T. C. Marmara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İlahiyat anabiLİm dali
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
315 Rapor, Çeremişlerin Tatarlaşmasında Rusların gayrı Rus halklardan uzak durmasını neden olarak göstermiştir. Ruslar, gayrı Rus halklara her zaman aşağı tabaka gibi bakmıştır, kendilerini üstün görerek onlara aşağılayıcı her türlü lakapları takmışlardır. “Gayrı Rus halktan olanlar, hıristiyan da olsa Rusların gözünde; “kreşleşmiş kürek”, veya “köpek”, “kötü fare” gibi görülmüştür. Bu tarz aşağılayıcı ifadeler gayrı Rusları Ruslardan uzak tutmuştur. Bu iki halk birbirinden tiksinmiş, aralarında karşılıklı güven yok olmuştur. Çevrelerindeki müslümanların bu durumda etkisi büyüktür. Tatarlar kendi içlerine kapalı kalmakla kalmıyor, Ruslardan nefret ediyorlar, aynı şekilde Çeremişlerin Ruslara yaklaşmasını önlüyorlar, çeşitli yollarla yakınlaşmayı gerçekleştirmemeye çalışıyorlar, onları islama kazandırarak gerçek bir baba kaygısıyla onları koruyorlardı.” 1109 Misyonerlik komitesine sunulan rapor, son zamanlara kadar Tatarlaştırmanın plansız ve programsız yapıldığını, ancak son yıllarda büyük bir projeye dönüşerek belirdiğini ve bir hedefe yöneldiğini bildirmektedir. Bu görüşünü de alanda yapılan bilimsel çalışmaları örnek göstererek desteklemekte ve şöyle ifadelendirmektedir: “Son zamanlara kadar gayrı Rus halkların Tatarlaştırılması şuursuz ve plansız bir islamlaştırmayla yapılıyordu. Fakat son zamanlarda özellikle okuyan Tatarların da etkisiyle, dünya müslümanlarının birleştirilmesi projesiyle daha da sistemleşmiş, kazandıkları haklarda da bu açıkça görülmektedir. Tanınmış Türkolog Vambery açıkça şöyle yazıyor: “ benim için de Rusya müslümanlarının Tatarların millî şuurlarının yükselmesi beklenilmez olmuştur. O “Rusya Tatarlarının politik nezaketleri, inatçılıkları, kültür ve özellikleriyle Türkiye, Fars ve Hindistan’daki din kardeşlerinden” çok ilerideler. Vambery devam ediyor: “Rusyalı müslümanlar birleşmeyi sadece dinde değil, dil ve uluslaşmada da düşünüyorlar; dilde birleşme Türkçe olmalıdır. Onun düşüncesine göre pantürkizm hareketi dikkatle takip edilmeli; şimdiye kadar panislamizm hareketini biliyorduk, onun gönüllüleri Arapça Kur’anın diliyle yazmaya çalışıyor, Farsça ve Türkçe’ye Arapça kelimeler sokuyorlardı. Rusya’nın şimdiki müslümanları aksine Farsça ve Arapça’yı dillerinden atıyor yerlerine Türkçe’yi koyuyorlar (Tatarca) biraz da Osmanlı sözleri kullanıyorlar, bu dil Türk imparatorluğunda kullanılmaktadır. Böylece edebi bir dil oluşmakta ve bütün Türkler bu dili anlamaktadır, yani pantürkizm dili! Liberal Türkler Rusya’daki pantürklüğü milletin üzerine doğan güneş olarak alkışlıyorlar. Tatarlar, Rusya’daki bütün müslümanların tek bir dil etrafında toplanması için okullarda bu dilin okutulması gerektiğini teklif olarak sundular, bu nedenle bütün müslümanlar okullarına bu dili koymak için çalışıyorlar, kanunları da buna uygun hale getirmeye çalışıyorlar. Rusya’daki gayrı Rus halkların 1109 Maşanov, a.g.r., s. 295. 316 dillerinde Türk dilinden çok özellik var, Tatarların bu konuşma dilinden he rhangi birini seçmeleri gerekiyordu, onlar da iyi bir edebiyat dili olan Osmanlıcayı seçtiler. Kırım Tatarları kendi temsilcilerini St. Petesburg’a yollamışlar, Tatar okullarında Tatarca ders verilmesi için izin istemişler, tabi ki, Tatarcadan kasıt Osmanlıcaydı. Kırımlı müslümanlar artık okullarında Osmanlıca yazılmış ders kitaplarıyla dersler yapıyorlar. Okulların yanı sıra aynı maksatla, Tatar yayınlarını tümünde bu dile yer verilir oldu, kitap ve broşürler basıldı.” 