-texniki və istehlak təyinatlı əsas məhsulların idxalı yolu ilə mümkün idi. Vaxtı keçmiş ictimai-siyasi quruluş- dan miras qalan qanunvericlik yeni probleml ərin öhdəsindən gələ bilm ədi. Gömrük vergiqoymasında dolaşıqlıq, aydın dövlət siya- s ətinin olmaması XİF-in tənzimlənməsində gömrük orqanlarının rolunu heç ə endirmişdir. Üçüncü qurup: professional – etik xarakterli amill ər. Gömrük Komit əsi yaranan zaman müvafiq təcrübəyə və ixtisas malik gömrük işçilərinin sayı çox az (yüz nəfərə yaxın) idi, indiki sayla müqayis ə edilə bilməzdi. İlk vaxtlarda respublikanın müxt əlif təsərrüfat, qismən də bilik və ixtisas səviyyəsi aşağı olan müt əxəssislər işə götürülmüşdülər. Gömrükçülərin cərgələrinə «asan qazanc» m əqsədilə yaşayan adamlar da soxula bilmişdilər. Qanunvericilikd ə boşluq və zəif dövlət idarəetməsi gömrük daxil- olmalarının mütləq rəqəmlərində özünü göstərirdi. 75 Şübhəsiz insan amili gömrük işində başlıca olaraq qalır. H ələ vaxtilə ümummilli lider H.Əliyev gömrük işində yaranmış v əziyyəti xarakterizə edərək demişdir: «Təəssüf olsun ki, gömrük işçilərinin öz vəzifələrindən sui-istifadə etməsi halları, dövlət m ənafeyini qorumayaraq öz mənafelərinə çalışması halları da var. Bunlarla k əskin mübarizə aparmaq lazımdır. Mən hesab edirəm ki, əgər bütün gömrük məntəqələrində, gömrük orqanlarında işlərin hamısı qanuni, yüksək tələblərinə uyğun, bütün qaydaların, bütün nizamnam ələrin yüksək tələblərinə uyğun olsaydı, gömrük xidm ətindən gələn gəlir xeyli artıq olardı, eyni zamanda respubli- kamızın iqtisadiyyatına zərər vuran hallar olmazdı». Keçid dövrünün ilk ill ərində gömrük nəzarətinin texniki vasit ələrinin çatışmazlığı sərhəd gömrük postlarında lazımi nəza- r əti həyata keçirməyə imkan vermir və gömrük prosedurlarının aparılma vaxtını süni şəkildə uzadırdı. Keçid dövrünün ilk ill ərinin çətinliklərini nəzərə alaraq Az ərbaycan dövləti gömrük xidmətinin formalaşması prosesinə m ənfi təsir göstərən amillər və onun aradan qaldırılması üçün gömrük xidm ətinin inkişafında kompleks proqramın hazırlan- masn ı və həyata keçirilməsi işini öz üzərinə götürdü. Dövl ətin iqtisadi siyasətinin tələbləri baxımından Azərbay- can Dövl ət Gömrük Komitəsi tərəfindən strateji inkişaf proqramı işlənib hazırlandı. Bu proqramda keçirilmə üsulundan asılı olma- yaraq malların tam gömrük rəsmiləşdirilməsinin təmin edilməsi, gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi və rəsmiləşdirilmə vax- tının qısaldılması, müasir mütərəqqi gömrük nəzarəti texnologi- yalarının tətbiqi, gömrük ödəmələri texnologiyalarının və ödəmə- l ərin büdcəyə daxil olmasına nəzarətin təkmilləşdirilməsi. Yüklər v ə yükgöndərənlər haqqında ilkin informasiyanın alınması, göm- rük qanunveric iliyinin pozulmasının qarşısının alınması, digər hüquq-mühafiz ə orqanları ilə birgə narkotik maddələrin idxalının qarşısının alınması, respublikanın gömrük ərazisindən onların qanunsuz dövriyy əsinin tranzitinə yol verilməməsi, valyuta n əzarəti və s. məsələlər həll edildi. 76 Gömrük sisteminin infrastrukturunun yaradılması sahəsində mühüm addımlar atıldı. H əlli vacib olan təşkilati və idarəetmə problemləri arasında Az ərbaycanın gömrük sisteminin bu gün üçün və uzunmüddətli perspektivd ə keyiyyətcə yüksəlişini nəzərdə tutan şaxələnmiş, mür əkkəb gömrük infrastrukturunun yaradılması xüsusi rol oy- nayır. Bu, bir çox amillərlə bağlıdır. Bu amillərin əsasında bazar iqtisadiyyatının inkişafı durur. Şübhəsizdir ki, inkişaf etmiş bazar infrastrukturu v ə onun digər tərkib hissələri, o cümlədən xarici iq- tisadi əlaqələr və gömrük sahəsi olmadan bazar iqtisadiyyatı normal f əaliyyət göstərə bilməz. Gömrük infrastrukturunun getdikc ə artan roluna və əhəmiy- y ətinə bir sıra amillər təsir göstərir: -xarici iqtisadi f əaliyyətin tənzimlənməsi prosesində funksi- ya larının, səlahiyyətlərinin və məsuliyyətlərinin artması ilə əla- q ədar olaraq, gömrük orqanlarının fəaliyyətinin çətinləşməsi; -gömrük r əsmiləşdirilməsi və mallara gömrük nəzarəti üzrə işlərin həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artması, onların yerinə yetirilm əsinin yeni texnologiyanın və texniki vasitələrin tətbi- qind ən birbaşa asılılığının güclənməsi; - gömrük orqanlarının hüquq-mühafizə orqanı kimi yeni hüquq v ə vəzifələri, o cümlədən ölkənin iqtisadi təhlükəiszliyinin t əmin edilməsi; -gömrük t əşkilatlarının kadr heyətinin keyfiyyətcə yaxşılaş- dırılması və möhkəmləndirilməsi tələbatı, onların peşəkarlığının bilik s əviyyəsinin yüksəldilməsi, yüksək əxlaqi-etik keyfiyyət- l ərin tərbiyə etdirilməsi. Sosial sahənin geriliyinin aradan qaldırıl- ma sının vacibliyi, gömrük əməkdaşlarının sosial müdafiəsinin, normal h əyat fəaliyyətinin təmin edilməsi, gömrük işi sahəsində beyn əlxalq əməkdaşlığın genişlənməsi və dərinləşməsi prosesinin Az ərbaycanın gömrük orqanlarının infrastruktur təminatının beyn əlxalq səviyyəyə qaldırılmasını tələb etməsi və s. Qeyd etm ək lazımdır ki, gömrük infrastrukturunun təşkili və inkişafı – gömrük orqanlarının vahid sisteminin ayrılmaz atributu, Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|