Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Türkmanların Etnik Kimliği
342
ve politik nedenlerle yeniden ayrılması Ģeklinde değerlendiriyor 18 . Tabii, boylara ait obaların, kolların parçalanması, bir Türkman ilinden bir baĢka Türkman iline geçmesi veya bağlı olduğu devletlerin onları zayıf düĢürmek amacıyla parçalaması durumları, etnosun tüm tarihi boyunca süregelmiĢtir. Ancak Oğuz boylarının Türkmanlar arasında yayılmıĢ durumda olması, onların bu etnik sistemin içine aileler, obalar, kollar Ģeklinde girmesiyle ilgilidir. ġu hususu unutmamamız gerekir; Türkman etnik sistemi, ihtiyarlamıĢ etnosistemlerden vazgeçen passionar güçler sayesinde meydana gelmiĢtir. Bu güçler fertler, aileler, obalar, kollar Ģeklinde Oğuz etnik sisteminden vazgeçerek yeni etnosun içerisine girmiĢ ve burada birleĢerek yeni iller oluĢturmuĢlardır. Ġl içinde yer alan oba ve oymakların hangi boydan gelmesi ve hatta Oğuz, Karluk, Kıpçak, Kalaç gibi etnik birliklerden gelmesi o kadar da önem taĢımıyordu. Bu bakımdan Selçuk ilinin, esasen Oğuz ve Kıpçaklar'dan oluĢması ve buraya Kucat ve Çıgrak gibi toplulukların karıĢması hakkında tarihi kaynaklar hiç de eksik bilgi vermiyor 19 .
Türkmanların Etnik Kimliği Türkmanlar'a Oğuzlar dıĢında diğer Türk soyundan olan etnik birliklerden kopan oba ve oymakların karıĢması hem tarihi, etnografik, hem de dil olgusu ile kanıtlanmaktadır. Bu tür etnik gruplardan biri Karluklar'dır. M.KaĢgarlı Karluklar hakkında "Oğuzlar'dan ayrıdır", "Oğuzlar gibi Türkmen'dir" ifadesini kullanırken bu gerçeği ifade etmek istemiĢtir. Müslüman olan Oğuzlar'ın, Karluklar'ın ve "diğerlerinin" X.yy.'da yanyana, aynı zamanda karıĢık Ģekilde yaĢamaları ve üstelik gezavata katılması hakkında tarihi kaynaklarda (Ġbn Hevkal, Ġstahri) bilgiler bulunmaktadır 20 . ġunu belirtelim ki, Ġslam'ı kabul edip gezavata katılan Oğuz, Karluk "ve diğerlerinin" "Türkman olmalarına" hiçbir Ģüphe kalmıyor. Sadece kaynaklar yeni etnik dünyanın üyelerini onların eski adıyla adlandırır ve bu durum yukarıda belirtilen nedenlere bağlıdır. ÇağdaĢ etnografi de Türkmanlar arasında Karluk varlığını kanıtlamaktadır. Türkmenistan Türkmenleri arasında
bu bölgede Karluklar'a ait çadır tipinin yayılmıĢ olması söylediklerimizi kanıtlamaktadır 21 . 18 Sümer, a.g.e., s. 238 19 Aгаджанов, a.g.e., 1969, s. 202 20 Aгаджанов, a.g.e., 1969, s. 75-76 21 Еремееев Д. Е. “Происхождение юрюков и туркмен Турции и основные этапы их истории” // Этнические процессы и состав населения в странах Передней Азии. Москва-
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 343 Tarihi kaynaklarda Türkmanlar arasında Kalaç, Kanglı ve diger etnik gruplardan kopan oba ve oymakların olması hakkında bilgiler de az değildir 22 ,
. Ancak araĢtırmacılar gelenek icabı Türkmanlar'ı Oğuzlar'la özdeĢleĢtirdikleri için anılan etnik grup temsilcisi oba ve oymakları Türkman halkının bir parçası değil de, onların daha önce ait olduğu etnik dünyanın bir üyesi olarak tanıtıyorlar. Örneğin, araĢtırmacının "Aral ve Hazar çevresinde Oğuz ve Türkman grupları Kanglı ve Kıpçaklar'la karma bir Ģekilde yaĢıyorlardı" 24 görüĢü, bu tip bir düĢünce ürünüdür. Türkmanlar'ın etnik tarihiyle ilgili araĢtırmalarda benzer ifadelere sık sık rastlanabilir. Konu farklı bir açıdan da ele alınmaktadır. Türkmanlar arasında çeĢitli etnik grupların mevcut olduğunun altını çizen Z.Gökalp, bunun bir etnik mahiyet taĢıdığı fikrini kabul etmemekte, bu durumu iller ve kavimler toplusu olarak değerlendirmektedir 25 . Meselenin boyutunu anlamak için günümüzde BaĢkurt toplulukları sırasında karĢımıza çıkan Türkmen-Kıpçak etnonimi bir anahtar görevi yapabilir 26 . Hiç Ģüphesiz, sözü edilen uruk, Türkman adlandırdığımız süperetnostan koparak BaĢkurtlar'ın sırasına katılmıĢtır. Ġlginç olan Ģu ki, R.G.Kuzeyev Törökpen adlanan BaĢkurt uruğunun Türkmenistan Türkmenleri'nin değil, "Oğuz - Türkmenleri"nin, yani bizim bahsettiğimiz halkın bir parçası saymaktadır 27 . Türkmen-Kıpçak uruğu konusunda da aynı manzarayla karĢılaĢıyoruz. Bu halde Tütkmen-Kıpçak etnoniminin Türkmen Kıpçağı'nı diğer Kıpçaklar'dan ayırmak için meydana geldiğini görmek aslında çok kolay. Oğuzlar'ın, Karluklar'ın, Kanglılar'ın, Uygurlar'ın, Kalaçlar'ın vb. Türkmanlar'ın sırasına katılan kısmının uygun bir Ģekilde ayrılmasını eminlikle söylemek mümkündür. Türkmanlar'ın etnik yapısı, anılan etnik gruplardan olan oba ve oymaklarla sınırlı değil. Hiç Ģüphesiz, bu muhteĢem etnosun sırasına onun meydana gelmesinden çok çok önce mevcut olan diğer Türk soylu etnik gruplardan da oba ve oymaklar katılmıĢtır. Ancak bu açıdan Türkmanlar'ın
Ленинград:Изд. Восточной Литературы, 1963, s. 44-45 22 Aгаджанов, a.g.e., 1969, s. 253 23 Агаджанов, a.g.e., 1991, 26-127, 194 24 Aгаджанов, a.g.e., 1969, s. 253 25 Gökalp Z. Türk Medeniyyeti Tarihi . Ġstanbul: GüneĢ Matbacılık T.A.S., 1976, c. 36 26 Kузеев Р.Г. Происхождение башкирского народа. Москва: Наука, 1974 ,с . 183 27 Kузеев, a.g.e., s. 183-184 Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|