Tarih Okulu Dergisi (tod) Journal of History School (johs)
Yüklə 290,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
Makedonya’da 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk Algısı [819]
Direniş başlığı altında bölge halklarının yüksek vergi ve dini baskılardan ötürü bir başkaldırıya giriştiğinden bahsedilirken, Osmanlıların din değiştirmediği için birçok Makedon’u ve ismi verilen iki Hıristiyan’ı işkence ederek öldürdüğü hiçbir kaynak belirtilmeksizin ifade edilmiştir. ve haklı alt yapılarının ortaya konulmasından çok Osmanlılar zorba, baskıcı ve şiddet yanlısı olarak gösterilmeye çalışılmıştır. Y ed in ci S ın ıf XVIII. asırda Osmanlı İmparatorluğu başlıklı bölümde Osmanlıların genel durumu büyük toplumsal, askeri, siyasi ve iktisadi krizlerle uğraşan bir devlet şeklinde aktarılmıştır. Ayrıca 1803 tarihli bir İngiliz raporuna dayandırılan bilgilerle “Türkiye” ismiyle ifade edilen Osmanlı Devleti’nin hemem hemen tüm Avrupa’da korkunç düzensizlik, isyan ve barbarlık görüntüsü içinde olduğu bilgisine yer verilmiştir Geriye dönük olmak üzere hem Osmanlı devletinin hem de ileride kurulacak olan Türkiye Cumhuriyeti Devletinin imajı olumsuzluklarla verilmek istenmiştir. Osmanlı Devletinin XIX. asırdaki durumuyla ilgili olarak aynı tarihlerdeki bir Avrupa kentiyle bir Osmanlı kentinin karşılaştırılmasının bazı örnek resimlerle öğrenciler tarafından yapılması istenmiştir. Osmanlıların Balkanların hemen hemen tamamında ve şehirler özelinde gerçekleştirdikleri fiziksel, içtimai ve kültürel yapılar hakkında hiçbir bilgiye
yer verilmemiştir. İlköğretim seviyesindeki çocukların zihinlerinde Balkanlarda Osmanlıların fiziki, siyasi, kültürel manada bir boşluk yarattığı ve bölgeye
hiçbir katma
değer sağlayamadığı algısı oluşturmuştur.
Kitap başlangıç itibariyle I.Dünya Savaşının genel manada sebepleri üzerinde dururken yine Osmanlı Devletinin mevcut durumuyla alakalı izahat yapılmadan savaşın başlangıcı itibariyle Almanya ve Avusturya-Macaristan’la beraber olduğu izlenimi verilmiştir. Ancak Osmanlılar bir yandan askeri ve siyasi düzenlemelerini yapmaya çalışırken diğer yandan da olası savaşta siyasi yalnızlıkta kalmamak için bazı diplomatik girişimlerde de bulunmuştur. Kitapta Osmanlıların savaşa girmesi noktasında bilgiler verilmediği için de Osmanlının ittifak girişimlerine İngiliz, Fransız ve Rusların ret cevabı verişinin arka planındaki asıl gerçek olan savaş sonrasındaki Anadolu topraklarını bölüşme heves ve isteği de ortaya konulamamıştır. Bu sebeple bu aktarımla da Osmanlı Devletinin politik basiretsizlikle anılması sağlanmıştır. Selçuk Ural [820]
Öğrencilerin Osmanlıların I.Dünya Savaşındaki tercihleri ve durumunu daha iyi anlayabilmeleri açısından İtilaf grubundaki ülkelerin daha savaşın başlarında yaptıkları ve temelinde Osmanlı İmparatorluğunu paylaşmak olan gizli anlaşmalardan da kesinlikle söz etmek gerekir. Ancak kitapta
gizli anlaşmalardan hiç bahsedilmemiştir. Osmanlı Devleti olduğundan da güçsüz ve siyasi ve askeri hamleleri olmayan bir
devlet olarak
gösterilmiştir. Kitapta
