Tanıl Bora Sol, Sinizm, Pragmatizm

König, Suhrkamp Verlag, Frankfurt/M.,  1966  [Tûrkçesi:  Yeryüzünün Lanetlile­
ri,
 çev.  Lûtfi  Fevzi Topaçoğlu, Avesta Yayınlan,  2001],
Frantz  Fanon,  Siyah  Deri  Beyaz M askeler -  Ezilenlerin  Psikolojisi  ve  Yabancılaşma, 
çev.  Mustafa Haksöz,  Sosyalist Yayınlar,  1996.
Frantz  Fanon,  Cezayir Bağımsızlık  Savaşının Anatomisi,  çev.  Kâmil  Çileçöp,  Pınar 
Yayınlan, İstanbul  1983.
Robert  Foltin ,  “Frantz  Fanon  w iederlesen?”,  G rundrisse/Z eitschrijt jü r   linke 
Theorie&Debatte,
 No.  1,  2001.
Axel  Honneth,  K am p} um  Anerkennung  [Tanınma M ücadelesi],  Suhrkamp  Verlag, 
Frankfurt/M.,  1994.
Jost Müller,  “Die  Masken des Frantz Fanon”, Jungle V/orld/Subtropen, Ekim 2002.
Kari Theodor Schuon, “Fanons Lehre von der befreienden Gewalt", D as Argument, 
No. 45, Aralık  1967.
Ali Şeriati, Öze Dönüş, çev.  Kerim Güney, Şafak Yayınlan,  1985.
Udo Wolter,  “Zivilisatorische Mission”, Jungle World,  12.1.2000.
— ,  Das  obskure Subjekt der Begierde:  Frantz  Fanon  uııd die  Fallstricke des Subjekts 
der Befreiung  [Öznenin  Karanlık Arzusu:  Frantz Fanon
  ve Kurtuluşçu  Öznenin 
T uzaklan I,
 Unrast,  2001.
Udo Wolter,  “Die Arbeit des Global Theorist”, Jungle World,  12.12.2001.
www.roteswinterhunde.de,  “Zur  Aktualitât von  Frantz  Fanon  in  der Antiglobali- 
sierungsdebatte”.

---

S
a d a k a
, S
o s y a l
 Y
a r d im
,
DAYANIŞMA, ÖRGÜTLENME 
"Yoksullukla Mücadele" Stratejileri Üzerine
26  Mart  (2009)  yerel seçimlerinin münakaşa konularından bi­
ri,  iktidar partisinin doğrudan kurduğu veya aracılık ettiği yar­
dım  dağıtım  ağı  üzerinden  yoksul  kitlelerin  oylarını  kendine 
bağlamaya  çalışması  idi.  Özellikle  “bölge”deki  seçim  sonuçla­
rı,  insanların  bu  haysiyet kırıcı  sadakacı  tutuma itibar  etmedi­
ği yönünde yorumlandı.  Ama bunu söyleyip geçmek yetmiyor. 
Birkaç  farklı  nedenle.  Bir:  AKP’nin  Tunceli’deki  çarpıcı  oy  ar­
tışına  bakarak,  buradaki  beyaz  eşya  yardımı  kampanyasının  o 
kadar  da  etkisiz  olmadığını  düşünebiliriz.  “Tunceli  olmayan” 
yerlerde,  örneğin  Ankara’da,  bu  zaten  açıktır.  İki:  “Bölge”de, 
yardım  paketleri ve sair hayır-hasenat faaliyetlerinin,  ciddi  ka­
mu  harcaması ‘eksiğini’  telâfi  edemediğini ve ağır yoksulluğun 
ancak  pansumanını  yapabildiğini  gözden  kaçırmamalıyız.  Bu­
radaki  insanların  oy  davranışını  “hizmete  rağmen  kimlik”  ter­
cihiyle açıklamak pek kolaycı bir tutum; “hizmet”  falan yok or­
tada!  Üç:  Yerel yönetimlerin  yoksullara yönelik yardım  ağları, 
AKP’ye mahsus  değil.  CHP’li  belediyelerin  de bu  alanda uygu­
lamaları var ve örneğin İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin büyük 
başarısında  Kemalist Beyaz  Türk  reaksiyonerliğinin  yanı  sıra, 
bu sosyal yardım politikasının'  etkisini de koymalıyız  tartıya.
1 
İlköğretim  öğrencilerine süt dağıtılması  (sütler yerel  üreticilerden  alınarak), 
yoksul  kenar mahallelere sık ve ucuz ulaşım hizmeti gibi uygulamaları biliyo-

