Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
65 -dig ər bir problem isə yerli istehsalçıların dövlət tərəfindən d əstəklənməsi ilə bağlıdır. ÜTT bu məsələdə kənd təsərrüfatı üzrə mü əyyən qədər mülayimlik göstərsə də, ümumilikdə göstərilən bu v ə ya digər formada həyata keçirilməsi ÜTT-yə görə digər üzv ölk ələrə qarşı ayrı-seçkilikdir ki, bu da onun prinsiplərinə birbaşa ziddir; - qarşıya çıxa biləcək digər bir problem isə milli qanunveri- ciliyin ÜTT-nin norma v ə qaydalarına uyğunlaşdırılmasıdır. Bu XİF, vergi, büdcə, gömrük və s. ilə bağlı qanunvericilik aktlarına toxunacaq v ə onlarda əsaslı dəyişikliklərin edilməsini tələb edə- c əkdir. Bütün bu deyil ənlər onu göstərir ki, hər bir dövlət ÜTT-yə üzv olmaq üçün danışıqlara ciddi hazırlaşmalı və dəqiq strategiya işlənib hazırlanmalıdır. Artıq Azərbaycanın bu quruma üzvlüyü- nün müzakir əsinin birinci mərəhələsinə başlanıb. Çox güman ki, yaxın gələcəkdə bu mərhələ başa çatacaq və ikinci və əsas m ərhələyə – birbaşa danışıqlara keçiləcək. Məhz bu danışıqlar zamanı Azərbaycanın perspektiv gələcək üçün tarif siyasətinin s ərhədləri müəyyən ediləcək. Bu zaman təbii ki, ÜTT-nin üzv ölk ələri Azərbaycan bazarına daxil olmaq üçün ölkələrinə əlve- rişli şərait yaratmağa çalışacaqlar ki, bu da özünü tarif dərəcə- l ərinin aşağı səviyyədə müəyyən edilməsi və qeyri-tarif maneə- l ərinin aradan qaldırılması cəhdində göstərəcək. Azərbaycanın maraqları isə tamamilə əks strategiyanın həyata keçirilməsini t ələb edir: bazar iqtisadiyyatına keçid şəraitində daxili bazarın mümkün maksimal qorunmasını təmin etmək, iqtisadiyyatın zəif v əziyyətində olan iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrini modernləş- dirilm əsi üçün vaxt udmaq və əsasda onların rəqabət qabiliyyətini artırmaq. Yaxşı olardı ki, danışıqlara hal-hazırda fəaliyyətdə olan tarif d ərəcələrindən daha yüksək dərəcələrlə gedilsin. Bu isə özünü aşağıdakıları əldə etməyə imkan verir: Birincisi, ilkin yüks əksəviyyəli dərəcgələr sonrakı danışıq- lar üçün «ehtiyat» rolunu oynayacaqdır. Danışıqlar zamanı 66 şübhəsiz ki, Azərbaycan şərt prosesinə məruz qalacaqdır. Lakin milli istehsalçıların maraqlarına zidd olan şərtlərlə ÜTT-yə üzv ol maq olmaz. Fikrimizi aydınlaşdırmaq üçün Çinin təcrübəsinə n əzər salsaq, Çin 10 ildən artıqdır ki, ÜTT-yə üzv olmaq üçün danışıqlar aparır və eyni zamanda iqtisadi tərəqqiyə əsaslanaraq güclü ixrac ekspansiyasını həyata keçirir. Danışıqlarda elə bir siyas ət yeridilir ki, ölkə təşkilatına üzv olduğundan sonra müm- kün iqtisadiyyatını minimuma endirə biləcək kompromislər iş- l ənib hazırlansın və prinsipial məsələlər üzrə ölkənin mövqeləri qorunsun. İkincisi, Azərbaycan nə qədər iqtisadiyyatını «açıq» elan ets ə də, proteksionizm siyasəti yeritməyə məcburdur. Əlbəttə ki, bu zaman kütl əvi proteksionizmdən qaçmalı və selektiv protek- sionizm siyas əti tətbiq etmək lazımdır. Üçüncüsü, daxili bazarın qorunması üçün tarif vasitələrlə yanaşı ÜTT standartlarının yol verdiyi