Türkiye Cumhuriyetinin Oluşu başlığıyla I.Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı Hanedanlığının yıkıldığı belirtilirken, hanedanlık topraklarının Doğu Trakya ve İzmir bölgesinde Yunanlıların hâkim olduğu, doğu bölgesinde Ermenilerin bir devlet kurduğu, güneyde ise İtalyan ve
Fransızların etkili
olduğu savunulmuştur. Bu bilgilerde kısmen doğruluk payı olmasına karşın, gerçekte Anadolu’da yapılmak istenenlere kitapta
hiç yer
verilmemiştir. Ayrıca İtilaf devletleriyle birlikte Ermenilerin de Anadolu’nun doğu, batı ve güneyi ile İstanbul ile çevresinde tam bir hâkimiyet kurdukları da söylenemez. Çünkü bu bir hâkimiyet değil işgal ve isyan teşebbüsüdür. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin gerçekte kuruluş gerekçeleri ve başlattığı Türk Kurtuluş Savaşından bahsedilmeyerek, öğrencilerin dikkatleri yeni Türk devletinin kuruluş merhalesinden başka bir yöne çekilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması kısmi bir Türk-Yunan Savaşına bağlanarak, bu savaştan yenik ayrılan Rumların Anadolu’yu terk ettikleri ve imzalanan Lozan Barış Antlaşmasıyla da Türklerin de kendi ulus devletlerini kurdukları belirtilmiştir. Kitabın genelinde özellikle Balkanlarda Osmanlı egemenliğine karşı
başlatılan isyan
hareketlerinin olduğundan çok daha etkin ve abartılarak anlatımı yapılmışken, yeni bir devletin kurulmasıyla sonuçlanmış ve
Balkanlardaki süreçle karşılaştırma yapmak adına bir isyan değil de işgale karşı mücadele olarak çıkan Türkiye Cumhuriyeti Devletinin oluşumundan sadece iki sayfada bahsedilmiştir. Bu eksik ve amacından saptırılmış bilgilerle, özellikle Makedonya’daki Türk öğrencilerin Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kuruluşu sırasında Anadolu’da yaşanan gerçeklerden haberdar olmaları engellenmiş, Anadolu’daki bu var oluş mücadelesinin üstü örtülerek sıradanlaştırılmıştır.
Makedonya’da 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk Algısı [821]
Türkiye hakkında kısa da olsa izahat yapılmaya çalışılan bölümün hemen altına iliştirilen fotoğrafta “İstanbul’da camiye çevrilen Aya Sofya Kilisesi” ifadesi de yer almıştır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin de tıpkı Osmanlı Devleti gibi baskıcı, zorba bir anlayışa sahip olduğu iması verilmiştir. Bu anlatımla bile tarihi hadiselerin aktarımında ne denli taraflı bir bakış açısının kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Son olarak kitabın Makedon Devletinin Kurulması başlığı
altında, demokratik Makedonya vatandaşı hakları şeklinde 1944 yılındaki kazanımlardan bahsedilirken herkese can, mal güvenliğinin, her vatandaşa din ve şuur özgürlüğü garantisinin verilmesine dikkat çekilmiştir. Ancak Osmanlı Balkanlarında o dönem için Batı Avrupa’da dahi başarılamamış olan hoşgörü ve baskıdan uzak bir siyasi ve dini hava teneffüs edilmiş olmasına rağmen kitapta bu durum üzerinde neredeyse hiç durulmamıştır
Bu aktarımla da Balkanlardaki Osmanlı egemenliği süresince bölgede yaşanmış olan iktisadi, içtimai ve kültürel gelişmişlik genç zihinlerden uzak tutulmuştur.
