Tanıl Bora Sol, Sinizm, Pragmatizm

kesme”dir)  ötesine  geçip,  entelektüel  kaygı  içeren ya  da  zihin 
ve ufuk açan bir verim veriyorlar mıydı?  Olumlu cevap vermek 
zor.  Yine  de,  dünya  bilgileriyle  hemhâl  olmaya,  gündelik  me­
seleleri biraz tefekkürle tartmaya dönük bir gayret -e n  azından 
kim ilerinde- zaman zaman çakımlanabiliyordu.
Yakın  zamanda,  gazetelerin  içinin  boşalmasıyla  ters  orantılı 
olarak,  köşe yazarlarının sayısı  artıyor.  Şimdilerde  köşe yazar­
lığı,  tabi! biraz indirgeyici bir genellemeyle, üç kategori arasın­
da  salınmakta:  1)  Mühim  kişilerden  günlük  taze  sohbet  kırpı­
ğı  kapmaya  dayalı  mütekâmil  muhabirlik,  2)  Eski  stili  sürdü­
ren  kanaat  önderliği,  3)  -Sayısı  az  olmayan-  kötü  örneklerin­
de had safhada keyfî bir ‘bilinç akışı’na benzeyen denemecilik... 
(Bazı  “ustaların”  her üç  tarzı  da  kıvırabildiğim,  hatta içlerinde 
âzam olanların aynı yazı içinde üslûptan üslûba sıçrayabildiği- 
ni hatırlatmaya gerek var mı?)
Mütekâmil muhabir üslûbunda, zaten mühim adamlarla teş- 
rik-i  mesaide  bulunmaktan başını  alamayan  gazetecinin  kitap 
okumaya,  derin düşünmeye vakti yoktur. Bu stildeki azamî en­
telektüellik  performansı,  yine  bir  mühim  adam  (bu  sefer  bel­
ki bir  “önemli  bilimadamı”  ya  da  “gerçek bir  entelektüel”)  ta­
rafından  zikredilen bir  kavramı  merasimle  anmak ya  da  tavsi­
ye  edilen bir kitaptan bahsetmektir.  Bu  performansı,  muharrir 
geleneğini sürdüren üst sınıf köşe yazarlarında da görürüz.  He­
le onlar, bir kavrama ya da bir teze, bir sava,  dokunduğunu al­
tına dönüştüren bir ilâh pozuyla yaklaşırlar. Naif bir entelektü­
ellik  gösterisidir  de  bu  aynı zamanda  ( “okuyan  adam”  pozu). 
Şaka değil, bir kavram, bir tez, onların el atmasıyla meşhur ola­
cak,  “gündeme gelecek”,  kuvveden  fiile  çıkacak,  hayatiyet ka­
zanacaktır.  Bu üslûpta kitap zikretme ve kuramsal bir kavram­
dan  söz  etme  tarzı,  tipik bir enteltainment  belirtisidir:  Otoriter 
bir edâyla onları anlamlandırarak,  okuru kitaplarla ve kavram­
larla cebelleşme zahmetinden esirgeme hizmeti sunar.  Kavram­
ları, tezleri, savlan karmaşık ve çokyanlı niteliklerinden arındı­
rarak “basite indirger”, bir “şık lâ f’a dönüştürür (bu dalda Os- 
car:  Ertuğrul Ûzkök), entelektüel “lüzumsuzluğundan”  arındı­
rıp  hayata,  “pratiğe”  indirir.  Nuray Mert’in  VirgüPde  (31.  sayı,

---

Haziran  2000)  Taha Akyol’un yazarlık  tavrı  hakkında bir eleş­
tirisi yayımlandı.  Taha Akyol’un  “sosyolojik bilgi”yi  zikretme, 
daha doğrusu bir savını, kanaatini  “sosyolojik”  olarak vasıflan­
dırdığı  “done”lerle  güçlendirme  taktiğini  sorgulayan  bu  eleş­
tiri,  bir yanıyla  da,  köşe  yazarlığının  entelektüel  “malzeme”yi 
dönüştürme  (istismar  da  diyebiliriz)  pratiğiyle  ilgili  söyledik­
lerimizi örnekliyor.
Denemeci üslûba yakın,  aktüaliteden çok genel dünya ve in­
sanlık  hallerine  eğilen  köşe yazarlarında  ise,  yine uçlaştırarak, 
iki  zıt  eğilimi  ayırdedebiliriz.  Bir  uçta,  bu  sefer  kavramların 
“gözüne vuran”, ortalama gazete okurunun alışkanlıklarını pek 
de  gözetmeden,  akademik jargona yakın,  ağır bir dille yazmak 
duruyor.  70’lerde Ali  Gevgilili bu  stile yakın bir ayrıksı örnek­
ti.  Şimdilerde,  YeniBinyıl/Radikal/YeniŞafak  ekürisinde bu  aka- 
demik-entelektüel üslûbun boy verdiğini görebiliyoruz.  (Kimi 
kötü  örneklerde,  kuramla/kavramlarla  fiiliyat ve  gündelik ara­
sında kurulan bağ gerçekten fevkalâde yüzeysel,  dahası uydur­
ma oluyor. Burada da entelektüellik bir poz, bir malûmatfurûş- 
luktur.)  Diğer  uçta  ise,  entelektüel  meşgaleyi  hayattan  kopuk 
boş işler olarak -büyük bir neşe için d e!- alaya alan bir stil var
-  bazen hedonist, bazen “harbici”.  Bu stil, çok defa, aslında en­
telektüel  donanıma  sahip  olduğunu -h em   de  A llahına!-  ama 
entelektüel  muhitten  sıkıldığı  ya  da yeri,  lüzumu  veya  faydası 
olmadığı için bu donanımım kullanmaktan imtina ettiğini sez­
diren  bir  sinisizmle  beraberdir.  (Örneklere  girmiyoruz  ama... 
Engin Ardıç’ı  düşünün!).  Enteltainment’in  en özgün ve yaratı­
cı ürünleriyle  ortaya çıktığı ‘sektör’  de bu  çeşit denemeciliktir, 
zannediyorum.
Kritik  bir  soru:  Bu  sinisizm,  entelektüel  muhite,  etkinliği­
ni artırma ve başka bir  dille  konuşmayı  da  öğrenme  doğrultu­
sunda idman vermeye ya da  onu  tahrik etmeye yarar mı?  Yok­
sa, EminÇölaşangil bir “entel düşmanlığı”na beşinci kol hizme­
ti mi sunar? Tartışmaya açıktır.
Ortalamalar,  kalıplar  çıkartarak,  izlenimci  bir  yorum  yap­
maya  çalışıyoruz.  Kuşkusuz  bu  tasniflere  uymayan birçok  kö­
şe yazarı, ya da birçok köşe yazarının bu tasnife uymayan “per­

