Süleyman saniaxundov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

BEŞİNCİ PƏRDƏ

S əhnə H acı M u ra d ın  o tağını  göstərir.

H a c ı M u r a d   (yalqız).  İmranı  qovdum  getdi,  amma  qız  yenə  də  razı  olmur. 

M əhərrəm  bəy  gəlsin,  görək  işə  nə  əncam  çəkirik.  İmran  da  istədi  ki,  atası  Şeyx 

Əlidən  qalan  malı  məndən  istəsin,  gördü  ki,  xeyr  o  girən  kol  deyil.  Elə  hesab 

verdim  ki,  papağmı  da  götürüb  qaçdı.  Durum  Şeyx  Əlidən  qalan  cavahir  və 

qızılları  yoxlaym.  (Durub  sandığı  açır.)  Pəh,  pəh,  pəh...  almazlarm  şəfəqi 

gözlərimi  qamaşdınr.  Bu  irilikdə  mirvari,  bu  rəngdə  yaqut  heç  X əta  padşahmm 

xəzinəsində də tapılmaz.

Q ulu, N iy az,  Q u rb an  daxil  olurlar.

Q u 1 u.  Sənin kimi xəsis, tamahkar da dünyada tapılmaz.

H a c ı M u r a d   (sandığın  qapağım  salıb).  A  zalımlar,  siz  kimsiniz?  Məndən 

nə istəyirsiniz?

Q u 1 u.  Hacı Murad, nökərin  Qulunu tanımırsan?  Nə tez yadmdan çıxartmısan?

H a c ı M u r a d .   Qulu,  sənsən?  Buyur əyləş,  yoldaşlarm da xoş  gəlibdir.  Mənə 

görə  nə  qulluğun  var?  Yəqin  məvacibinin  dalınca  gəlmisən,  mən  özüm  də  səni 

axtarırdım ki, haqqmı verəm.

Q  u  1  u.  Haqqım  çox  ağırdır,  qorxuram  öz  ixtiyarm   ilə  verməyəsən.  (Sandığa 

tə rə f gedir.)

H a c ı   M u r a d  (onun  əlindən  tutub).  Nə istəyirsən?  Qoymaram!

Q  u  1  u.  Demədimmi,  öz  ixtiyarmla  verməyəcəksən.  Qurban  tut,  Niyaz, 

qollarmı bağla!

H a c ı   M u r a d .   Ay  aman,  qoymaym!  M əni öldürürlər!

Q u r b  a n (xəncəri sivirib).  A kişi,  səsini kəs, yoxsa qam m a soxaram.  (Əllərini 

bağlayır.)

H a c ı   M u r a d .   Ay haray!  Ay  aman!  Ay  Əliqulu!

Ə 1 i q u 1 u (daxil olur.) Nə buyurursan,  ağa can?

Y oldaşları  gülüşürlər.

H a c ı   M u r a d .   Tez  get divana məlum elə!

Ə  1  i  q  u  1  u.  Ağa  can,  indi  sənin  hakimi-şərin  bunlardır,  bu  saat  divan 

edəcəklər.  Cəza-fəza etmək artıqdır.

Hacı Murad.  Əliqulu,  sən də bunlarm yoldaşı imişsən?  Ay  aman,  qoymaym!

---

Q u r b  a n.  A kişi,  qoysanız xəncəri  soxum rədd olsun.

Q  u  1  u.  Yox,  öldürmə.  O  gərək  ölümdən  artıq  cəza  çəkə.  Ağzmı  bağlaym,  səs 

çıxarmasm.  (Hacı  Muradırı  əl-ayağını  bağlayıb  yerə  qoyurlar.)  Qurban,  gəl 

sandığən  qapağmı  tut.  (Qurban  tutur,  Qulu  mücrünü  çıxarıb  Niyaza  verir.)  Niyaz, 

bunu  al.  İndi,  yoldaşlar,  gəlin  buraya,  Əliqulu  əmi,  de  görüm  bundan  xəbərin  var 

idi,  ya  yox?  Niyaz,  o  döşəkçəni,  palazı  qaldır.  (Niyaz  qaldırır.)  Qurban,  gəl 

xəncərlə  bu yeri  qaz.  (Qurban  qazır,  Qulu  bir  başqa  mücrü  çıxardır.)  Əliqulu  əmi 

bu  sirri bilirdinmi?

Ə  1  i  q  u  1  u.  Bəli,  duymuşdum  ki,  orada  bir  şey  var,  çünki  Hacı  M urad  oranı 

tez-tez yoxlayırdı.

H a c ı   M u r a d  (başını  qaldırıb xırıltılı  səslə deyir.) Evim yıxıldı.

Q u r b  a n.  Sus!..

Q u 1 u.  Yoldaşlar,  daha dayanmaq yeri deyil.  İndi o biri kaftar da gəlib  çıxar.