Makedonya’da okutulan Türkçe tarih ders kitaplarında tarihsel aktarımların öğrencilere aktarılmasında kullanılan veriler, bilgiler, dokümanlar, görsel materyaller oldukça sınırlı ve bazılarının da doğruluğunun ispata gereksinim duyduğu açıktır. Bu vesileyle incelediğimiz Türkçe tarih ders kitaplarından ilki olan altıncı sınıf ders kitabında, öğrencilerin Avrupa, Balkanlar ve Makedonya’da tarihsel bir gezintiye çıkarılacağı söylenmiştir. Ancak ne Avrupa ve bu kıtanın özellikle Balkan mıntıkasına yerleşmiş Türk kavimlerinden bahsedilmiş ne de Balkanlar ile Makedonya özelinde Osmanlı ve Türk izlerinden bahsedilmiştir. Ayrıca Balkanlar bölgesi ve en azından balkan ifadesinin bile içeriği hakkında bilgi verilmemiştir. Yine kitapta Türk kelimesi de Bizans İmparatorluğunun gölgesi altında ve çok kısa bir şeklide geçmiştir. Yine İstanbul’un fethi gibi çağ değiştiren bir tarihi hadiseden bile son derece taraflı ve çok kısa bir biçimde bahsedilmiştir. Ayrıca Osmanlıların bölgeye gelişi hakkında gerekli izahat yapılmadan Balkanlardaki idari anlayışının zorbalığa dayandığı, zorla İslamlaştırma politikalarının uygulandığı ve doğu tipli basit ve geri kalmış bir şehir sistemi ortaya koyduğu gibi aktarımlarla, öğrencilerin zihninde olumsuz bir Osmanlı algısı oluşturulmak istenmiştir. Bu
Selçuk Ural [822]
vesileyle yaklaşık beş asır boyunca Balkanlara hâkim olarak bölgenin iktisadi, içtimai, demografik ve kültürel yapısında büyük değişikliklere sebep olmuş Osmanlı Türklerinden sınırlı bir şekilde bahsedilmiş olması, kitabın Osmanlı- Türk imajını öğrencilerle paylaşmamak ya da farklı ve olumsuz bir kanaat bıraktırmak hususunda olduğu çıkarımını sağlamıştır. Yedinci sınıf Türkçe tarih ders kitabında ise Fransız İhtilalinden I.Dünya savaşına dek geçen tarihsel sürecin işleneceği belirtilmiştir. Bu doğrultuda o dönem itibariyle Avrupa ve Asya’daki en büyük siyasi güçlerden biri olan Osmanlı Devleti es geçilmiştir. Ancak sadece I.Dünya Savaşında Osmanlıların savaşta yer aldığı blok ve savaştan yenik ayrılmaları üzerinde durulmuştur. Hatta Osmanlıların savaşa girişteki siyasetinden, savaş esnasında savaştığı cephelerden ve savaş sonunda karşılaştığı durumdan da son derece kısıtlı bir şekilde bahsedilmişti. Bu haliyle bu kitapta da Osmanlı-Türk algısı dönem itibariyle zayıf, siyaseten ve iktisadi açıdan güçsüz ve I.Dünya Savaşından yenik ayrılmış bir algı üzerinden verilmeye çalışılmıştır. Hâlbuki Osmanlı Devleti XVIII ve XIX. asırlarda bile bölgesinin en kudretli imparatorluklarından biridir. Osmanlı özelinde hem Asya veyahut hiç değilse Doğu Avrupa üzerinden gerekli izahatlar yapılabilir düşüncesindeyiz. Ancak kitabı okuyan ve tarihsel süreci kendisine verildiği üzere anlamaya çalışan Türk öğrenciler, Türklerin dünya siyasi arenasındaki üstlendikleri rolü ne yazık ki kavrayamayacaktır. Son kitabımız olan sekizinci sınıf Türkçe tarih ders kitabında da I.Dünya Savaşının başlangıcından II.Dünya Savaşının sonlarına kadar geçen tarihi süreç ele alınmıştır. Ancak ele alınacağı söylenen tarihsel süreç içinde yine Osmanlı Devleti ile yeni kurulacak olan Türkiye Cumhuriyeti Devleti hakkında geniş izahat yapmaktan kaçınılmıştır. Gerek Osmanlı Devletinin yıkılış süreci ve gerekse de onun küllerinde yeniden doğan ve kendi topraklarına karşı sistemli bir şekilde başlatılmış işgal sürecine karşı başlatılan Türk