Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva

77
 
 
gömrük işinin həyata keçirilməsində onun səmərəli olması şərtlə-
rind
ən əsas amillərdən biridir. Belə ki, infrastrukturn təminatı bu 
v
ə  ya digər səviyyədə  mövcudluğu  ilə  gömrük  işinin həyata 
keçirilm
əsinin prosedura və mərhələlərini müşayiət edir. 
Ənənəvi olaraq gömrük infrastrukturu məfhumunun müəy-
y
ən edilməsində əsas diqqət ona yönəldilir ki, infrastruktur dedik-
d
ə  gömrük  işinin  həyata keçirilməsində, gömrük orqanlarının 
v
əzifələrinin yerinə  yetirilməsində  tabeli, köməkçi rol oynayan 
gömrük mü
əssisələrinin şəbəkəsi nəzərdə tutulur. 
Bel
əliklə, infrastruktur –  gömrük  orqanlarının  normal 
f
əaliyyətin göstərməsini təmin edən istehsal, qeyri-istehsal, elmi 
sah
ələr kompleksidir. 
Gömrük  infrastrukturuna xas olan ümumi v
ə  əlahiddə 
xüsusiyy
ətləri aşağıdakı kimi xarakterizə etmək olar: 
-gömrük infrastrukturunu bütövlükd
ə  milli  iqtisadiyyatın 
infrastrukturundan t
əcrid olunmur, onun tərkibində  yaradılır  və 
f
əaliyyət göstərir; 
-gömrük sistemi bütövlükd
ə tənzimetmə, hüquqi, idarəetmə 
xaratkerli infrast
rukturla sıx bağlı olan ümumi infrastrukturun tər-
kib hiss
əsidir. Bu keyfiyyətdə  o xarici iqtisadi fəaliyyətin tən-
zimil
ənməsi sahəsinə  və  beləliklə  də,  iqtisadi təhlükəsizliyin 
t
əmin edilməsinə xidmət edir; 
-gömrük infrastrukturunun gömrük sisteminin f
əaliyyətinin 
t
əmin edilməsi kimi sahədaxili təyinatı var. 
Bu baxımdan, gömrük sisteminin normal fəaliyyətini təmin 
ed
ən infrastruktura təminatı elementlərini üç əsas qrupa ayırmaq 
olar. 
 Birinci qrupa mal v
ə  nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsi, 
saxlanması  və  anbar  emalı  üçün,  həmçinin sərnşinlərə  xidmət 
etm
ək üçün şərait yaradan elementlər daxil edilir. Başqa sözlə bu, 
gömrük 
orqanlarının maddi-texniki bazası (inzibati binalar, keçid-
buraxılış məntəqələri, anbar təsərrüfatı, nəqliyyat vasitələri, sosial 
t
əyiantlı obyektlər, vağzal və hava limanlarında gömrük nəzarəti 
zonaları və s.) hesab edilir. 

---

78
 
 
İkinci qrupa gömrük əməliyyatlarının aparılmasını, prosesin 
gedişi və alınmış nəticələr barədə məlumatın ötürülməsini təmin 
ed
ən sistem, vasitə və fəaliyyət növləri . 
Gömrük n
əzarətinin texniki vasitələri,  gömrük ekspertizası 
vasit
ələri, rabitə,  gömrük  orqanlarının  vahib  avtomatlaşdırılmış 
m
əlumat sistemi, digər EHM və  kompyuter  avadanlığı  və  s. 
daxildir. 
Üçüncü 
qrupa  gömrük  orqanları  kadrlarının  normal  həyat 
f
əaliyyətinin bərpası üçün maddi, məişət. Mədəni və digər şəraitin 
yaradılmasına xidmət edən sosial infratsruktur aid edilir. Bu sfera 
gömrük işçisinin peşə hazırlığının və hərtərəfli inkişafının təmin 
edilm
əsi üçün qeyri-istehsal xarakterli tələbatın  ödənilməsini 
t
əmin etməlidir. 
Bel
əliklə, gömrük infrastrukturu dedikdə. Xarici iqtisadi 
f
əaliyyətin gömrük tənzimlənməsi  şərtlərini, gömrük sisteminin 
bütövlükd
ə  fəaliyyət göstərməsini təmin edən, gömrük nəzarəti, 
ekspertizası,  rabitəsi, məlumat  sistemi,  gömrük  orqanlarının 
maddi-
texniki bazası, texniki vasitələr, institusional, sosial struk-
tur v
ə fəaliyyət növləri kompleksi başa düşülməlidir. 
Hal-
hazırda gömrük infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi və 
t
əkmilləşdirilməsi sahəsində  aşağıdakı  tədbirlərin həyata keçiril-
m
əsini məqsədəuyğun hesab edirik: 
-gömrük s
ərhəddinin  tam  qaydaya  salınması  və  təchizatı, 
yükl
ərin gömrük sərhəddindən yerdəyişməsi uçotunun avtomat-
laşdırılmasını təkmilləşdirmək üzrə işləri başa çatdırmaq; 
-
gömrük  baxışı  işlərinin təkmilləşdirilməsi, onun müxtəlif 
formalarından istifadə edilməsi, müstəqil identifikasiya və sənədli 
yoxlama texnoloigyasının tətbiqi; 
-boru k
əməri nəqliyyatı  və  eletkrik xətləri ilə  yer dəyişən 
mallar üz
ərində faktiki nəzarətin təşkili; 
-t
ənzimetmənin mülkiyyət obyektlərinin yerdəyişməsinə 
n
əzarəti həyata keçirmək üçün təşkilati-hüquqi zəminin  yaradıl-
ması; 

