Taqdimot I mavzu: Oʻzbek terminologiyasi tizimida qadimgi qatlamning oʻrni

“0 ‘zbek tilining izohli lug‘ati” materiallari asosida qilingan statistik tahlil diplomatik terminlarning umum o ‘zbek adabiy tilida qo‘llanish darajasi chastotasining pastligini ko‘rsatdi. Xususan, nomi tilga olingan izohli lug‘atdan o ‘rin olgan 60.000 so‘zlaming atigi 410 tasi, ya’ni 0,7% ini diplomatik terminlar tashkil qiladi, xolos ( Abdullayeva, 2003; 160).M a’lumki, juda qadim zamonlardan insonlaming vaqtni aniqlash, bir makondan boshqa joyga harakat qilish, sayohatlarga borish ehtiyo-ji natijasida osmon va undagi jismlar, sayyoralar ,yoritqichlar harakatini o‘rganuvchi maxsus fan, ya’ni astronomiya shakllangan. Astronomiya fanining asrlar mobaynidagi taraqqiyoti natijasida ushbu sohaga tegishli terminologik mikrotizim shakllandi.

• “0 ‘zbek tilining izohli lug‘ati” materiallari asosida qilingan statistik tahlil diplomatik terminlarning umum o ‘zbek adabiy tilida qo‘llanish darajasi chastotasining pastligini ko‘rsatdi. Xususan, nomi tilga olingan izohli lug‘atdan o ‘rin olgan 60.000 so‘zlaming atigi 410 tasi, ya’ni 0,7% ini diplomatik terminlar tashkil qiladi, xolos ( Abdullayeva, 2003; 160).M a’lumki, juda qadim zamonlardan insonlaming vaqtni aniqlash, bir makondan boshqa joyga harakat qilish, sayohatlarga borish ehtiyo-ji natijasida osmon va undagi jismlar, sayyoralar ,yoritqichlar harakatini o‘rganuvchi maxsus fan, ya’ni astronomiya shakllangan. Astronomiya fanining asrlar mobaynidagi taraqqiyoti natijasida ushbu sohaga tegishli terminologik mikrotizim shakllandi.

• Hozirgi o‘zbek tili astronomik terminologiyasi tizimi X-XIV asrlardan e’tiboran muomalaga kirgan nujum ilmi (astrologiya), munajjim (astrologA yulduz, sayyora, usturlob, Hulkar, Arslon, burj, Qovg’a, Yetagan (Katta Ayiq), Cho Ipon (Venera), Mushtariy (Yupiter) singari qadimiy astroponim kosmonim)lami saqlab qolishga erishgan ( Dadaboyev, 1994; 32-43).Astronomiya va kosmonavtika fanlarining so‘nggi vaqtlarda jadal rivojlanishi,tabiiy, o‘z ifodasini hozirgi o ‘zbek adabiy tili so‘z boyligida ham topdi.