Kurtuluş Savaşından da çok kısa ve cılız bir şekilde bahsedilmiştir. Bu durum ise bu üç kitabın genelinde aktarılmaya çalışılan tarihsel bilgilerin, günümüz reel ve objektif tarih öğretiminden oldukça uzak olduğu söylenebilir. Tüm bu tespit ve eleştirilerimiz sonucunda toplum ve onu oluşturan bireylerde tarih bilincinin oluşturulmasının ne denli önemli olduğu fikri bir kez daha ön plana çıkmaktadır. Ancak bu bilinç oluşturulurken de tarihi materyallerle, delilleri açık, güvenilir ve evrensel normlara uyma ilkelerinden asla taviz verilmemelidir. Yeni nesiller ve onların gelecekleri ancak bu tarzdaki Makedonya’da 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk Algısı [823]
bir tarih anlayışı ile sağlam bir temel üzerine inşa edilebilir. Anacak incelediğimiz bu üç kitapta da bu tarihsel gerçeklik ve sorumluluk duygusundan uzak olunduğu tespit edilmiştir. Makedonya Cumhuriyeti’nin ülke sınırları içerisinde okullarda okutulan tarih kitaplarını Türkçe bastırması son derece olumlu bir gelişmedir. Böylelikle Makedonya’da yaşayan Türkler tarihi süreçleri kendi dillerinde okuyup algılayabilme şansına kavuşmuştur. Ancak genç nesillerin objektif ve özellikle aşırı milliyetçilikten uzak bir süreçle eğitilmeleri de tarih ders kitaplarındaki anlatıma bağlıdır. Kitaplarda kullanılan üslup ve veriler, tarihsel gerçeklerden uzaklaştıkça da o devletlerin gelecek inşasında büyük eksiklikler oluşur. Kaldı ki başka bir devletin siyasi organizasyonu altında vatandaşlık bağıyla yaşayan nüfuslar, kendilerine verilen tarihi bilgiler ışığında hem geçmişlerine hem de milli tarihsel süreçlerine sahip çıkabilirler. Bu sebepledir ki bu gibi çalışmalar iyi niyetli bile yapılsa tüm tarihsel süreci kesinlikle reel, objektif ve milliyetçilikten uzak bir şekilde sunmalıdır. Ancak incelediğimiz bu üç tarih ders kitabı da Makedonya’da yaşayan Türk gençlerinin kendi tarihsel süreçleri hakkında doğru ve tarafsız bilgileri kazanamayacakları gerçeğini ortaya çıkarmıştır. Bu sebeple makalemiz genelinde, Türkçe hazırlanmış ders kitaplarındaki tüm tarihi süreçler, “Osmanlı ve Türk” imgeleri ekseninde büyük bir titizlikle incelenmiştir. Kitap genelinde birçok bilgi ve sunum eksikliklerine eleştirisel bir bakış açısıyla değinilerek bu gibi aksaklıkların giderilmesi hususunda hem reel bilgiler verilmeye hem de ileride yapılacak bu gibi çalışmaların içerisinde yer alabilecek eksikliklere de dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Bazı noktalarını eleştirerek düzeltmeye çalıştığımız ders kitaplarında aktarılan bilgiler ve bu verilerin sunum şekli mutlaka uluslararası normlara uygun, objektif, devletin stratejik menfaatleriyle paralellik göstermekle birlikte abartılı milliyetçiliklerden uzak ve doğru bir tarihsel bakışla mümkün olabilecektir. Bu sebeple Makedonya’da okullarda okutulan Türkçe tarih ders kitapları ya tekrar ele alınmalı ya da her iki ülkenin ortaklaşa kuracağı komisyonlarca desteklenerek hazırlatılmalıdır.
Selçuk Ural [824]
KAYNAKÇA Açkoska, Violeta, Vanço Gyyorgiev, Feyzula Şabani, Dalibor Yovanovski, Yedinci Sınıflar İçin Tarih, Çev.Nureddin İseynovski, Grafikçi Centar Basımevi, Üsküp 2009. Ahmetbeyoğlu, Ali, Avrupa Hun İmparatorluğu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2001. Akçam, Taner, İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu, İmge Kitabevi, Ankara 1999.
