113
mühümü bütün gömrük
tarif normalarının kütləvi informasiya
vasit
ələrində nəşr edilməsidir.
Qeyd etm
ək lazımdır ki, gömrük qanunvericiliyinin icrasına
n
əzarət Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarına həvalə
edilmiş digər qanunvericiliyinin əsas müddəaları haqqında qısa
ara
yışlar kütləvi tanışlıq üçün Azərbaycan Respublikası gömrük
orqanlarının yerləşdiyi yerlərdə təqdim edilir.
Aşkarlığın təmin olunmasının digər bir tərəfi gömrük işi
üzr
ə Azərbaycan Respublikası gömrük orqanının səlahiyyətinə
aid dig
ər məsələlər üzrə məsləhətvermə xidmətləridir. Gömrük
tarif münasib
ətlərinin tənzimlənməsində aşkarlığın və açıqlığın
t
əmin edilməsinin əsas istiqamətlərindən biri də düzgün olmayan
m
əlumatlara görə məsuliyyət məsələlərinin tənzimlənməsidir.
Bel
ə ki, 388-ci maddənin 1-ci hissəsində göstərilir ki, Azərbaycan
Respublikası gömrük orqanları, Azərbaycanda gömrük işini
aparan müvafiq elmi-t
ədqiqat və tədris müəssisələri bu fəslin
müdd
əalarına görə qanunvericiliyə uyğun məsuliyyət daşıyır.
Beyn
əlxalq münasibətlər sistemində dövlətlərin gömrük
tarifi haqqında məlumatların yayılmasının əsası 1890-cı ildə
qoyulmuş Gömrük Tariflərinin dərc edilməsi üzrə Beynəlxalq
İttifaqın əsas məqsədini təşkil edir. Təşkilat 1890-cı il tarixli göm-
rük tarifl
ərinin dərc edilməsi üzrə Beynəlxalq İttifaqın yaradılma-
sı haqqında Beynəlxalq Konvensiyaya müvafiq olaraq yaradılmış-
dır. Gömrük tariflərinin operativ dərci məqsədilə Brüsseldə
müxt
əlif dövlətlərin gömrük qaydaları və gömrük tariflərinin
t
ərcümə və dərc edilməsi üzrə Beynəlxalq Büro yaradılmışdır.
H
əmin təşkilat ingilis, fransız, alman, ispan və italyan dillərində
gömrük tarifl
əri bülletenini nəşr etməklə dövlətlərin gömrük tarifi
haqqında bütün məlumatları yayır. Təşkilat həmçinin zəruri hesab
etdiyi dill
ərdə də müvafiq nəşrlər buraxa bilər.
Gömrük tarif t
ənzimlənməsində mühüm prinsiplərdən biri
kimi
ədalətli gömrük tarif prinsipini də irəli sürmək olar. Qeyd
etm
ək lazımdır ki, ədalətli gömrük tənzimlənməsi prinsipi göm-
rük siyas
ətinə əsaslanır. Ədalətli gömrük tarif münasibətləri
114
t
ənzimlənməsi prinsipi ilk növbədə gömrük sferasında inzibati
özbaşınalığın və həddindən artıq yüksək, ədalətsiz vergilərin ödə-
nilm
əsinin qarşısını alır. Lakin, bunun tarif münasibətləri tənzim-
l
ənməsinin proteksionist funksiyası ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Ona gör
ə də bu hallardan qaçmaq üçün qanunvericilik iqtisadiy-
yatda fövq
əladə vəziyyət şəraitində tənzimetmənin dəqiqliyinin
t
əmin olunması üçün gömrük rüsumları ölçülərinin dəyişmə
h
əddini müəyyən etməlidir.
Dövl
ətlərin gömrük tarif münasibətləri sahəsində fəaliyyət-
l
ərinin əlaqələndirilməsi gömrük tarif sahəsində dövlətlərin
əməkdaşlığı prinsipini irəli sürməyə imkan verir. Bu prinsip
beyn
əlxalq hüquqi təbiətə malikdir və mahiyyətcə ayrı tədqiqatın
predmetidir. Lakin gömrük tarif münasib
ətlərinin tənzimlənməsi
zamanı bu problemə toxunmamaq mümkün deyil. Belə ki,
beyn
əlxalq səviyyədə gömrük tarif siyasətinin əlaqələndirilməsi
milli gömrük tarif mexanizmin
ə həlledici təsir göstərir. Gömrük
tarif sah
əsindəki əməkdaşlıq isə universal, regional və ikitərəfli
s
əviyyədə formalaşır və inkişaf edir.
