Tanlay olishi

Ta’lim-tarbiyaning 
ta’siri.
Jamiyatning bolalar ongiga ta’sir o’tkazishi asosan ta’lim-tarbiya orqali amalga 
oshiriladi. Inson kamolotida ta’lim-tarbiya yetakchi rol o’ynaydi. Chunki:
1.Ta’lim-tarbiya jarayonida kishi organizmining o’sishi va muhitning stixiyali 
ta’siri bera olmaydigan narsalarni o’rganib oladi. Masalan, tilni odamlarning 
ta’sirida o’rganib olish mumkin. Lekin o’qish, yozishni maxsus ta’lim orqali 
o’rganadi.
2.
Ta’lim-tarbiya yordamida hatto kishining ba’zi tug’ma kamchiliklari ham 
kerakli tomonga o’zgartirish mumkin. (ko’r, kar, soqov).
2.
Ta’lim-tarbiya yordamida muhitning salbiy ta’siri natijasida yuz beradigan 
kamchiliklarini ham tugatish mumkin. (Bolalarning karta o’ynashi, so’kishi, 
chekishi).
2.
Ta’lim-tarbiya natijasida bolada bilimlar, ko’nikma va masalalar hosil 
bo’libgina qolmay, balki dunyo qarash ham shakllanadi, kamolotga yetib 
boradi. Bilmlarning egallanishi uning jismoniy va ma’naviy jihatdan 
o’sishiga yordam beradi. Masalan, Sarimsoqov 29 yoshida akademik, N. I. 
Lobachevskiy 14 yoshida Qozon universitetiga o’qishga kirgan, 23 yoshida 
professor darajasiga erishgan. O’zbek olimlaridan Shavkat Alimov, Shavkat 
Ayupov, va Rahim Hayitovlar ham shu yoshlarda professorlik nasib etgan.
Shaxsiy 
faollikning 
ahamiyati
Qobiliyat va iste’dodning ro’yobga chiqishida insonning muayyan faoliyatiga 

---

qiziqib qarshi bilan bir qatorda uning o’z uyida tinmay ishlashlari, mehnat 
qilishlari shart. Albatta bola buning mohiyatini dastlab yoshli paytida anglab 
yetmaydi, shuning uchun uni yo’naltirish bevosita tarbiya natijasida olib boriladi. 
Masalan, mashhur grek notig’i - Demosfenning (eramiedan oldingi IV asr) omma 
orasidagi dastlabki nutqlari muvaffaqiyatsizlikka uchragan, uni hatto masqara 
qilishgan. U duduq, ovozi xasta, qisqa-qisqa nafas oladigan kishi edi. Lekin u 
aktyor satirning maslahati bilan o’z nutqidagi kamchiliklarni tuzatdi. U o’z 
kamchiliklarini tugatishda irodalilik va qat’iyatsizlik ko’rsatdi: u og’ziga mayda 
toshlar va sopol parchalarni solib, so’zlarni talaffuz qilishni mashq qildi, dengiz 
bo’yida to’lqinlar shovqinini nutq so’zladi, oyna oldida turib yuz harakatlarini bir 
maromga keltirdi. Uy shiftiga qilchini osib qo’ydi, u odati bo’yicha yelkasini har 
uchirganda, qilich sanchilardi. U haftalab uydan chiqmay notiqlikni o’rgandi. 
Uydan chiqmaslik uchun sochining yarimini qirdirib tashladi. Bunga o’xshash 
misollarni ko’plab keltirish mumkin. Masalan, Alisher Navoiy, Ibn Sino qund 
bilan kitob mutolla qilganlari, A. V. Suvorov, Amir Temurning harbiy san’atini 
egallash 
borasidagi 
mehnatlari 
fikrimizning 
dalilidir.