Sura seyidova
Yüklə 5,09 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SAĞLAMLIQ HAQQINDA
22 görürdü. Əks halda, öz ruhi-mə’nəvi gücünü həddindən artıq sərf edən həkim xəstələnər və xəstələri müalicə etməyə yararsız olar. Hətta xəstəyə sərf etdiyi gücü bərpa etmək üçün, başqa sözlə, xəstədən aldığı «zərəri» ödəmək üçün xüsusi terminlərdən də istifadə edilirdi. Lakin bu, qəbul etdiyi xəstələrin sayına görə plan ödəyən müasir həkimlərə aid deyil. Onlar xəstəyə dərman tə’yin etməklə öz vəziyyətlərini bitmiş hesab edirlər. Lakin həkim, heç olmasa, tə’yin etdiyi dərmanların qəbulunun, onun göstərişlərinin hansı dəqiqliklə yerinə yetirilməsi ilə maraqlanmalıdır. HƏQİQƏTdə o, xəstəlikdən qurtulmaq yolunu xəstəyə çatdıran bir VASİTƏ olsa da, bu işə öz ürəyini də verməlidir, dərman tə’yin etməklə «canını qurtarmamalıdır», xəstəyə dərman istehlakçısı kimi yox, İnsan kimi yanaşmalıdır. Qədim həkimlər inanırdılar ki, bu işə nə qədər fiziki və mə’nəvi güc sərf etsən, bir o qədər nəticə əldə edəcəksən. Müasir həkimlər içərisində bunu bilənlər azdır, buna əməl edənlər isə daha azdır. Qoy həkim lap «robot» olsun, laqeydlik etsin , xəstənin etdiyi «hörməti» də həvəslə (həvəslə yazdım, hərisliklə yox) qəbul etsin, amma xidmət etdiyi təbabətin inandığı (ya inanmadığı) müalicə üsullarını tətbiq etməyə çalışsın. Yə’ni, heç olmasa, bu hiss onu tərk etməsin ki, x ə s t ə n i m ü a l i c ə e t m ə k l a z ı m d ı r, heç olmasa, bacardığın qədər. Heç olmasa, həkim təbabətin non nocere! (zərər vermə!) qanununu unutmasın. Yeri gəlmişkən, bu cür qanunlar, ümumiyyətlə, bə’zi dəyərli biliklər ( o cümlədən, deontologiya ) xüsusi olaraq öyrənilmir. Biz Heç Hippokrat andı da içməmişik, bizim öz andımız olub – Sovet həkiminin andı. Bunları oxuyacaq bir çoxlarının, xüsusilə həkimlərin irad tutacaqlarının bilirəm. Əlbəttə, ayrı-ayrı həkimlərin səriştəsizliyinin, mə’nəvi düşkünlüyünün tə’siri ilə yaranmış fikirləri hamıya şamil etmək olmaz. Öz sənətinə vicdanla qulluq edən, bacarığı ,səriştəsi, tibb elminin imkanları daxilində əlindən gələni əsirgəməyən həkimlər çoxdur. Onların qarşısında baş əyirəm. Lakin mən kimisə ( və nəyisə ) ya tə’rif, ya tənqid etmək fikrindən çox uzağam. Mən 23 həkimlik sənətinin çətinliklərindən, həkimlərin ümumi fikirdəki kimi hər şeyə qadir olmalarının mümkünsüzlüyündən, həkimlərə yox, Təbiətə, onun böyük qüvvəsinə arxalanmağın zəruriliyindən söhbət açmaq istədim. Axı, həkim yalnız müalicə edir, təbiət sağaldır. 24 SAĞLAMLIQ HAQQINDA Sağlam dilənçi xəstə varlıdan xoşbəxtdir. A.