Tanıl Bora Sol, Sinizm, Pragmatizm

bı için,  “bu da bir eğlencelik değil midir?” sorusu bakîdir.)  Her 
halükârda,  faydaları  ve  manâları  başka başka  olan  her  iki  aca­
yiplikten istifade etmeye davet ediyorum.
Politainment
Entelektüel  etkinliğin,  entelektüel  kaygının  eğlence-merkez- 
li  medya yapısı  içinde  araçsallaştırılmasmı  tartışmaya getirme­
ye çalışırken önermiştim bu Enteltainment kavramını. Aklın yo­
lu  bir;  Almanya’da  bir siyasetbilimci  de  Politainment  (politik 
eğlence/eğlenceli  politika)  kavramını  öneriyor,  medyada  po­
litikayla  eğlencenin  kesişimini  incelediği  kitabında.  Andreas 
Dömer’in birkaç ay önce yayımlanan kitabı Politainment - Poli­
tik  in  der medialen  Erlebnisgesellschaft
  [Mediyal  yaşantı  toplu- 
munda politika]  (Suhrkamp,  Frankfurt a.M.  2001,  256  sayfa), 
medya  incelemeleri ve  tartışmaları  açısından  fevkalâde  verim- 
kâr bir yapıt.  Politainment'in  argümantasyonunu  özetlemekle 
hayırlı bir iş yapacağıma kaniyim.
Andreas  Dömer’in  kitabın  altbaşlığında  andığı  “yaşantı  top­
lumu”  kavramı,  Politainm ent  olgusunun  zeminini  oluşturan 
toplumsal gerçekliği işaretliyor. Dörner’in Gerhard Schulze’den 
devraldığı bu kavram, toplumsal ilişkilerin atomize olduğu, be­
şerî  faaliyetlerin  fragmanlaştığı,  hayat  temposunun  olağanüs­
tü  hızlandığı,  tüketim  ve  boş  zaman  faaliyetlerinin  kimlik ve 
anlam  sağlamada  öne  çıktığı  şu  post-m odern  dünyada,  tadI 
zevk  almayı  ve  “kaliteli”  yaşantılar  deneyimlemeyi  odağa  alan 
bir hayat  tarzının,  hayat görüşünün  egemenliğini ifade  etmek­
te.  Televizyon,  ABD’nin  paradigmasını  oluşturduğu  bu  tarzda 
merkezî  bir yerde  duruyor.  Zaten  bu  hayat  tarzının  globalleş­
mesinde  de  televizyon ve  ABD-kaynaklı  TV  formadan  belirle­
yici rol oynuyor.
Televizyon,  “yaşantı  toplum u”nun  arzularına  uygun  bir 
“âlet”:  Dinamizm,  heyecan...  ve  eğlence sunuyor;  her şeyi  eğ­
lence  formatında sunuyor.  Televizyonun sunduğu  eğlence,  di­
namizmiyle,  rutiniyle,  (rutin bir dinamizmin verdiği güvenle), 
“gerçeğe”  referansları  ve  “gerçekle”  sürekli  alışverişiyle,  güçlü

---

duygular  aktarıyor  izleyicilerine:  İzlediklerini  “öyleymiş-gibi” 
kabul etme izlenimi ve buna dayalı bir ferahlatıcı ütopik his ak­
tarıyor;  temel  olarak, bir  “feel-good" (kendini iyi  hissediş)  etki­
si yaratıyor. Medya kişilikleri, irtibatlı olduklan gerçek kişileri, 
birtakım söylemsel konumların veya dünyayı-hayatı anlamlan­
dırın   çerçevelerin  işaretlerine/simgelerine  dönüştüren  hiper- 
reel varlıklar oluyor; böylece “hayata karışıyor”, kâh gerçek ki­
şileri hayalî/tasavvurî  konumlara  kâh kurgusal kişileri gerçeğe 
‘çıkartabiliyorlar’.
Politika da, son yirmi yılda iyice belirgin bir biçimde televiz­
yonun  ve  televizyonun  sunduğu  bu  gerçeklik  “şeklinin”  nü­
fuzu  altına  girdi.  Televizyon,  son  yirmi  yıldan  da  önce,  kendi 
eğlence-merkezli  formatı  icabı  politik  faaliyeti  “sürekli  seçim 
kampanyası”  atmosferine  (etraflı  tartışmadan,  düşünce  beyâ­
nından  ziyade politik  pazarlam aya;  önerilerin  ve  fikirlerin  pa­
zarlama  diline  uyarlanmasına)  koşulladı.  Zira  seçim  kampan­
yası,  politikanın  basitleştirilmesi,  imgeselleştirilmesi,  kişisel­
leştirilmesi demek -v e böylesi daha prezentabl, daha eğlenceli! 
Süratlenen,  karmaşıklaşan,  eğlence- ve  “yaşantı”-merkezli ha­
le  gelen hayatta  toplumun giderek kıtlaşan  “dikkat”  kaynakla­
rından  (uzun  süre  bir  şeye  yoğunlaşma  yeteneğinden)  olabil­
diğince  fazla  pay  alma  derdine  düşen politika/cılar  da,  televiz­
yonun gözünün içine bakar hale geldi, çalışmalarını onun ihti­
yaçlarına uyarladı.
Andreas Dörner’in Politainment kavramı, bu izahat temelinde 
anlaşılır olacaktır.  Politainment nedir?  Politik izleklerin,  aktör­
lerin,  süreçlerin,  açıklama  şablonlarının,  kimliklerin,  anlam­
landırma  tekliflerinin  eğlence  tarzı  içinde  politikanın  yeni  bir 
gerçekliği  olarak monte  edildiği,  medya  dolayımlı bir kamusal 
iletişimdir.  Dörner,  bugünkü  dünyada  yurttaşların  politikay­
la  ilişkisinin,  bu  algı  kapılarından  geçerek  gerçekleştiğini vur­
guluyor.  Yani,  Politainment'ten  öte  bir  politikayı  artık zor bu­
lursunuz, demeye getiriyor. Alman kamu televizyonculuğunun 
yüksek kültürcü, asketik (zâhidâne)-ciddi ve didaktik söylemi­
nin  dahi,  Politainment’in yüksek basıncı  karşısında  gevşemek 
zorunda kaldığına dikkat çekiyor.