İlk növbədə, universal səviyyədə gömrük tarif münasibətlə-
rinin
əlaqələndirilməsini nəzərdən keçirək. Bu əməkdaşlıq QATT
ç
ərçivəsində formalaşıb və özündə beynəlxalq ticarətin ümumta-
nınmış qaydalarını əks etdirir. Sonradan QATT-ın Uruqvay
raundunda onu dig
ər sahədə mühüm təşkilat ÜTT əvəz etmişdir.
Az
ərbaycan Respublikası ÜTT-də müşahidəçi statusunda
iştirak edir və hal-hazırda həmin təşkilata tam üzv qəbul olunması
istiqam
ətində mühüm fəaliyyət həyata keçirir. ÜTT-yə dövlətlərin
üzv q
əbul olunması üçün ilk növbədə xüsusi işçi qrupu yaradılır
ki, bu da üzv q
əbul olunan dövlətin iqtisadi mexanizminin və
ticar
ət siyasi rejiminin ətraflı təhlili məqsədini güdür. Bundan
sonra yeni q
əbul olunacaq dövlətlə məsləhətləşmələr və danışıqlar
başlayır. Danışıqlar əsasən ÜTT üzvlərinə yeni qəbul olunacaq
dövl
ət tərəfindən onun bazarlarına malların və xidmətlərin daxil
olmasını təmin edən güzəştlər təqdim edilməsi ilə müəyyənləş-
dirilir. Qeyd etm
ək lazımdır ki, gömrük sistemində daha əlverişli
115
rejim dövl
ətin iqtisadi siyasətinin mühüm prinsiplərindən biri
kimi çıxış edir. Daha əlverişli rejim müqavilə qaydasında müəy-
y
ən edilir və müəyyən məhdudlaşma tətbiq dairəsinə malikdir.
Bel
ə ki, daha əlverişli rejim adətən ticarət əlaqələrinin tənzim-
l
ənməsi üçün nəzərdə tutulur.
BMT-nin Beyn
əlxalq Hüquq Komissiyası tərəfindən hazır-
lanmış və 30 maddədən ibarət «Daha əlverişli klauzula haqqında
madd
ələr layihəsi»nin 5-ci maddəsində deyilir ki, daha əlverişli
dövl
ət rejimi benifisiya qəbul edən dövlətə və ya onunla əlaqədar
olan şəxslərə və əşyalara, benifisiar dövlətin üçüncü dövlətə və ya
h
əmin üçüncü dövlətlə müəyyən əlaqədə olan şəxslərə və əşyalara
veril
ən rejimdən az əlverişli olmayan rejimdir.
Daha
əlverişli rejimin tarixinə müraciət etsək, o, əsasən
ticar
ət müqavilələri ilə formalaşmışdır. Daha əlverişli rejim
QATT-ÜTT f
əaliyyətinin əsas məzmununu təşkil edir. Belə ki,
Tarifl
ər və Ticarət üzrə Baş Sazişdə göstərilir ki, iştirakçı döv-
l
ətlər xarici ticarət fəaliyyətində və gömrük sferasında bir-birinə
daha
əlverişli şərait yaratmalıdırlar. Sonradan bu rejim QATT-ın
Uruqvay raundunda 15 aprel 1994-cü il M
ərakeş sazişi ilə
yaradılan ÜTT-nin əsas fəaliyyət prinsipi kimi mövcud olmaqda
davam etmişdir. Belə ki, daha əlverişli rejim şərtsiz xarakter
daşıyır və ÜTT-yə daxil olan ölkələr onu tam həcmdə tətbiq
etm
əlidirlər.
Dövl
ətlərin gömrük xidməti sahəsində beynəlxalq əməkdaş-
lığının zəruri şərti beynəlxalq müqavilənin dövlətdaxili qanun-
vericilikd
ə üstünlüyə malik olmasıdır.
Bel
ə ki, bu münasibətləri daha da inkişaf etdirərək Azərbay-
can Respublikası Gömrük Məcəlləsinin 4-cü maddəsində qeyd
edilir ki, beyn
əlxalq iqtisadi inteqrasiyanın inkişaf etdirilməsi və
möhk
əmləndirilməsi üçün digər dövlətlərlə gömrük ittifaqları,
s
ərbəst iqtisadi zonalar yaradır, gömrük məsələləri üzrə beynəl-
xalq hüquq normalarına uyğun sazişlər bağlayır. Daha sonra
m
əcəlləninn 6-cı maddəsində göstərilir ki, dövlətlərarası müqavi-
l
ələrdə müəyyən edilən qaydalar bu məcəllə və gömrük işi haq-
Dostları ilə paylaş: |