N  i y  a z.  Eybi yoxdur,  onu da hacmm  gününə  salarıq.

Q  u  1  u.  Hacı  Murad,  xudahafiz.  Hərgah  Ağa  Qulunu  axtarsan,  Şama  gəl.  Siz 

öləsiz, nəinki  Şama, hətta Hindistana da gəlib çıxar.

H am ı  g edir,  p ərd ə  bir m ü d d ət açıq   qalır,  sonra M ə h ə rrə m  bəy daxil  olur.

M ə h ə r r ə m   b ə y .   Evdə,  həyətdə heç kəsi tapmadım,  bunlar necə  olmuşlar? 

Bu  palazı,  döşəkçəni  niyə  buraya  çəkiblər?  Yoxsa,  evə  oğru  gəlmişdir.  Elədi  ki, 

var.  Bəs  Hacı  M urad  haradadır?  (Bucaqdan  H acı  M uradın  xırtltısı  gəlir.)  Budur 

burada.  Bunun əl-ayağmı kim bağlamış?  (Açır.)

H a c ı   M u r a d .   M əhərrəm bəy,  evim yıxıldı...

M ə h ə r r ə m   b ə y .   Hacı  əmi,  de  görüm,  sənə  nə  olub?  Əl-ayağmı  kim 

bağlayıb?

H a c ı   M u r a d .   Qulu  zalım  oğlu.  Əliqulu  da  ona  yoldaş  idi.  Evim  yıxıldı, 

tarmar  oldu.  (Gedir  sandığa  baxır.)  Hanı  şəfəqin,  gözəl  cəvahir,  haradasan  zərif 

qızıllar?!  M əhərrəm  bəy,  tez  get  divana  məlum  et.  O  quldurları  tutdurub,  mənim 

pullanm ı  qaytar.

N a b a t tən g n əfəs  daxil  olur.

N  a b  a t.  Ağa,  İmran Gülzar xanımı  götürüb  qaçdı.

M əh ərrəm   bəy  və  H acı  m at  qalırlar.

M ə h ə r r ə m  bəy.  Əlimdən mal-dövlət çıxdı.

Pərdə

---

DİBDAT BƏY

B ir pərdəli,  iki şəkilli məzhəkə 

İŞTİRAK EDƏNLƏR

S ə f d ə r q u l u   b ə y   - m ülkədar bəy.  Ucaboylu,  dolubədənli, üzüqırxıq,

çərkəz libasmda,  əlli yaşm da sadədil bir şəxs.

Danışanda tez-tez  "vot tebe na"  sözünü təkrar edir.

M  e h d i  b  ə y

V ə 1 i  b  ə y 

} 

Səfdərqulu bəyin qumar yoldasları.

R ü s t ə m b ə y

S  a ş  a bəy

M ə ş ə d i   S ə m ə d   - dükançı.

A z a d b ə y   - doktor.

N  ə b  i  -  Səfdərqulu bəyin nökəri.

C  ə b i - M ehdi bəyin nökəri.

O v a n e  s  -  Saşa bəyin nökəri.

R ə h i m  - tarzən,

K ə r i m  - oxuyan.

BİRİNCİ  ŞƏKİL

Səhnə  S əfd ərq u lu   b əy in   o tağını  göstərir.  O taq   yarı  A siy a,  yarı  A v ro p a   qaydası  ilə 

bəzənm iş.  O rtad a  g irdə  stol.  Ü stə  şam dan,  k art  və  qeyri  qum ar  şeyləri.  S andalyalar  qaydasız 

hald a  durm uş.  A ç ıq   q ap ıd an   y em ək   otağı  g ö rü n ü r,  P ə rd ə   qalxdıqda,  N əb i  otağı  qaydaya 

salarkən ö z-ö zü n ə  söylənir.

N  ə b  i.  Vay  sizin evinizi  allah yıxsm,  a belə  ağalar.  Bir belə də  qumar oynamaq 

olarmı?  H ər  gün  səhərə  kimi  oynayırlar.  Çox  vaxtı  gecəni  gündüzə  qatıb,  o  biri 

günə  kimi  kart vururlar.  Vallah,  m ən nökər belə  rahatsızlığa  davam  edə  bilmərəm. 

Amma  bizim  bu  nəcib  bəylərimiz  davam  edirlər.  Özgə  vaxtı  "o  yana  dur"  üstə 

xəncər,  tapan-çaya  çıxırlar.  Am m a  qumarda  bir-birlərinə  itə  deyilməz  sözləri 

deyirlər.  Yenə  də keçir  gedir.  Amma lotular mənim bu  səefeh  ağamı yaxşı tovlayıb 

tapıblar.  Gecə-gündüz çörəyini yeyib,  çaymı içib özünü də,

---