---

Yerel  seçimler geçti, yoksulluk devam ediyor.  Ekonomik kriz, 
yoksulluğun yaygınlaşacağını ihtar ediyor. Yerel yönetimler, dev­
let,  devletler  üstü  kuruluşlar,  sistem-içi sivil yapılar,  cemaatler, 
muhalif örgütlenmeler -  ve bu  arada  bizzat yoksullar,  “yoksul­
lukla mücadele” stratejileri geliştirmeye devam ediyorlar. Bu stra­
tejilere  yön veren  farklı  öncelikler,  farklı saikler,  farklı  ilkeler, 
farklı  faaliyet  tarzlan var.  Bu  ayrımlar üzerine  düşünmek,  yok­
sulluğu  bir sorun  olarak  ciddiye  almanın icabı olmalı.  Yoksullu­
ğu bir sorun olarak ciddiye almak, zaten, politik ve etik bir icap.
Yoksullukla  mücadelede  dört  kavram  etrafına  dört  rotayı 
ayırt  edebiliriz:  Sadaka,  hak  temelli  sosyal  yardımlar,  dayanış­
ma ve yoksulların öz-örgütlenmesi.
Sadaka
AKP iktidarı söz konusu  olduğunda,  sadaka bahsi çok geçiyor. 
Sadakadan  ‘bizim’  anladığımız:  verenin  ‘durumuna’  bağlı  bir 
yardımdır, dolayısıyla varsayılamaz/hesap edilemez, nesnel açı­
dan keyfîdir.  Alanı minnettar kılan bir lütuftur.  Klientalist iliş­
ki içinde, bu minnettarlığın reye dönüşmesi beklenir.  Sadakayı 
bir sosyal yardım ikamesi olarak sürdüren politikanın ‘çirkinli­
ği’ buradadır:  insanları bir paket makarna, bir küçük çuval bak­
liyata muhtaç  halde  tutup,  onların  minnetlerini haysiyet  kırıcı 
bir  bağımlılık  ilişkisine  dönüştürmek.  En  az,  bu  insanları  “bir 
paket makama bir küçük çuval bakliyata oylarını satanlar”  di­
ye aşağılamak kadar çirkindir bu...
D indar  bakış  açısınd an sa,  tam  öyle  görünm ez.  Tayyip 
Erdoğan’ın, -tam  da Melih Gökçek’e adaylık beratını verirken-, 
“sadaka  dağıtıyorlar”  eleştirilerine  “Sadaka bizim kültürümüz­
de  v ard ır!”  diyerek  meydan  okum ası,  boşuna  değil.  (Alev 
Alatlı’nm “Gogol’un izinde” seri başlığıyla Rusya/“Rusluk” üze­
rine yazdığı kitapların  2004’te yayımlanan birincisi,  daha ‘ileri’ 
bir meydan okumaydı: Aydınlanma Değil M erham et!) Dindarlar 
için, ille ‘dinciler’ değil, laik-dindarlar için de, merhamet etmek
ruz.  1989’daki seçimle işbaşına gelen SHP belediyeleri de benzer işler yapmış­
lardı.

---

ve  sadaka  vermek  ahlâkî  bir  ameldir.  Hıristiyanlığın  “komşu­
nu  sev”i,  Müslümanlığın  “Komşusu  açken  tok  yatan  bizden 
değildir”!, belirli bir alâkaya,  münasebete,  çıkara bağlı olan so­
mut yakınlıklardan  azâde,  soyut  bir  iyilik  niyetinin  ifadesidir; 
böylelikle  tanrı sevgisinin de yansıması olur.  Fakirin hayır du­
asından  önemlisi,  bu  duanın  da  celbedeceği ümit  edilen Allah 
rızasıdır. Merhametle hayır işleyenin ‘kazancı’, budur. Bir de ta­
bii, kadim armağan döngüsünü2 işletmekten umulan fayda var­
dır;  iyilik yapan iyilik bulacaktır zira.
Fakirliğin,  dünyevilikten  alabildiğine  soyunarak,  bedenin 
zaruretlerini aşarak tüm benliğiyle tanrı sevgisine adanmak ba­
kımından  bir  mertebe  sayılmasına  burada  girmeyelim.  Hıris­
tiyan  âleminde  Protestanlığın,  bireyi  kendinden  sorumlu  ha­
le  getirerek,  onu  bu  sorumluluğun  hücresine  kapatarak,  fakir­
liği  ‘özenilir’  olmaktan  çıkardığını  biliyoruz.  Protestan  çalışma 
etiği,  Max Weber’in  tabiriyle  “kardeş-olmamanm  [Unbrüderli- 
chkeit]
  etiği”dir aynı zamanda;  insan din-kardeşlerine ve  kom­
şusunun sevgisine değil kendi ‘performansına’ emanettir.  İsma­
il  Kara,  İslamcılığın modernleşme  sürecinde  tasavvufî  terimler 
silsilesinde  “meskenet”  ve  “fakr”in  itibar  kaybedip  “say’ü  gay­
retin”,  servet ve  zenginliğin  değerinin  yükseldiğine  dikkat  çe­
ker.3  Şimdilerde  “bir lokma bir hırka”ya  çoktan  “...bir de Maz­
da” ilâve olmuştur!  İsmail Kara,  1980 sonrasında “Fakirlik küf­
re yakındır”  hadisinden güç alan Müslümanların ‘varlıklı olma’ 
cehdinde  nasıl ilerlediğini kaydediyor.
Velhâsıl, sadakanın meşruiyeti, gücünü, dindar insanın yok­
sulların  durumunu  düşündüğü  kadar kendi  durumunu,  kendi 
‘iyiliğini’,  kendi  ahlâkını  düşünmesinden  alır.  Dinsel  deneyim 
bütün  sosyal  deneyimlerle  birlikte  bireyselleştikçe,  diğerkâm­
lığın ‘maddî temeli’ zayıfladıkça,  hayır-hasenât sahibinin muh­
taçlarla  mesafesi  de  fizikî  ve  manevî  olarak açılacaktır.  Beledi­
yeler ve  Deniz  Feneri  türü  anonim-kurumsal  yapıların  sadaka
2 
Bu konuda değeri yeterince bilinmeyen kıymetli bir kitap: Jacques T. Godbout, 
Armağan Dünyası,
 çev.  Dilek Hattatoğlu,  iletişim Yayınlan, İstanbul 2003.
3 
Din ile Modernleşme Arasında,
 Dergâh Yayınlan, İstanbul 2005, 2.  baskı, s.  374 
vd.; Cumhuriyet Türkiyesi'nde Bir Mesele Olarak Islâm, Dergâh Yayınlan,  İstan­
bul 2008, 2.  baskı, s.  240.

---