Şopenhauer Sağlamlıq hər bir insanın can atdığı, ancaq qoruya bilmədiyi bir nemətdir. C.Labrüyer İfratçılığı sevmirəm və ən’ənəvi təbabəti kəskin tənqid etməyin də tərafdarı deyiləm. Əslində, bu haqda yalnız həqiqəti söyləmək naminə və yazmış olduqlarımı «əzizlədiyimdən» yazdım. Əsl həqiqət isə budur ki, təbabət haqqındakı tənqidi fikirlərin çoxu «əsassızdır» və insanların quraşdırdığı stereotipin nəticəsidir. İnsanlar təbabətin boynuna onun qadir olduğundan artıq yük qoyur, o bunun öhdəsindən gəlmədikdə isə onu gücsüz hesab edirlər. Guya insan necə gəldi yaşamalı, xəstələnməli, həkim isə onu müalicə etməlidir. Gəlin e’tiraf edək ki, sağlam olmaq, lap elə xəstələndikdə sağalmaq da həkimlərdən çox insanın özündən asılıdır. Sağlamlıq – geniş əhatəli bir anlayışdır. Bu, təkcə xəstəliklərin və fiziki qüsurların olmaması deyil , insanın tam fiziki, ruhi və ictimai rifah halıdır. İnsanlar sağlamlıq haqqında az bilirlər, çünki, yalnız onu itirdikdən sonra bu haqda düşünürlər. Təbabət də sağlamlıq haqqında az bilir, axı o, sağlamlıqla yox, xəstəliklə məşğul olur. Təbabət sağlamlıqla xəstəlik arasında kəskin sədd çəkə bilmir və geniş yayılmış bə’zi xəstəlik (qeyri-sağlamlıq) halları, məhz geniş yayılması səbəbi üzündən bir növ, normal hal kimi 25 qəbul edilir. Hamiləlik zamanı toksikoz, ağrılı doğuş, klimaks kimi hallar buna misal ola bilər. Lakin bu cür münasibət cəfəngiyyatdır. Əksinə, insan tam sağlam görünə bilər, özünü sağlam hiss edə bilər, lakin eyni zamanda, sağlam olmaya bilər. Əgər zahirən sağlam olan və özünü sağlam hiss edən bir gənc həddindən artıq əsəbi, qəddar və aqressivdirsə, bu onun sağlam olmadığını göstərir. Bəs hansı göstəricilərə əsasən insanın həqiqətən sağlam olub-olmadığını müəyyən etmək olar? Sağlamlıqla xəstəlik arasında kəskin sədd çəkə bilməyən, sağlamlıq anlayışını düzgün izah edə bilməyən təbabət, sözsüz ki, onu müəyyən edən göstəriciləri, kriteriləri də aydınlaşdıra bilməz. İnstrumental və laborator müayinələrin nəticələri sağlamlıq üçün kriteri ola bilməz. Doğrudur, həkim onlara sadəcə, informasiya mənbəyi kimi baxmamalı, onları sistemli analiz etməli, nəticə çıxarmalıdır. Lakin ən yaxşı halda belə, bu göstəricilər yalnız fiziki bədənin vəziyyətini xarakterizə edir, insanın ruhi, mənəvi və psixiki vəziyyətinə dair heç bir məlumat verə bilmir. İnsanın sağlamlıq durumu bəzən psixoloji xüsusiyyətlərə görə müəyyən etmək mümkündür. Nəzərinizə maraqlı bir test çatdırmaq istəyirəm ( C. Ozavanın tərtib etdiyi ). Burada birinci üç keyfiyyət hər biri – 5 bal, sonrakı üç keyfiyyət hər biri – 10 bal qiymətləndirilir, sonuncu və ən vacib göstərici 55 bal hesablanır. 100 bal – tam sağlam olmaq deməkdir. Bu test öz sağlamlığı ilə məşğul olanların əldə etdikləri irəliləyişi təyin etməsi üçündür. Lakin mən onu sağlamlığı təyin edən meyar kimi yox, bəzi məqamları anlatmaq baxımından maraqlı olduğu üçün nəzərinizə çatdırıram. 1. Yorğunluğun olmaması. Siz heç vaxt həddən artıq yorğunluq hiss etmirsiniz. Ancaq soyuq dəydikdə bir çox illər ərzində olduğundan daha çox yorğunluq hiss edirsiniz. Hətta 10 ildə bir dəfə soyuqdəymə yaxşı əlamət deyil. Axı, heç bir quş, cücü belə soyuqlamır, hətta soyuq iqlim şəraitində də, soyuq havada da. Ona görə də hesab edilir ki, bu xəstəliyin kökləri dərindir. Yüklə 5,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|