Tanlay olishi

5. 
Maktab 
yoshidagi 
o’rta 
o’quvchilar 
(o’smirlar) 
davri.
Bu davrda bolaning jismoniy va ruhiy taraqqiyotida keskin o’zgarishlar ruy berishi 
sababli bu davr o’tish davri deb ataladi. Bu yosh balog’otga yetish davri deb ham 
ataladi. Qiz bolalar 13-15 yoshda, o’g’illar 16-17 yoshida balog’otga yetadilar. 
O’smirlar hulqida bir-biriga zid holatlar: goh jo’shqinlik, goh bo’shanglik, goho 
ishga 
kuchli 
havas 
paysalga 
solish, 
o’jarlik 
holatlari 
uchraydi.
O’smir ruhiy rivoji avvalgiga nisbatan ya’ni kichik o’quvchilarga nisbatan ilgarilab 
ketadi. O’qish ta’sirida o’smirning umumiy, abstrat tushunchalarni tobora ko’proq 
tushunib 
va 
bilishi 
tezlashadi.

---

O’smir o’zida katta kishilarning sifatlari paydo bo’layotganini sezadi. Ichki 
sekresiya bezlarining qayta qurilishiga bog’liq. Jinsiy yetilish davri boshlanadi. 
Ularda erkaklik va ayollikning tashqi belgilari - ovozining o’zgarishi (durillash, 
muylov chiqishi, ko’krak qafasi o’g’il va qizlar nafas olishidagi farqlar) paydo 
bo’la 
boshlaydi.
O’smirlar ruhiyatida qahramonona ishlarga, romantika, o’zini qahramonlar 
qatorida tasavvur etish kabilar juda kuchli bo’ladi. Ularda do’stlik va birodarlik 
xislari, 
sirdosh 
do’stlar 
topish 
juda 
kuchli.
U nima qilib bo’lsa ham jamoada obro’ qozonishga, ma’lum mavqyeni egallashga 
intiladi. Bunga yaxshilik bilan erishmasa, sho’xlik, ba’zan tartib buzish, 
o’qituvchining 
talabiga 
teskari 
ish 
tutishga 
ham 
boradi.
Demak, o’smir bilan munosabatda sabr-toqat, vazminlik, ma’lum holda unga 
mustaqillik berish, jamoa hayotiga doir ishlar yuzasidan maslahatlashishi, uning 
tashabbusidan, 
intilishi 
va 
imkoniyatlaridan 
foydalanishi-bularni 
to’g’ri 
tarbiyalashning garovi. Eng muhimi, ular shaxsini hurmat qilish, kamsitmaslik, 
katta 
bo’lib 
qolganini 
tan 
olishdir.
O’smirlik davri ayrim pedagog va psixologlar, vrachlar ta’kidlaganidek tarbiyaga 
berilmaydigan davr emas. O’z vaqtida Jan Jak Russo bu davrni “Ikkinchi marta 
tug’ilishi” 
deb 
atagan 
edi.