qeyri-tarif vasitələrindən d ə istifadə etmək olar. Bu zaman kəmiyyət məhdudiyyətlərindən, texniki standartlardan, sanitar v ə fotosanitar tədbirlərdən, həm- çinin xüsusi növ rüsumlardan (antidempinq, kompensasiya) is- tifad ə etmək olar. Az ərbaycan iqtisadiyyatı üçün digər güclü tədbir tarif dərə- c ələrinin eskolosiyasının prinsiplərinə əməl etmək olar. Tarif eskolasiyası sənayeyə münasibətdə həyata keçirilə bilən selektiv proteksionizm siyas ətinin mühüm vasitəsidir. ÜTT-y ə daxil olarkən tarif siyasətinin çox vacib vəziyyətin- d ən biri də mümkün ümumiqtisadi mənfi nəticələrin (sosial ziddiyy ətlərin kəskinləşməsi, işsizliyin artması və maliyyə-büdcə probleml ərinin yaranması) minimuma endirilməsidir. Bütün bunlar göst ərir ki, Azərbaycanın ÜTT-yə üzv olması üçün onun d əqiq iqtisadi startegiyanı hazırlamaq lazımdır. Azərbaycan ÜTT- y ə daxil olmağa tələsmədən nə qədər yaxşı hazırlaşsa, onun dün- yanın inkişaf etmiş ölkələri ilə yanaşı durmaq şansı bir o qədər çox olacaqdır. 67 ÜTT-y ə üzv olmağa hazırlıq xarici iqtisadi fəaliyyətin liberallaşdırılması şəraitində gömrük sisteminin inkişafı və daha da t əkmilləşdirilməsini tələb edir. İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi milli gömrük xidm ətlərinin inkişaf və təkmilləşdirilməsini proq- ram-m əqsədli yanaşma əsasında aparılmasının məqsədəuyğun- luğunu nümayiş etdirir. Azərbaycan Respublikasında gömrük sisteminin inkişafı və təkmilləşdirilməsi proqramının yaradılma- s ına ehtiyac var. Respublikanın mnilli xüsusiyyətləri MDB ölk ələri ilə idxal-ixrac əməliyyatlarının spesifikası, digər ölkələr- d ə xarici-iqtisadi əlaqələrin genişlənməsi gömrük sistemini mü- v əffəqiyyətə zəmanət verə biləcək prinsipi və meordlar əsasında t əkmilləşdirilməsini tələb edir. Gömrük fəaliyyətinin səmərə- liliyinin artırılması mexanizminin lazımi səviyyədə işləməsini tə- min etm ək üçün bütün çatışmazlıqlar taktiki və strateji tədbirlərlə aradan qaldırıla bilər. Taktiki t ədbirlərə aşağıdakılar aid edilir: - gömrük prosedur larının sadələşdirilməsi (o cümlədən, yükl ərin yoxlama müddətlərinin qısaldılması və yoxlamanın seç- m ə üsulu ilə aparılması, daşınma, anbarlaşdırma, saxlanc, rəsmi- l əşdirmə proseslərində lüzumsuz sənədləşmələrin ləğvi və rəs- mil əşdirmə müddətinin azaldılması); - g ömrük informasiyalarının işlənməsinin avtomatlaşdırıl- mış sisteminin tətbiqi; - gömrük v ə gömrükətrafı infrastrukturların inkişafı; - xüsusil ə qeyd edilməlidir ki, gömürük rəsmiləşdirilməsi proseduralarının təkminləşdirilməsi taktiki tədbirlər arasında əsas nöqt ələrdən biridir və öz formalarına və görə fasiləsiz, daimi f əaliyyətdədir. Bu zaman riskin dərəcə və qruplarının qiymətlən- dirilm əsinə ciddi qiymət yetirməlidir. Strateji t ədbirlərə ilk növbədə ÜGT-nin tövsiyyələrəi aid edilm əlidir. ÜGT-nin tövsiyələri aşağıdakı məsələlələrin nəzərdə tutur. - Resus potensialından (kadr, maddi, texniki, maliyə və s.) rasional istifad ə: Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|