T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI

 

 

14 

 

Resim 1.14: IĢık mikroskobunun blok diyagramı 

(1)

 

IĢık  kaynakları  mikroskoplarının  önemli  parçalarından  biri  ıĢık  kaynağıdır. 

IĢığın  homojen  ve  güçlü  olması  görüntü  açısından  son  derece  önemlidir.  Bu 

nedenle  özel  bir  ıĢık  kaynağı  olan  halojen  lambalar  tercih  edilir.  IĢığın  güç 

faktörünü  yükselten  ve  aynalardan  oluĢan  reflektörler  de  bazı  cihazlarda 

görülebilir.  Reflektörler,  ters  yöndeki  ıĢık  dağılımlarını  toplayarak  sisteme 

doğru yansıtma iĢlemini gerçekleĢtirir. 

(2)

 

Bu  bölümde  ıĢık  kaynağından  çıkan  ıĢık  bazı  iĢlemlere  tabi  tutulur.  Ġlk  olarak 

toplayıcı lenste dağınık ıĢık demeti odaklanır. Isı filtresinde ve dağıtıcı filtreden 

geçirilen ıĢık renk dengeleyici filtre ile stabil hâle getirilir. Bu bölümde en son 

ıĢın demeti küçültülerek yansıtıcı aynaya aktarılır. 

(3)

 

Yansıtıcı ayna ile ıĢık demeti 90

o

 dik konuma getirilir. Bu bölümde diyaframdan 

geçen  ıĢık  demeti  kondensöre  aktarılır.  Diyafram  daha  önceki  bölümlerde 

belirtildiği gibi ıĢık demetinin çapını ayarlamaktadır. 

(4)

 

Çapı  ayarlanan  ıĢık  demeti  kondansöre  aktarılmıĢtır.  Kondansör  rezülasyonu 

artırmak için ıĢık demetini numune üzerine yoğunlaĢtıran mercek sistemidir.  

---

 

 

15 

(5)

 

Kondansörün hemen üstündeki bu bölüm preparattır. Preparat, aĢağı yukarı, ileri 

geri  ve  sağa  sola  hareket  edebilen,  üzerinde  incelenecek  olan  numunenin 

bulunduğu  lam,  lamel  parça  tutucusu  bulunan  hareketli  parçadır.  Metalden 

yapılmıĢ  bu  parça,  hassas  harekete  sahiptir.  Görüntünün  net  elde  edilmesinde 

preparat önemli yere sahiptir. Yukarıda belirtilen hareket yönleri bazı cihazlarda 

bulunmayabilir. 

(6)

 

Makro  ve  üzerinde  bulunan  mikro  ayar  vidaları  preparatın  aĢağı  yukarı 

hareketini  sağlar.  Görüntünün  net  olması  için  bu  vidalarla  ayar  yapılabilir. 

Preparatın  bu  hareketi  ile  objektifin  odak  noktası  yakalanır.  Diğer  ayar  vidası 

ise  preparatı  yatay  konumda  hareket  ettirir.  Böylece  numuneye  dokunmadan 

değiĢik bölgelerin görüntülenmesi sağlanır. 

(7)

 

Bu  bölümde  ise  objektif  bulunmaktadır.  IĢık  demeti  ve  numune  görüntüsü 

objektif tarafından büyütme kat sayısı kadar büyütülerek görüntülenmeye hazır 

hâle  getirilir.  Objektiflere  daha  önceki  bölümlerde  yer  verilmiĢti.  Bu  parça 

gerçek  büyütme  iĢlemini  gerçekleĢtirir.  Objektifler,  mercek  dizilerinde 

oluĢmuĢtur.  Objektif  tablası  değiĢik  büyütme  oranlarına  sahip  objektiflerin 

sabitlendiği  dönebilen  dairedir.  Büyütme  oranı  bu  tabla  döndürülerek  seçilen 

objektife göre belirlenir. 

(8)

 

OluĢan  görüntü  tüp  denilen  boĢluğa  aktarılır.  Tüp  içinde  objektifte  oluĢan 

görüntü  ayna  sistemi  ile  okulere  aktarılır.  Oküler,  görüntünün  iĢleme  tabi 

tutulduğu son bölümdür. 

(9)

 

Okülere  aktarılan  görüntü,  buradaki  mercekler  dizisi  ile  son  kez  büyütülerek 

kullanıcıya  sunulur.  Oküler  büyütmesi  çoğunlukla  X10  seviyesidir.  Bu 

bölümden  sonra  kullanıcı  gözlerini  okülere  yaslayarak  görme  ve  inceleme 

iĢlemini yapabilmektedir.  

(10)

 

Bu  kısım  kullanıcı  tercihine  göre  opsiyoneldir.  Görüldüğü  gibi  bu  bölümde 

oluĢan  görüntü,  eğitim  amaçlı  kullanılan  paralel  okülere  gönderilebilir.  Üst 

kısımdaki  video  kamera  ile  eĢ  zamanlı  görüntü  alınabilir  veya  fotoğraf 

çekilebilir. 

1.14. Mikroskop Cihaz ÇeĢitleri 

 

Mikroskoplar  kullanım  alanlarına  ve  teknolojilerine  göre  çeĢitlilik  göstermektedir. 

Temel  yapıları  ve  amaçları  aynı  olsa  da  her  alanda  farklı  türde  mikroskoplara 

rastlanmaktadır. Mikroskop çeĢitleri aĢağıdaki baĢlıklarda listelenmiĢtir. 

 

1.14.1 Karanlık Alan Mikroskobu 

 

Preparata gelen merkezi ıĢınlar engellenerek sadece oblik ıĢınların incelenecek örneğe 

ulaĢması  sağlanır.  Böylece  oblik  gelen  ıĢınların  preparattaki  partiküller  tarafından 

yansıtılması gerçekleĢir. 

---

 

 

16 

 

Resim 1.15: Karanlık alan mikroskobu temel prensip Ģeması 

Kullanım alanları: 



 

Resolüsyonu aydınlık alana göre daha yüksektir.  



 

Genellikle boyanmamıĢ örneklerin görüntülenmesinde yararlıdır.  



 

Özellikle sıvılarda içerik incelemesinde kullanılır. 



 

Havuz suyu 



 

Deniz suyu  



 

Hücre süspansiyonlarında hücrelerin görüntülenmesinde kullanılır.  



 

Bakteri, protozoa içeren süspansiyonlar  



 

Hücre ve doku ekstreleri  



 

Hücre  kültürlerinin  incelenmesinde  kullanılır.  Bu  tür  kültürlerde  hareketlilik 

tespit edilebilir.  



 

Otoradyografi  uygulanmıĢ  preparatların  incelenmesinde  kullanılır  (Ġn  situ 

hibridizasyon). 

 

1.14.2. Faz Kontrast Mikroskobu 

 

Refraktif  indeksi  farklı  yapılar  arasında  faz  ve  kontrast  farklılığı  yaratılmasıdır.  Bu 

fark normalde de vardır ancak göz ya da fotoğraflarda izlenemez. 

 

Görüntü bu mikroskoplarda iki türlü oluĢturulmaktadır. 



 

Pozitif  (karanlık)  faz  kontrast:  Örnek  detayı,  aydınlık  geri  plan  üzerinde  koyu 

yapılar olarak izlenir.  



 

Negatif (aydınlık ) faz kontrast: Örnek detayı, karanlık geri plan üzerinde parlak 

yapılar olarak izlenir.  

---