1110 Rapor, eski metinlerde Kırgızlar olarak nitelenen Kırgız ve Kazaklar arasında islamın yayılmasına da temas etmiş, bu konuda Tatar müslümanları suçlu olarak göstermiştir. Müslüman Tatarlar Kırgız çöllerinde islamı yayarken suçluları da saklaması eleştirilmiştir. Tatar müslümanların yine bu coğrafyada etkisinde en önemli etken olarak aralarındaki akrabalık gösterilmiştir. Ayrıca rapor bölgede çalışan vali ve araştırıcıların Kırgızlara ait notlarını da sunmasıyla ilgi çekicidir. 1111 Yine rapor, bu çalışmalar neticesinde müslüman olan Kırgızın yaşadığı bozkırda islamla beraber töresini de etkiyi kuvvetlendirmek için çalıştığını yazmaktadır. 1112 Bu çalışmada bir diğer faktör olarak da müslüman Tatarların kurduğu okullar gösterilmiştir. Okulların amacını Tatarlaştırma olarak gösteren rapor, finansın bölgeye ticaret yapan Tatar tüccarlardan tarafından sağlandığını söylemektedir. Yerli yöneticilerin mollaları islam tebliği için vazifelendirdiği, Buhara ve Taşkent’te izinsiz okumuş, müslümanlara sahte tacir pasaportları hazırlayıp, Kırgız çöllerine gönderdikleri de bu raporda yer almıştır. 1113 Müslüman Tatarların ticaret sayesinde etkilerinin ta Altaylara kadar uzandığı da belirtilmektedir. 1110 Maşanov, a. g. r., s. 295-96 1111 General K. P. Von Kaufman Türkistan bölgesinde yazdığı rapor şöyledir: “Tatarlar diğer müslüman halklar arasında özel kültürleriyle sivrilmişlerdir. Tatarlar Kırgız çöllerine gelerek Volga (İdil-Ural) boylarından ve Tatar merkezinden çıkmış oldular. Bu imparatorluğun, sınır boylarında yapılan ticaretle devam etmiştir. Ticaret, Omsk, Orenburg, Troisk, Petrapovlosk, Semipalatinsk şehirlerinden; Sergiyepol, Kapal, Verdniy, şehirlerine kadar uzanır. Tatar mollalar göçebeler arasında daha kuvvetli bir dinî bölge kurmak için çalışıyorlardı. Buralarda mescitler kurarak kendi çıkarlarını yerleştirmek ve eğitim yapmak istiyorlardı. Bu nedenle Tatarların en önemli özelliği organize olmuş islamdır, Orenburg ve Ufa’dan mezun din adamları az sayıda Tatar özellikli mescitlerle keskin hıristiyan düşmanlığına dönüyor, diğer dinlerle beraber...”(s. 296-97) 1112 “Bu bölgede yaşayan halkın anlattıklarına göre; eski âdetler, adalete ancak rehberlik yapabilmekte ihtiyaca cevap verememektedir. Hukukta sözlü gelenek geniş bir alan açmakta ve geçmişi çok eskiye dayanmaktadır. Kırgızlara göre artık yazılı hukuka yani şeriata geçmek gerekmektedir; bu nedenle halk mahkemesinden, kadıya, birçok yeni kuruma ihtiyaç vardır. Tatar basını çok eskiden beri Kırgızların islama geçmeleri için uğraşmaktaydı, bu nedenle şeriatın kanunlarına geçmeleri ve âdetlerini bırakmaları onlar için ciddi bir olaydı. Bu işin mimarları mollalar, tacirler ve öğrencilerdi; öğrenciler yaz tatillerini göçebe gençleri eğiterek geçiriyordu. Bu düşünce çok başarılı uygulandı, binlerce göçebe islamlaştı ve Rusya’daki Tatar siyasî partisinde birleşti.” (s. 297) 1113 “Petrapavlosk şehrinin yöneticisi Şerazeddin Seyfullin geçen yüzyılın yarısında Buhara imamı Abdulla Raşid’e şunları yazıyor: “Bir Tatar hakkında birçok şey anlatılıyor, halife adına çalışıyorsa buraya gelebilir, onun Rus Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|