Altınay, Ahmet Refik, Haçlılar, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2007. Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), Alkım Yayınları, İstanbul 2005. Atlan, Sabahat, Roma Tarihinin Ana Hatları, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970. Aybars, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Zeus Kitabevi, İzmir 2005. Boşkoski, Milan, Yordan İlioski, Nebi Dervişi, 6. Sınıf Tarih, Çev.Melahat Ali, Ceylan Ruşit, Napredok Basımevi, Kalkandelen 2005. Brown, L. Carl, İmparatorluk Mirası, İletişim Yayınları, İstanbul 2000. Castellan, Georges, Balkanların Tarihi, Çev.Ayşegül Yaraman, Milliyet Yayınları, İstanbul 1993. Darkot, Besim ve Bonapace Visintin, Modern Büyük Atlas, Arkın Kitabevi, İstanbul 1971. Doğru, Halime, “Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de Fetih ve İskân Siyaseti”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt IX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002. Hasan Tahsin Fendoğlu, Modernleşme Bağlamında Osmanlı-Amerika İlişkileri 1786-1929, Beyan Yayınları, İstanbul 2002. Gül, Muhittin, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Platin Yayınları, Ankara 2006. Güler, Ali, Suat Akgül, Sorun Olan Ermeniler, Emre Promosyon Yayınları, Ankara 2003. İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğunda Klasik Çağ, Çev.Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003. İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik Ve Sosyal Tarihi 1300-1600, Cilt I, Eren Yayıncılık, İstanbul 2000. İnalcık, Halil, “Türkler”, İslam Ansiklopedisi, Cilt XII, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997.
Makedonya’da 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk Algısı [825]
İnalcık, Halil, “Çiftlik”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt VIII, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1993. İnalcık, Halil, “Stefan Duşan’dan Osmanlı İmparatorluğuna: XV.
Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, Osman Yalçın Matbaası, İstanbul 1953. İsen, Mustafa, Mehmet İbrahimgil, Balkanlarda Osmanlı Mirası, A Turizm Yayınları, İstanbul 2005. Kaleşi, Hasan, “XV. Asırdan XVII. Asrın Nihayetine Kadar Yugoslav Topraklarında Şark Medeniyeti”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Yıl I, Cilt I, Sayı I, İstanbul 1979, ss.73-129. Koçsoy, Şevket, “Türk Tarihi Kronolojisi”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt I, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, ss.73-189. Koloğlu, O., H. İnalcık, E. Manisalı, Osmanlı Döneminde Balkanlar, OBİV Yayınları, İstanbul 1993. Köstüklü, Nuri, Sosyal Bilimler Ve Tarih Öğretimi, Günay Matbaası, Konya 1999. Kutlu, Sacit, Milliyetçilik Ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve
Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev.Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2004. Ostrogorsky, George, Bizans Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995. Özlem, Doğan, Tarih Felsefesi, Anahtar Kitaplar Yayınları, İstanbul 1996. Helmreich, Paul C., Sevr Entrikaları, Büyük Göçler Maşalar, Gizli Anlaşmalar ve Türkiye’nin Taksimi, Çev.Şerif Erol, Sabah Kitapçılık, İstanbul 1996.
Rasonyi, Laszlo, Tarihte Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Seri III, Sayı A11, Ankara 1971. Renouvın, Pierre, I.Dünya Savaşı Ve Türkiye, Çev.Örgen Uğurlu, Örgün Yayınevi, İstanbul 2004. Ristovski, Blaje, Şukri Rahimi, Simo Mladenovski, Stoyan Kiselivovski, Todor Çepreganov, Tarih VIII. Sınıf, Çev.Bedri Nureddin, Peçatnıca Naumovski Basım Şirketi, Üsküp 2010. Selçuk Ural [826]
Sarıçelik, Kerim, “Birinci Dünya Savaşında Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletlerine Karşı Anadolu’nun Akdeniz Kıyılarında Aldığı Bazı Tedbirler”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt 21, Konya, 2007, ss.173-189. Shaw, Stanford, Ezel Kural Shaw, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, E Yayınları, İstanbul 2006. Tunçay, Mete, Cemil Koçak, Hikmet Özdemir, Korkut Boratav, Selahattin Hilav, Murat Katoğlu, Ayla Ödekan, Türkiye Tarihi 4 (Çağdaş
Uçarol, Rıfat, Siyasi Tarih (1789-1999), Filiz Kitabevi, İstanbul 2000. Yalçın, Durmuş, Yaşar, Akbıyık, D.Ali Akbulut, Nuri Köstüklü, Azmi Süslü, Refik Turan, Cezmi Eraslan, M.Akif Tural, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2005. Yüklə 290,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|