---

Politainment’
in  iki veçhesini  ayırdediyor yazar.  Biri,  politik 
aktörlerin  eğlence  kültürünün  enstrümanlarına  el  atmasıyla 
yürütülen  eğlendirici politika...  Politikanın,  medya  ve  pazarla­
ma  tekniklerine  kapılması...  Diğeri,  eğlence  endüstrisinin,  im­
gesel kurgularım cazip ve ilgi çekici kılmak üzere politik izlek- 
leri,  hadiseleri,  aktörleri  malzeme  olarak  kullandığı politik  eğ­
lence.
 Bu ikinci düzlemde Politainment, TV programlarının (ar­
tan ölçüde sinema filmlerinin de)  kurgusal dünyasına bir sahi­
cilik  hissi,  bir  otantiklik  referansı  temin  etme  ihtiyacını  karşı­
lıyor.
Kitapta, Politainment’in somut örnekleri üzerine bir dizi  tah­
lil  yapılıyor.  Örneğin  tartışm a  şovların a  bakılıyor;  Amerika 
TV’lerindeki  çatışmacı  tartışma  geleneğine  mukabil  Almanya 
TV’lerindeki uzlaşımcı ve  yayıncının  misafirperver  kibarlığına 
dayalı  tartışma stili  kıyaslanıyor.  Politikacıların yârenlik simü- 
lasyonu  yaratan  kişilik şovlarını  nasıl  ‘değerlendirdikleri’,  kişi­
lik ve  özel  hayat imgeleri üzerinden nasıl politik mesajlar ver­
dikleri  gösteriliyor.  Süreklilik,  öngörülebilirlik,  aşinâlık  etkisi 
sağlayarak  televizyonun insanları bağlayıcı,  onlara anlam dün­
yası  sağlayıcı  gücünün  taşıyıcı  unsurlarından  olan  TV  dizile­
rinde  politik  motiflerin  arttığına  dikkat  çekiliyor -   ki  bu  çok 
önemli bir nokta.  Politik savlann,  tercihlerin ‘prezentasyonun- 
da’,  doğrudan politik muhtevalı  olmayan  ama  kişileri,  konula­
rı, sunduklan hal ve tavır modelleri, geçerken bir şeylere değin­
me tarzları ile TV dizileri, icabında parlamentolar kadar önem­
li politik zeminler, yazara göre.  Örneğin olağanüstü sevilen bir 
kült dizi olan Lindenstrafie, çoğulcu, demokratik, sol-liberal bir 
politik  kültürün  telkin  edilmesinde  büyük  bir  ağırlığa  sahip. 
Bir başka  örnek:  Yeni  zamanların  en başarılı  cinâî  dizileri,  Al­
man  devlet-birey ilişkileri  kültürünün  otoriteye  itaat geleneği­
ni sekteye  uğratan,  “politik doğru-düzgünlük”  (political  corre- 
ctness
) ve  “sivil  itaatsizlik”  değerlerini öne çıkartan bir anlayışı 
yayıyor. Bütün popüler TV dizileri, Nazi ve Neonaziliği meşru­
luk sınırlan dışında  tutan bir çit oluşturuyorlar.
Politainment
  kitabının  kuramsal  ard  zemininde,  kitle  kültü­
rünü  bir  kültürel  yıkım  ve  aptallaştırma  sayan  Eleştirel  Okul/

---