---

formansları”  var.  Örnekse,  YeniBinyıl'da  Ali  Bayramoğlu’nun 
gündelik siyaseti, siyaset sosyolojisinin bakış açısıyla yorumla­
dığı -p olitik  hararetten  de  yoksun  olm ayan- yazıları...  Kürşat 
Bumin’in -yin e  Yenibinyıl'da- allâmece  değil  politik  bir hassa­
siyetle  yaptığı  kavram  disiplini  uyarıları...  Hatta  hatta,  aslında 
bambaşka  bir  kategorinin  insanı  olan  Serdar  Turgut’un  (Hür- 
riyet’te),
  nadiren  ciddileştiğinde,  bir  meselenin,  bir  tartışma­
nın  evveliyatını,  önünü-sonunu  sabırla  özetleyen yazılan...  Ve 
tabii, politik denemenin gerçekten üstadı olan Murat Belge’nin 
(R a d ik a ld e
), zaten iyi  bilindiği varsayılan ezelî durumlara baş­
ka  türlü bir zihin açıklığı getiren berrak makaleleri...
Olumlu  ve  olumsuz  birçok  örnek verilebilir,  ve  pek  çok  is­
tisna anılabilir.  Bu yazıda maksat,  sadece bazı genel  eğilimleri, 
alışkanlıkları  tasvire çalışmak.
Son  olarak yine  de,  kendi  kuşağımdan  ve  tanıdık  kişiler  ol­
malarından  da güç alarak,  entelektüellik-medya ilişkisi  (ve  en­
teltainment)
  açısından çok ‘acayip’ iki örneğe değinmeden ede­
meyeceğim:  YeniBiny ıl arkasayfa yazarı Sinan Hıncal ve Star ya­
zan  Levent  Kavas.  Sinan  Hıncal,  gönül  rahatlığıyla  söyleyebi­
liriz,  enteltainment  dalında  Oscar’ı,  Grammy’yi,  altın  portaka­
lı,  kristal  küreyi,  hepsini  hak  ediyor!  Bir  kısmı  sahiden  “me­
raklısına”  özgü  olm ak  üzere  her  sahadan  binbir  çeşit  ente­
lektüel  verimi,  kavramsal  terminolojiyi,  iştahla,  (mimetik  bir 
analizle)  yeniden-üretilm iş  m uhtelif  avam  lehçelerinin  ko- 
lajina  dayanan  bir  üslûpla,  okurlarının  istifadesine  sunuyor. 
Galatasaray’ın UEFA Şampiyonluğundan sonraki bir yazısında. 
Yalçın Küçük’ün dahi o  kadar otantiğini kuramayacağı bir Yal­
çın  Küçük  cümlesi  kurgulamıştı  ki,  enteltainm ente 1  mukallit­
lik anca o kadar olur!  (Sinan Hıncal’ın  “söylediği” bir şeyler de 
var, çaktırmadan: Biraz millîci, biraz solcuca... Ama bunlar hep 
üslûbun/üslûpçuluğun  gölgesinde.)  Levent  Kavas  ise  bambaş­
ka bir meşrepten.  Türkiye’nin “en bulvar” gazetesinde, Star’da, 
düpedüz “entellik” ediyor: Asla  “neşesiz” değil ama hiç de gün­
delik olmayan bir dille, bir ayağı hep kuramsal düzlemde sabit, 
titizce  kavramsal  açıklık  peşinde...  üstelik  apaçık  “komünist­
lik”  yapıyor...!  Bir nevi  anti-enteltainment...  (Tabii  şüphe  erbâ-

---