Tanlay olishi

6. 
Maktab 
yoshidagi 
katta 
o’quvchilar 
(o’spirinlar).
O’spirinlik yoshidagi o’quvchilarda uzoq muddatli va tizimli ta’lim natijasini 
fikrlash, tanqidiy fikrlash rivojlanadi, intellektual qiziqish o’sadi, dunyoqarash 
shakllanadi. Uning tasavvur va 
tafakkur doirasi
deyarli nihoyasiga yetgan va 
ijtimoiy hayotning biror sohasiga yo’naltirilgan bo’ladi. Endi gavda, qovmatlari 
to’lishib, 
go’zallashib boradi
. Muskullarning kuchi va ishi, qobiliyati ortadi. Jinsiy 
yetilish asosan tugaydi. Umuman, o’spirinlik jismoniy o’sishning tinch davri 
bo’lib, kishi a’zolarining o’sishi, takomillashuvi nihoyasiga yetadi. Ular 
jismoniy 
kuchli, xushbichim va sog’lom bo’lganliklari tufayli tetik va xo’shchaqchoq, har 

---

ishga qodir, mustaqil bo’ladilar.
Ular faoliyatining asosiy turi o’qish bo’lib, 
mantiqiy fikr yuritadilar va bilimlarini anglab, tushunib esda qoldiradilar.
Yana bir xususiyati o’spirin o’zining madaniy-ma’naviy oshirishga, o’zi ustida 
qunt bilan ishlaydi, radio, televideniya, barcha informasiya vositalaridan 
foydalanadi. Ular hayot haqida (shaxsiy turmush, sevgi, axloq-odob, hayotiy 
go’zallik kabi masalalar yuzasidan) fikr almashishiga ishtiyoqmand bo’ladi. 
O’zlarining aqliy va jismoniy yetukligini baholashadi, shunga asoslanib aniq bir 
kasb-korni 
egallash 
rejasini 
tuzadi.
Xarakterli xususiyatlardan yana biri shundaki - o’spirin o’ziga o’zi baho berishga 
intiladi, unda xushmumomalilik, odoblilik va vazminlik kabi axloqiy sifatlar qaror 
topadi. Ular Vatanga, xalqqa, jamiyatga, insoniyatga xizmat qilish va foydali inson 
bo’lishni hayotining oliy maqsadi deb biladi.
Pedagogik mashq 
Pedagogning 
ish 
tajribasidagi 
ba’zi 
jihatlari 
bilan 
tanishing.
Pedagog sinf o’quvchilariga ta’lim-tarbiya berishda ularning rivojlanishini hisobga 
olib ish tutdi. Masalan, o’smir Mirqosim berilgan uy vazifalarni bajarishda 
loqaydlik, sustkashlik, mas’uliyatsizlik bilan yondoshishini biladi. Ammo pedagog 
Mirqosim keyinchalik o’zgarib o’zining bu nuqsonlarini yo’qotadi degan fikrda ish 
tutdi. Vaqt o’tishi bilan Mirqosimning uy vazifalarni bajarmaslikdagi 
mas’uliyatsizligi uning o’qishga bo’lgan qiziqish va harakatlariga ziyon yetkaza 
boshladi. Oqibatda Mirqosim dars mashg’ulotlariga kelmaslik, ko’chadagi 
o’rtoqlari bilan birgalikda o’zlaricha ish tutish kabi odatlarga o’rgandi. Pedagog 
endi Mirqosimning o’qishdagi va tarbiyasidagi nuqsonlarni bartaraf etishga ota-
onalarni jalb qildi. Fan o’qituvchisining ota-onalar bilan hamkorligi asta-sekin o’z 
natijasini ko’rsata boshladi. Mirqosimning o’qishida ijobiy siljishi va xulq-atvorida 
o’zgarish sodir bo’ldi.

---