---

79
 
 
-gömrük t
ənzimlənməsinin  tarif  metodları  kompleksinin 
f
əaliyyət səmərəliliyinin təhlilini aparmaq və  onların  təkmilləş-
dirilm
əsi üçün təkliflər hazırlamaq; 
-
hesabatların qəbul olunmuş formalar üzrə verilməsi, onla-
rın  dəqiqliyini və  keyfiyyətini yüksəltmək  üçün  işlərin sistem-
l
əşdirilməsi. 
Az
ərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsinin qarşısında qoyul-
muş  vəzifələrin  uğurla  həyata keçirilməsi Ümumdünya Gömrük 
T
əşkilatının  (ÜGT)  tövsiyə  etdiyi taktiki və  strateji tədbirlərin 
ardıcıl  həyata keçirilməsindən  çox  asılıdır.  Məsələn, taktiki 
t
ədbirlərə  aşağıdakılar  aid  edilməlidir: gömrük rəsmiləşdirilməsi 
müdd
ətlərinin  azaldılması,  gömrük prosedurlarının  sadələşdiril-
m
əsi, daşınma, saxlanma, anbarlara vurulma mərhələsində vacib 
olmayan s
ənədləşmənin aradan qaldırılması və məcburi olmaya-
nın  ixtisar  olunması,  gömrük  informasiyanın  avtomatlaşdırılmış 
işlənmə  sistemlərinin tətbiqi,  gömrük və  gömrükətrafı  infra-
strukturun inkişaf etdirilməsi. 
Gömrük v
əzifələrini uğurla həyata keçirmək üçün Azərbay-
can Respublikası gömrük sisteminin büdcədənkənar inkişaf fondu 
t
əsis edilmişdir. Bu fond Azərbaycan Respublikası Gömrük Mə-
c
əlləsinin 398-ci maddəsinə uyğun olaraq yaradılır və Azərbaycan 
Respublikasında gömrük siyasətinin müəyyən edilməsi və həyata 
keçirilm
əsi ilə  bağlı  tədbirlərin maliyyələşdirilməsini nəzərdə 
tutur.  Gömrük  sistemi  inkişaf  fondunun  vəsaitləri Azərbaycan 
Respublikasında gömrük sistemi fəaliyyətinin təmin edilməsinə 
v
ə inkişafına, sosial sahənin inkişafına, eləcə də tabeçilikdə olan 
elmi-t
ədqiqat təşkilatlarının,  laboratoriyaların  və  tədris müəs-
sis
ələrinin  saxlanması,  maddi  həvəlsəndirmə  və  sosial  inkişaf 
fondunun inkişaf etdirilməsinə yönəldilir. 
Gömrük t
əşkilatları öz işində mövcud infrastrukturlara əsas-
lanmaqla gömrük r
əsmiləşdirmələrinin prosedurlarının təkmilləş-
dirilm
əsinə xüsusi diqqət yetirirlər. 
Qeyd etm
ək  lazımdır  ki,  gömrük  rəsmiləşdirilməsi prose-
dur
larının təkmilləşdirilməsi formasına və məzmununa görə per-

---